ILM ZAHMATIDAN TOPILGAN SHARAF
Ilm yo‘lidan yurish hamma zamonlarda ham oson bo‘lgan emas. Buyuk shoir Muhammadrizo Ogahiy ta’rificha, bu yo‘lning “no‘shi bir bo‘lsa, nishi ming, rohati bir bo‘lsa, tashvishi ming”. Lekin yo‘lchi sobitqadam bo‘lsa, oxir-oqibatda ko‘zlangan manzilga yetmog‘i ham ayni haqiqatdir. Zamonamizning mashhur adabiyotshunosi akademik Naim Karimov ilm zahmatidan lazzat olib, sharaf topgan olimlardan.
Naim akani shaxsan taniganimga o‘ttiz yildan oshdi. Ilmiy-adabiy anjumanlarda ustozning sokin, biroq mag‘zi to‘q, teran ilmiy tafakkur mahsuli bo‘lgan ma’ruzalarini tinglab, havas qilganman. Qatag‘on qurbonlari taqdiri haqida arxiv hujjatlari va birlamchi manbalar asosida yozilgan, yuksak intellekt hamda yurak to‘lqinlari uyg‘un ifodalangan haroratli maqolalarini o‘qib, behad ta’sirlanganman, hatto gazeta yoki jurnalning o‘sha sahifalari ko‘z yoshlarimdan ivib ketgan.
“Fidokor” gazetasida ishlagan kezlarim jurnalistik faoliyatga butun salohiyatimni bag‘ishlaganman. Zamonamizning Ozod Sharafiddinov, To‘rabek Dolimov, Abduqodir Hayitmetov, Sharif Yusupov, Begali Qosimov, Ne’matulla Ibrohimov, Muzaffar Xayrullaev, To‘ra Mirzaev singari atoqli olimlari, Said Ahmad, Abdulla Oripov kabi qahramon shoiru adiblar bilan adabiy-ma’rifiy suhbatlarim gazetada peshma-pesh bosilayotgan kezlar edi. 1999-yil may oyining boshlarida ustoz Naim Karimovning huzuriga borib, gazeta uchun suhbat yozib olish niyatini bildirdim. Ustoz mamnuniyat bilan rozilik bildirdilar. “Ma’rifat – saodat kaliti” sarlavhali suhbatimiz “Fidokor”ning o‘sha yilgi 18-may sonida nashr etildi. Bu suhbat uchun Naim akamga iliq fikrlar ko‘p aytilganiga zarracha shubham yo‘q. Hatto kaminaga ham telefon orqali yoki bevosita ko‘rishganda, rahmat aytganlarning sonini aniq bilmayman. Suhbatni respublikamizning barcha viloyatlaridagi bosh gazetalar ko‘chirib bosdi. Xullas, ustozga yaqinlashganim zahoti mening ham shuhratim oshib ketdi.
Shundan keyin Naim akam bilan yaqin odamlarga aylandik. O‘zaro muloqotlarimiz asta-sekin haqiqiy ustoz-shogird munosabati darajasiga o‘sib chiqdi. Yaqinlashganim sari Naim akaning haqiqiy olim bo‘lishi barobarida odamiylikda ham o‘rnak bo‘la oladigan chin insoniy fazilatlarini kashf eta bordim. Yangamiz ham munisa, mehmondo‘st, samimiy, ustozga munosib haqiqiy ziyoli ayol ekanlar. Alloh birgalikdagi umrlarini ziyoda etsin, bu oilaga qanchalik havas qilsa arziydi.
Naim akam Shahidlar xotirasi xayriya jamg‘armasi va Qatag‘on qurbonlari muzeyi tomonidan tashkil etiladigan ilmiy anjumanlarga meni muntazam taklif etib keladilar. Behbudiy, Munavvar qori, Cho‘lpon va Turkiston jadidchilik harakatining boshqa ko‘plab namoyandalari ijodiy-ma’rifiy faoliyatiga bag‘ishlangan anjumanlarda birga ma’ruzalar qildik. Ustoz Naim Karimovning ishtiroki bu anjumanlarga alohida fayz bag‘ishlaydi. Har safar yangidan-yangi mavzularda ma’ruzalar qilib, ohori to‘kilmagan tarixiy-adabiy fakt va ma’lumotlarni keltiradilar, yangi ilmiy talqinlarni ilgari suradilar. Mening tasavvurimga ko‘ra, Naim aka hatto uyda bo‘lgan kezlarida ham adabiyot haqida o‘ylasalar kerak, ilmiy-ijodiy tafakkur u kishining doimiy hamrohi bo‘lsa kerak. Agar shunday bo‘lmasa, hozirgidek mo‘tabar yoshda ham biri ikkinchisini takrorlamaydigan yangidan-yangi tadqiqotlar yaratilmagan bo‘lar edi, deb o‘ylayman. Nazarimda, hazrat Alisher Navoiyning “Har nafasing holidin ogoh bo‘l, Balki anga hush ila hamroh bo‘l” degan hikmatlarini hayotiy a’moli darajasiga ko‘tara olgani uchun ham ustoz Naim Karimov ilmda, ijodiy tafakkurda hanuz faol bo‘lsa ajab emas. Davomi...
