Қ И Л И Ч В А Қ А Л Қ О Н О Р А С И
3. Бўлим:
9. ҚИРОЛ ЎЛДИ, ЯШАСИН ҚИРОЛ !
(Давоми.)
3.
... Шу учала йиғин кун тартибига қўйилган масалаларнинг ўзиёқ давр мазмуни, долзарб ва етилган ишлар кўлами, жиноятчиликнинг ташвишли қирралари ҳамда вазифалар миқёсини кўз олдингизда яққол гавдалантиради.
Кенгашнинг 30 июнь куни ўтказилган йиғилишида автоҳалокатлар сони кескин ортгани муносабати билан унга қарши кураш чоралари муҳокама қилинди. Ўша йилнинг 26 июль кунги йиғилишида эса СССР Олий Совети Президиуми ҳали 1966 йилиёқ “Безорилик учун жавобгарликни кучайтириш ҳақида” қабул қилган қарори ижросини таъминлашга қарата Ўзбекистон ССР Олий Совети Президиумининг 1972 йил 29 июндаги қарори Қўшкўпир районида қандай бажарилаётгани тўғрисидаги масала кун тартибига қўйилди. Кенгашнинг кейинги мажлиси 2 сентябрь куни ўтказилиб, унинг муҳокамасига “Ўзбекистон КП. Марказкўмининг 2-Пленуми қарорлари асосида чайқовчилик, ҳусусий тадбиркорлик ва харидорларни алдаш ҳолларига қарши курашни кучайтириш соҳасида ҳуқуқ тартиботи идораларининг вазифалари ҳақида”ги масала киритилди. Мазкур анжуманнинг баъзи жиҳатлари эътиборни ўзига тортади. Кун тартибидаги масала юзасидан ахборот берган прокурор Р. Муҳаммедов кейинги пайтда чайқовчилик, хусусий тадбиркорлик ва харидорларни алдаш ҳоллари, умуман жиноятчилик кўламлари тез ортаётганини таъкидлай туриб, унинг бундай миқёсларда кўпайишига асосан айбдорларга нисбатан тайинланаётган енгил ва юмшоқ жазо чоралари сабаб бўлаётганини уқдирди. Келтирилган фактларга қараганда,1973 йили мазкур кўринишдаги жиноий ҳатти-ҳаракатларни содир этганларнинг 48,4, 1974 йилнинг 1-ярмида эса 46,6 фойизи жавобгарликдан озод қилинган.
Жиноятларнинг газак олишига олиб келаётган бу сингари ҳолларни Урганч шаҳри, Гурлан ва Хива районларида кўплаб учратиш мумкин. Маърузачининг фикрига қараганда, айрим судлар бу хил қонунбузарликларни сан-соларлик билан қараб чиқаяптилар. Мусодара қилиш ва ашёвий далилларни давлат фойдасига ўтказиш кўрсаткичлари пастлигича қолаяпти. Шу хилдаги 35 та жиноятдан атиги 4 таси сайёр ҳолда муҳокама этилган.
Ўтган ўн йилликлар мобайнида тузум томонидан эришилган энг катта “ютуқ” шу бўлдики, одамлар гарчи эркин ва демократик андозалар даражасида турмуш кечирмасаларда, социализмчасига яшашни ўрганиб олишди ва унга кўникиб ҳам кетишди. Якка партия ҳукмронлиги демократия тамойилларига қанчалик зид бўлмасин давр қонунчилиги бу ҳолни сўзсиз эътироф этди. Тузум суд-ҳуқуқ тизими идоралари унинг асосий ижро бўғинига айланди. Никита Хрушчев КПССнинг “тарихий” 22-сеъзди (1961 йил октябрь) минбаридан туриб, “коммунизм ғалабаси” тўла таъминланадиган 80-йилларга келиб, жамиятда давлат ҳам, жиноятчилик ҳам барҳам топади, дея башорат қилганди. Афсус. Ҳаёт бу башоратни тасдиқламади, инкор қилди. Жиноятчилик кўламлари камайиши нарёқда турсин, борган сари орта борди. Тузум эса қонунга хилоф ҳатти-ҳаракатларни таг-томири билан кесиб йўқотиш ҳақида тўхтовсиз бонг уришдан бўлак илож тополмади.
Суд-тергов идоралари ходимлари учун иш доимо бисёр бўлди. Партия улардан жазо чораларини кучайтириш ва алмисоқдан қолган “жазолаш сиёсати”га қатъий ва оғишмай амал қилишни талаб этишдан асло чарчамади. 1978 йили областъ судининг жиноят ва фуқаролик ишлари бўйича назорат ҳайъати судлар томонидан муқаддам кўриб, ҳал этилган 11 та жиноят ва 5 та фуқаролик ишини бекор қилди. Бу тадбир жазоларни юмшатиш ёки енгилатиш ниятида амалга оширилди, деса хато бўлади. Негаки, партия ва ҳукумат қонундан ҳадеб зўравонликни сўраб турган бир пайтда судларнинг боши икки эмасдики, жазо ёки чоранинг енгилини қўлласа?!Шу аснода айбланганларга нисбатан оқлов ҳукми чиқарилгани прокуратурада анча-мунча жазава уйғотди. ...
