ЛАФЗ....
Ой булутлар орасида хира шуълаланарди. Йўл ёқалаб тарвақайлаб кетган тут дарахтлари ҳар-ҳар замонда шовуллар, эсаётган шамол асфальтдаги хазонларни шитир-шитирлаб у ёқдан-бу ёққа учирарди. Узоқдан – қишлоқ томондан итларнинг хуриши келади. Шундоғам юраги сиқилиб бораётган Эсоннинг тағин диққати ошар, бор аламини сигирдан олмоқчи бўлгандек, қўлига чирмаб олган арқонни силтаб тортганча сўкиниб, жониворга бақирар эди. Шу пайт кимдир орқадан келиб, сигирни кафти билан чарсиллатиб урди-да, “чуҳ жонвор, чуҳ” деди. Оёғини ерга тираб зўрға юриб келаётган сигир деярли югуриб кетди. Иккинчи бир киши ортда қолиб кетаётган бузоқни етаклаб Эсоннинг ёнига келди. Қараса, қишлоқдоши Баҳодир ака.
– Эсонмисан? Бозоргами? – деди.
– Бозорга… – Баҳодир аканинг кейинги кетма-кет саволларига Эсон қисқагина жавоб берди. – Пул зарил, ака. Йўқса, соғин сигирни кўзинг қиядими?
– Ўзингнинг сигирми?
– Ўзи биргина шу сигир эди. Шу энамди мазаси йўғроқ, ака.
– Э, шундайми? Бир қишлоқда яшаб билмабмиз. Ҳар ким ўз ташвиши билан дегандай. Ҳа-ей, шифосини берсин. Энди… ука, касалчилик одамни чарчатади. Одам сабрли бўлса, Худойимнинг яхши кунлари кўп. Мол-дунё топиладиган нарса, соғлиққа қаранг, соғлиққа. Насиб этса, тузалиб кетса, тўйларингизда ота-эна бош бўлса, ҳаммаси эсдан чиқиб кетади.
Баҳодир ака йўл-йўлакай шу кабилардан гапириб кетаркан, гоҳ деҳқоннинг маҳсулоти арзонлигидан нолир, гоҳо молбозордаги олибсотарларнинг “устамон”лигидан куйинарди. Сўнг сигирни Эсоннинг ўзи сотадими ё йўқми, бу ҳақда ҳам суриштириб, имкони бўлса ўзи сотгани маъқуллиги, бугун одамларда оқибат кўтарилиб бораётганию энг яқин қариндош ҳам алдаши мумкинлиги тўғрисида насиҳат ўқиди. Баҳодир аканинг ўғли Жамшид орқада сигирни ҳайдаб келар, отасининг гапини маъқуллаб қўярди. Бундай вақтларда Эсон ўзини янаям хокисор сезар, таскину тасаллолардан сўнг эгик қаддини бироз ростлагандек бўларди.
Сигирнинг тўхтамасдан тез-тез юришиданми, ё Баҳодир аканинг гаплариданми, ҳарқалай, Эсонга эгнидаги чопони оғирлик қила бошлади. У чопонни ечмоқчи бўлдию, бундай вақтда одам тез шамоллаши мумкинлигини ўйлаб, чопони ўнгирини қайириб, белбоғига қистирганча йўлида давом этди. Баҳодир ака тағин сигир ҳақида суриштира кетди. Гап даромадида:
– Яхши молни танишга сотган маъқул, – деди. – Гилам сотсанг… деган гап бор-ку, ўшани зап топиб айтган эскилар. Бекормас-да бу. Сизам доим шундай юрмайсиз-ку, Эсонбой. Пулли бўларсиз, мол-ҳол қиларсиз. Ана шунда шу сигирнинг бузоғидан бирортасини олиб боқсангиз, ҳам ўзингиз, ҳам қўшнингиз барака топади-да.
Баҳодир ака тағин нималарнидир тинимсиз гапирар, Эсон бунга жавобан “ҳа” ё “йўқ” деб қисқа жавоб қайтариб кетарди.