Nurboy Jabborov
Bu maqola bundan ikki yil muqaddam ustoz adabiyotshunos Naim Karimov tavalludiga 90 yil to‘lishi munosabati bilan yozilgan edi. Afsuski, domla 2023 yil sentyabrida vafot etdilar. Alloh rahmat qilsin! Bugungi yoshlar kamolga erishmoq uchun millatning ulug‘ olimlarini tanishi, asarlarini mutolaa qilishi, ibratlanishi zarur. Ana shunda ezgu niyatda ustoz olim haqidagi maqolani e’tiboringizga havola etaman.
Ilm yo‘lidan yurish hamma zamonlarda ham oson bo‘lgan emas. Buyuk shoir Muhammadrizo Ogahiy ta’rificha, bu yo‘lning “no‘shi bir bo‘lsa, nishi ming, rohati bir bo‘lsa, tashvishi ming”. Lekin yo‘lchi sobitqadam bo‘lsa, oxir-oqibatda ko‘zlangan manzilga yetmog‘i ham ayni haqiqatdir. Zamonamizning mashhur adabiyotshunosi akademik Naim Karimov ilm zahmatidan lazzat olib, sharaf topgan olimlardan.
Naim akani shaxsan taniganimga o‘ttiz yildan oshdi. Ilmiy-adabiy anjumanlarda ustozning sokin, biroq mag‘zi to‘q, teran ilmiy tafakkur mahsuli bo‘lgan ma’ruzalarini tinglab, havas qilganman. Qatag‘on qurbonlari taqdiri haqida arxiv hujjatlari va birlamchi manbalar asosida yozilgan, yuksak intellekt hamda yurak to‘lqinlari uyg‘un ifodalangan haroratli maqolalarini o‘qib, behad ta’sirlanganman, hatto gazeta yoki jurnalning o‘sha sahifalari ko‘z yoshlarimdan ivib ketgan.
“Fidokor” gazetasida ishlagan kezlarim jurnalistik faoliyatga butun salohiyatimni bag‘ishlaganman. Zamonamizning Ozod Sharafiddinov, To‘rabek Dolimov, Abduqodir Hayitmetov, Sharif Yusupov, Begali Qosimov, Ne’matulla Ibrohimov, Muzaffar Xayrullaev, To‘ra Mirzaev singari atoqli olimlari, Said Ahmad, Abdulla Oripov kabi qahramon shoiru adiblar bilan adabiy-ma’rifiy suhbatlarim gazetada peshma-pesh bosilayotgan kezlar edi. 1999-yil may oyining boshlarida ustoz Naim Karimovning huzuriga borib, gazeta uchun suhbat yozib olish niyatini bildirdim. Ustoz mamnuniyat bilan rozilik bildirdilar. “Ma’rifat – saodat kaliti” sarlavhali suhbatimiz “Fidokor”ning o‘sha yilgi 18-may sonida nashr etildi. Bu suhbat uchun Naim akamga iliq fikrlar ko‘p aytilganiga zarracha shubham yo‘q. Hatto kaminaga ham telefon orqali yoki bevosita ko‘rishganda, rahmat aytganlarning sonini aniq bilmayman. Suhbatni respublikamizning barcha viloyatlaridagi bosh gazetalar ko‘chirib bosdi. Xullas, ustozga yaqinlashganim zahoti mening ham shuhratim oshib ketdi.
Shundan keyin Naim akam bilan yaqin odamlarga aylandik. O‘zaro muloqotlarimiz asta-sekin haqiqiy ustoz-shogird munosabati darajasiga o‘sib chiqdi. Yaqinlashganim sari Naim akaning haqiqiy olim bo‘lishi barobarida odamiylikda ham o‘rnak bo‘la oladigan chin insoniy fazilatlarini kashf eta bordim. Yangamiz ham munisa, mehmondo‘st, samimiy, ustozga munosib haqiqiy ziyoli ayol ekanlar. Alloh birgalikdagi umrlarini ziyoda etsin, bu oilaga qanchalik havas qilsa arziydi.
Naim akam Shahidlar xotirasi xayriya jamg‘armasi va Qatag‘on qurbonlari muzeyi tomonidan tashkil etiladigan ilmiy anjumanlarga meni muntazam taklif etib keladilar. Behbudiy, Munavvar qori, Cho‘lpon va Turkiston jadidchilik harakatining boshqa ko‘plab namoyandalari ijodiy-ma’rifiy faoliyatiga bag‘ishlangan anjumanlarda birga ma’ruzalar qildik. Ustoz Naim Karimovning ishtiroki bu anjumanlarga alohida fayz bag‘ishlaydi. Har safar yangidan-yangi mavzularda ma’ruzalar qilib, ohori to‘kilmagan tarixiy-adabiy fakt va ma’lumotlarni keltiradilar, yangi ilmiy talqinlarni ilgari suradilar. Mening tasavvurimga ko‘ra, Naim aka hatto uyda bo‘lgan kezlarida ham adabiyot haqida o‘ylasalar kerak, ilmiy-ijodiy tafakkur u kishining doimiy hamrohi bo‘lsa kerak. Agar shunday bo‘lmasa, hozirgidek mo‘tabar yoshda ham biri ikkinchisini takrorlamaydigan yangidan-yangi tadqiqotlar yaratilmagan bo‘lar edi, deb o‘ylayman. Nazarimda, hazrat Alisher Navoiyning “Har nafasing holidin ogoh bo‘l, Balki anga hush ila hamroh bo‘l” degan hikmatlarini hayotiy a’moli darajasiga ko‘tara olgani uchun ham ustoz Naim Karimov ilmda, ijodiy tafakkurda hanuz faol bo‘lsa ajab emas. Davomi...
Nurboy Jabborov