(Давоми бор.)
3. Бўлим:
9. ҚИРОЛ ЎЛДИ, ЯШАСИН ҚИРОЛ !
(Давоми.)
3.
... Шу учала йиғин кун тартибига қўйилган масалаларнинг ўзиёқ давр мазмуни, долзарб ва етилган ишлар кўлами, жиноятчиликнинг ташвишли қирралари ҳамда вазифалар миқёсини кўз олдингизда яққол гавдалантиради.
Кенгашнинг 30 июнь куни ўтказилган йиғилишида автоҳалокатлар сони кескин ортгани муносабати билан унга қарши кураш чоралари муҳокама қилинди. Ўша йилнинг 26 июль кунги йиғилишида эса СССР Олий Совети Президиуми ҳали 1966 йилиёқ “Безорилик учун жавобгарликни кучайтириш ҳақида” қабул қилган қарори ижросини таъминлашга қарата Ўзбекистон ССР Олий Совети Президиумининг 1972 йил 29 июндаги қарори Қўшкўпир районида қандай бажарилаётгани тўғрисидаги масала кун тартибига қўйилди. Кенгашнинг кейинги мажлиси 2 сентябрь куни ўтказилиб, унинг муҳокамасига “Ўзбекистон КП. Марказкўмининг 2-Пленуми қарорлари асосида чайқовчилик, ҳусусий тадбиркорлик ва харидорларни алдаш ҳолларига қарши курашни кучайтириш соҳасида ҳуқуқ тартиботи идораларининг вазифалари ҳақида”ги масала киритилди. Мазкур анжуманнинг баъзи жиҳатлари эътиборни ўзига тортади. Кун тартибидаги масала юзасидан ахборот берган прокурор Р. Муҳаммедов кейинги пайтда чайқовчилик, хусусий тадбиркорлик ва харидорларни алдаш ҳоллари, умуман жиноятчилик кўламлари тез ортаётганини таъкидлай туриб, унинг бундай миқёсларда кўпайишига асосан айбдорларга нисбатан тайинланаётган енгил ва юмшоқ жазо чоралари сабаб бўлаётганини уқдирди. Келтирилган фактларга қараганда,1973 йили мазкур кўринишдаги жиноий ҳатти-ҳаракатларни содир этганларнинг 48,4, 1974 йилнинг 1-ярмида эса 46,6 фойизи жавобгарликдан озод қилинган.
Жиноятларнинг газак олишига олиб келаётган бу сингари ҳолларни Урганч шаҳри, Гурлан ва Хива районларида кўплаб учратиш мумкин. Маърузачининг фикрига қараганда, айрим судлар бу хил қонунбузарликларни сан-соларлик билан қараб чиқаяптилар. Мусодара қилиш ва ашёвий далилларни давлат фойдасига ўтказиш кўрсаткичлари пастлигича қолаяпти. Шу хилдаги 35 та жиноятдан атиги 4 таси сайёр ҳолда муҳокама этилган.
Ўтган ўн йилликлар мобайнида тузум томонидан эришилган энг катта “ютуқ” шу бўлдики, одамлар гарчи эркин ва демократик андозалар даражасида турмуш кечирмасаларда, социализмчасига яшашни ўрганиб олишди ва унга кўникиб ҳам кетишди. Якка партия ҳукмронлиги демократия тамойилларига қанчалик зид бўлмасин давр қонунчилиги бу ҳолни сўзсиз эътироф этди. Тузум суд-ҳуқуқ тизими идоралари унинг асосий ижро бўғинига айланди. Никита Хрушчев КПССнинг “тарихий” 22-сеъзди (1961 йил октябрь) минбаридан туриб, “коммунизм ғалабаси” тўла таъминланадиган 80-йилларга келиб, жамиятда давлат ҳам, жиноятчилик ҳам барҳам топади, дея башорат қилганди. Афсус. Ҳаёт бу башоратни тасдиқламади, инкор қилди. Жиноятчилик кўламлари камайиши нарёқда турсин, борган сари орта борди. Тузум эса қонунга хилоф ҳатти-ҳаракатларни таг-томири билан кесиб йўқотиш ҳақида тўхтовсиз бонг уришдан бўлак илож тополмади.
Суд-тергов идоралари ходимлари учун иш доимо бисёр бўлди. Партия улардан жазо чораларини кучайтириш ва алмисоқдан қолган “жазолаш сиёсати”га қатъий ва оғишмай амал қилишни талаб этишдан асло чарчамади. 1978 йили областъ судининг жиноят ва фуқаролик ишлари бўйича назорат ҳайъати судлар томонидан муқаддам кўриб, ҳал этилган 11 та жиноят ва 5 та фуқаролик ишини бекор қилди. Бу тадбир жазоларни юмшатиш ёки енгилатиш ниятида амалга оширилди, деса хато бўлади. Негаки, партия ва ҳукумат қонундан ҳадеб зўравонликни сўраб турган бир пайтда судларнинг боши икки эмасдики, жазо ёки чоранинг енгилини қўлласа?!Шу аснода айбланганларга нисбатан оқлов ҳукми чиқарилгани прокуратурада анча-мунча жазава уйғотди. ...
(Давоми бор.)