Кеча Расул ака ўғли Эсонга қўнғироқ қилиб, пул кераклигини, бунинг учун сўнгги илинж сигирни сотиш лозимлигини ва яна пулни тезлик билан пойтахтга жўнатишни айтди. Шундан сўнг бу оила аъзоларининг ғам-ташвиши ортгандек бўлди. Тўғри-да, неча йиллардан буён сут-қатиғи билан рўзғорнинг унча-мунча кам-кўстини билдирмай келаётган ола говмиш қадрли бўлиб қолган. Жониворни “эна сигир” деб аташарди. Уни сотиш…
Муяссар сигирни сўнгги бора соғиб олди. У соғаяпти, Эсон емини бериш учун бир чеккада кутиб турибди. Янги соғилаётган сутнинг ҳиди димоққа урилади, бир маромдаги “шиғ-шиғ” овозга монанд Муяссарнинг елкаси учиб тушаётир. Эсон билдики, опаси йиғлаб ўтирибди. У соғиб олаётган сутдан кўра кўпроқ кўзёш тўкаётир. Говмиш эса борини ийиб бераётгандек, елинидаги сути сира тугамайди. Қоп-қора кўзларини милтиратганча, ҳатто қулоғини ҳам қимирлатмай, бошини эгиб жим турибди. Эсон бу ҳолатни кузатиб, бошқа чидаб туролмади. Қўлидаги емчелакни тапиллатиб ерга қўйди-да, уйга – момоси ёнига келиб, ёнбошлаб ётиб олди. Момоси унинг сочини бармоқлари билан тарагандек эркалаб:
– Эй, болам-а, – деди, – муштдай бошинг билан шунча дардни тишингда тишлаб, елкангда кўтариб юрибсан, бугун бўлмаса эртага кўксингга шамол тегар. Худойимнинг яхши куни кўп. Сен бундай ётма, Рустам акангга телпон қилиб айт, эртага, инакни сотиб берсин. Момом айтди, де. Бозорнинг паст-баландини билади. Пулиниям Тошканга ўзи жўнатсин.......
Ой булутлар орасида хира шуълаланарди. Йўл ёқалаб тарвақайлаб кетган тут дарахтлари ҳар-ҳар замонда шовуллар, эсаётган шамол асфальтдаги хазонларни шитир-шитирлаб у ёқдан-бу ёққа учирарди. Узоқдан – қишлоқ томондан итларнинг хуриши келади. Шундоғам юраги сиқилиб бораётган Эсоннинг тағин диққати ошар, бор аламини сигирдан олмоқчи бўлгандек, қўлига чирмаб олган арқонни силтаб тортганча сўкиниб, жониворга бақирар эди. Шу пайт кимдир орқадан келиб, сигирни кафти билан чарсиллатиб урди-да, “чуҳ жонвор, чуҳ” деди. Оёғини ерга тираб зўрға юриб келаётган сигир деярли югуриб кетди. Иккинчи бир киши ортда қолиб кетаётган бузоқни етаклаб Эсоннинг ёнига келди. Қараса, қишлоқдоши Баҳодир ака.
– Эсонмисан? Бозоргами? – деди.
– Бозорга… – Баҳодир аканинг кейинги кетма-кет саволларига Эсон қисқагина жавоб берди. – Пул зарил, ака. Йўқса, соғин сигирни кўзинг қиядими?
– Ўзингнинг сигирми?
– Ўзи биргина шу сигир эди. Шу энамди мазаси йўғроқ, ака.
– Э, шундайми? Бир қишлоқда яшаб билмабмиз. Ҳар ким ўз ташвиши билан дегандай. Ҳа-ей, шифосини берсин. Энди… ука, касалчилик одамни чарчатади. Одам сабрли бўлса, Худойимнинг яхши кунлари кўп. Мол-дунё топиладиган нарса, соғлиққа қаранг, соғлиққа. Насиб этса, тузалиб кетса, тўйларингизда ота-эна бош бўлса, ҳаммаси эсдан чиқиб кетади.
