У пайтларда ҳаёт бўлган Турдигулнинг отаси Элибой бобо ҳам, "бу йигитга қизимни бермайман! Дея туриб олди.
Анча шадод бўлган Турдигул, акасига тик боқиб.
-- Нега? Нега сиз билан отам Мажидни ёмон кўрасизлар?-- деди.
Ака-сингил ёши ўртасидаги фарқ атиги уч ёш бўлгани учунми Турдигул акасидан унчалик ҳайиқмас, ўз тенгқуридек кўрарди.
-- Отаси алкаш, бор топганини ичиб кўчаларда думалаб юради.
Олманинг тагига олма тушади, ўша Мажид ҳам тўрт кунда отасидек кўчада кўйда ухлайдиган алкаш бўлади.
-- Мажид отасини ёмон кўради, ўзи бир қултум ҳам ичмайди, отаси сабабми ичкиликдан ҳазар қилади,-- Турдигул яна ўз сўзини ўтказишга харакат қилди.
-- Мен Мажиддан ҳазар қиламан, сенинг бир умр азобда яшашингни истамайман.
Ўшанда не-не ўқиган, қўлида хунари бор эсли хушли йигитлардан совчилар келишди.
Турдигулнинг ақлу хуши фақат Мажидда эди, охири муҳаббат ғалаба қозонди.
Ёз оқшомларининг бирида уларнинг тўйи бўлиб ўтди.
Дўстлари тутган қадаҳни қайтармасдан кўтарган Мажидни кўриб ичида бир нима чирт узилгандек бўлди биринчи марта Турдигулнинг.
Инсон умрида бир марта бўладиган тўйда, хурсандчилик учун бир ичса ичгандир деб ўзини овутди.
Тўйдан кейин бир оз вақт жудаям бахтли яшашди.
Кейин-кейин ичидан чирт узилишлар кўпая бошлади.
Биринчи қизи туғилганда Мажид отаси ортидан қувиб етиш учун йўлга чиқиб қўйган эди.
Турдигул ҳар қанча уринмасин уни бу йўлдан қайтара олмади.
Отаси "ҳозир ҳам кеч эмас қизим ажраш, бу одам бўлмайди" деди.
Онаси "болангни тирик етим қилма, имкон борича тезроқ яна ҳомиладор бўлиб туғиб ол, болани кўпайтир зора фарзандларига меҳри ийиб эринг тўғри йўлга кирса" деб маслаҳат берди.
Турдигул онасининг айтганини қилди.
"Отанга, акангларга айтаман янги қишлоқдан томорқа олиб кичикроқ бўлсада уй солиб беради сизларга, рўзғорларинг алоҳида бўлса рўзғор ташвиши билан бўлиб ичишга вақти бўлмай кетади" деди онаси Турдигул биринчи марта кўзи кўкариб уйига йиғлаб келганда.
Янги қишлоқдан олинган ўн беш сотих томорқа четидан икки хонали уй солиб беришди акалари билан отаси, рўзғори бошқа бўлди.
Уйли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Турдигул ўғил туғиб берди.
Ўғилли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Рўзғорга ёрдам бўлсин деб акаси бозорнинг олди бўлган эна бола сигир олиб келиб берди.
Молли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Энди ичган вақти Турдигулни аямасдан урадиган одат чиқарди.
Калтак аламидан Турдигул ҳам роса саннайдиган бўлди.
-- Алкаш отанг битта чўп олиб бера олгани йўқ, ўзинг уйга бир дона шифер ололганинг йўқ, зўр бўлишингга ўлайми сени,-- каби сўзлар билан эрини чақиб-чақиб олади.
-- Отанг қуриб берган уйни ёқаман,-- деб эшик ромларини синдириб чиқади.
-- Аканг олиб келган сигирни сўяман,-- деб катта пичоқни кўтариб молхона томонга чопди бир куни, яхшиям қўшнилар келиб қолиб тўхтатишди.
Энди ҳар ичиб келиб жанжал бошлаган куни, Турдигул уч боласини ва сигирини боласи билан етаклаб онасиникига кетади, бир кун туриб қайтади.
Ҳар кўчадан сигир етаклаб ўтганида, Адолат момонинг невараси уйига чопади, "Мажид алкаш яна ичибди, Турдигул аммамни яна урибди" дея.
Адолат момо неччи марта "шўрлик Турдигул, деди экан ўзи ҳам саноғидан адашган.
Мажидга инсоф беришини Аллоҳдан сўрайди.
Сўнгги вақтларда эна бола сигирлар ҳам билиб қолишди, кўчадан гандираклаб келаётган Мажидни кўрса, меҳмондорчиликка кетишга тайёрлана бошлайди.
****
Онаси билан синглиси ва жиянлари уйга кириб кетгач Тоштемир секин бориб машинасини ўт олдирди ва янги қишлоқ томон йўл олди.
Мажид ётган хонага кириб келган вақти атрофга қараб бўлмасди.
Чойнак пиёла синиқлари оёқ остида сочилиб ётибди.
Деразанинг пастки кўзлари синган.
Осмонга қараб хуррак отиб ётган куёвини ёқасидан олиб турғазишга уриниб кўрди, ўликдек ётибди ҳеч нарсани билмайди.
Жаҳл устида қорнига тўрт беш марта тепди.
Оғриқан ғужанак бўлиб қолган Мажидни кетига яна бир икки тепди-ю, ташқарига чиқиб кетди.
Анча шадод бўлган Турдигул, акасига тик боқиб.
-- Нега? Нега сиз билан отам Мажидни ёмон кўрасизлар?-- деди.
Ака-сингил ёши ўртасидаги фарқ атиги уч ёш бўлгани учунми Турдигул акасидан унчалик ҳайиқмас, ўз тенгқуридек кўрарди.
-- Отаси алкаш, бор топганини ичиб кўчаларда думалаб юради.
Олманинг тагига олма тушади, ўша Мажид ҳам тўрт кунда отасидек кўчада кўйда ухлайдиган алкаш бўлади.
-- Мажид отасини ёмон кўради, ўзи бир қултум ҳам ичмайди, отаси сабабми ичкиликдан ҳазар қилади,-- Турдигул яна ўз сўзини ўтказишга харакат қилди.
-- Мен Мажиддан ҳазар қиламан, сенинг бир умр азобда яшашингни истамайман.
Ўшанда не-не ўқиган, қўлида хунари бор эсли хушли йигитлардан совчилар келишди.
Турдигулнинг ақлу хуши фақат Мажидда эди, охири муҳаббат ғалаба қозонди.
Ёз оқшомларининг бирида уларнинг тўйи бўлиб ўтди.
Дўстлари тутган қадаҳни қайтармасдан кўтарган Мажидни кўриб ичида бир нима чирт узилгандек бўлди биринчи марта Турдигулнинг.
Инсон умрида бир марта бўладиган тўйда, хурсандчилик учун бир ичса ичгандир деб ўзини овутди.
Тўйдан кейин бир оз вақт жудаям бахтли яшашди.
Кейин-кейин ичидан чирт узилишлар кўпая бошлади.
Биринчи қизи туғилганда Мажид отаси ортидан қувиб етиш учун йўлга чиқиб қўйган эди.
Турдигул ҳар қанча уринмасин уни бу йўлдан қайтара олмади.
Отаси "ҳозир ҳам кеч эмас қизим ажраш, бу одам бўлмайди" деди.
Онаси "болангни тирик етим қилма, имкон борича тезроқ яна ҳомиладор бўлиб туғиб ол, болани кўпайтир зора фарзандларига меҳри ийиб эринг тўғри йўлга кирса" деб маслаҳат берди.
Турдигул онасининг айтганини қилди.
"Отанга, акангларга айтаман янги қишлоқдан томорқа олиб кичикроқ бўлсада уй солиб беради сизларга, рўзғорларинг алоҳида бўлса рўзғор ташвиши билан бўлиб ичишга вақти бўлмай кетади" деди онаси Турдигул биринчи марта кўзи кўкариб уйига йиғлаб келганда.
Янги қишлоқдан олинган ўн беш сотих томорқа четидан икки хонали уй солиб беришди акалари билан отаси, рўзғори бошқа бўлди.
Уйли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Турдигул ўғил туғиб берди.
Ўғилли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Рўзғорга ёрдам бўлсин деб акаси бозорнинг олди бўлган эна бола сигир олиб келиб берди.
Молли бўлган Мажид инсофли бўлмади.
Энди ичган вақти Турдигулни аямасдан урадиган одат чиқарди.
Калтак аламидан Турдигул ҳам роса саннайдиган бўлди.
-- Алкаш отанг битта чўп олиб бера олгани йўқ, ўзинг уйга бир дона шифер ололганинг йўқ, зўр бўлишингга ўлайми сени,-- каби сўзлар билан эрини чақиб-чақиб олади.
-- Отанг қуриб берган уйни ёқаман,-- деб эшик ромларини синдириб чиқади.
-- Аканг олиб келган сигирни сўяман,-- деб катта пичоқни кўтариб молхона томонга чопди бир куни, яхшиям қўшнилар келиб қолиб тўхтатишди.
Энди ҳар ичиб келиб жанжал бошлаган куни, Турдигул уч боласини ва сигирини боласи билан етаклаб онасиникига кетади, бир кун туриб қайтади.
Ҳар кўчадан сигир етаклаб ўтганида, Адолат момонинг невараси уйига чопади, "Мажид алкаш яна ичибди, Турдигул аммамни яна урибди" дея.
Адолат момо неччи марта "шўрлик Турдигул, деди экан ўзи ҳам саноғидан адашган.
Мажидга инсоф беришини Аллоҳдан сўрайди.
Сўнгги вақтларда эна бола сигирлар ҳам билиб қолишди, кўчадан гандираклаб келаётган Мажидни кўрса, меҳмондорчиликка кетишга тайёрлана бошлайди.
****
Онаси билан синглиси ва жиянлари уйга кириб кетгач Тоштемир секин бориб машинасини ўт олдирди ва янги қишлоқ томон йўл олди.
Мажид ётган хонага кириб келган вақти атрофга қараб бўлмасди.
Чойнак пиёла синиқлари оёқ остида сочилиб ётибди.
Деразанинг пастки кўзлари синган.
Осмонга қараб хуррак отиб ётган куёвини ёқасидан олиб турғазишга уриниб кўрди, ўликдек ётибди ҳеч нарсани билмайди.
Жаҳл устида қорнига тўрт беш марта тепди.
Оғриқан ғужанак бўлиб қолган Мажидни кетига яна бир икки тепди-ю, ташқарига чиқиб кетди.