Баҳодир ака йўл-йўлакай шу кабилардан гапириб кетаркан, гоҳ деҳқоннинг маҳсулоти арзонлигидан нолир, гоҳо молбозордаги олибсотарларнинг “устамон”лигидан куйинарди. Сўнг сигирни Эсоннинг ўзи сотадими ё йўқми, бу ҳақда ҳам суриштириб, имкони бўлса ўзи сотгани маъқуллиги, бугун одамларда оқибат кўтарилиб бораётганию энг яқин қариндош ҳам алдаши мумкинлиги тўғрисида насиҳат ўқиди. Баҳодир аканинг ўғли Жамшид орқада сигирни ҳайдаб келар, отасининг гапини маъқуллаб қўярди. Бундай вақтларда Эсон ўзини янаям хокисор сезар, таскину тасаллолардан сўнг эгик қаддини бироз ростлагандек бўларди.
Сигирнинг тўхтамасдан тез-тез юришиданми, ё Баҳодир аканинг гаплариданми, ҳарқалай, Эсонга эгнидаги чопони оғирлик қила бошлади. У чопонни ечмоқчи бўлдию, бундай вақтда одам тез шамоллаши мумкинлигини ўйлаб, чопони ўнгирини қайириб, белбоғига қистирганча йўлида давом этди. Баҳодир ака тағин сигир ҳақида суриштира кетди. Гап даромадида:
– Яхши молни танишга сотган маъқул, – деди. – Гилам сотсанг… деган гап бор-ку, ўшани зап топиб айтган эскилар. Бекормас-да бу. Сизам доим шундай юрмайсиз-ку, Эсонбой. Пулли бўларсиз, мол-ҳол қиларсиз. Ана шунда шу сигирнинг бузоғидан бирортасини олиб боқсангиз, ҳам ўзингиз, ҳам қўшнингиз барака топади-да.
Баҳодир ака тағин нималарнидир тинимсиз гапирар, Эсон бунга жавобан “ҳа” ё “йўқ” деб қисқа жавоб қайтариб кетарди.
Кеча Расул ака ўғли Эсонга қўнғироқ қилиб, пул кераклигини, бунинг учун сўнгги илинж сигирни сотиш лозимлигини ва яна пулни тезлик билан пойтахтга жўнатишни айтди. Шундан сўнг бу оила аъзоларининг ғам-ташвиши ортгандек бўлди. Тўғри-да, неча йиллардан буён сут-қатиғи билан рўзғорнинг унча-мунча кам-кўстини билдирмай келаётган ола говмиш қадрли бўлиб қолган. Жониворни “эна сигир” деб аташарди. Уни сотиш…
Муяссар сигирни сўнгги бора соғиб олди. У соғаяпти, Эсон емини бериш учун бир чеккада кутиб турибди. Янги соғилаётган сутнинг ҳиди димоққа урилади, бир маромдаги “шиғ-шиғ” овозга монанд Муяссарнинг елкаси учиб тушаётир. Эсон билдики, опаси йиғлаб ўтирибди. У соғиб олаётган сутдан кўра кўпроқ кўзёш тўкаётир. Говмиш эса борини ийиб бераётгандек, елинидаги сути сира тугамайди. Қоп-қора кўзларини милтиратганча, ҳатто қулоғини ҳам қимирлатмай, бошини эгиб жим турибди. Эсон бу ҳолатни кузатиб, бошқа чидаб туролмади. Қўлидаги емчелакни тапиллатиб ерга қўйди-да, уйга – момоси ёнига келиб, ёнбошлаб ётиб олди. Момоси унинг сочини бармоқлари билан тарагандек эркалаб:
– Эй, болам-а, – деди, – муштдай бошинг билан шунча дардни тишингда тишлаб, елкангда кўтариб юрибсан, бугун бўлмаса эртага кўксингга шамол тегар. Худойимнинг яхши куни кўп. Сен бундай ётма, Рустам акангга телпон қилиб айт, эртага, инакни сотиб берсин. Момом айтди, де. Бозорнинг паст-баландини билади. Пулиниям Тошканга ўзи жўнатсин.......