Ona tili va oʻzbek tili - har xil fanlarmi?
Axborot saytlari va ijtimoiy tarmoqlardagi xabarlarga qaraganda, oʻzbek tili fani oʻqituvchilariga ona tili va adabiyot fanidan olgan milliy sertifikati uchun ustama toʻlash toʻxtatib qoʻyilgan. Bu haqida, masalan, kun.uz va uzdiplomat nashrlari maqolalar eʼlon qilishdi, bugun esa mazkur masalada adolat soʻrab petitsiya joylangani haqida xabar chiqdi. Ona tili va adabiyotdan milliy sertifikat uchun 50%lik ustama toʻlanishi oldinroq Prezident tomonidan eʼlon qilingan edi.
Qizigʻi, vazirlik nima uchun ona tili va adabiyot fanidan olingan milliy sertifikat uchun 50%lik ustama nima uchun oʻzbek tili oʻqituvchilariga (yaʼni taʼlim oʻzbek tilida olib borilmaydigan maktablarda dars beradigan oʻqituvchilarga) berilmasligi boʻyicha joʻyali izoh keltirmagan. Kun.uz eʼlon qilgan materialda buning sababi - ona tili va oʻzbek tili har xil fanlar sifatida qaralishida boʻlishi mumkinligiga ishora qilingan.
Keling, mantiqan fikrlab koʻraylik. Deylik, chet tili oʻqituvchisiga chet tilidan, matematika oʻqituvchisiga matematikadan sertifikat nima uchun toʻlanadi? Oʻzi dars beradigan fanni bilishini isbotlagani uchun. Bu yerda gap mazkur fanni oʻqitish metodikasini yaxshi bilishi, fanni samarali oʻqita olishi haqida ketmayapti - chunki milliy sertifikat testida metodikadan savollar boʻlmaydi. Oʻzbek tilini siz "ona tili" sifatida oʻzbek bolasiga oʻqitasizmi yoki "oʻzbek tili" sifatida boshqa millat vakiligami - u mohiyatini oʻzgartirmaydi: oʻsha-oʻsha leksika, oʻsha-oʻsha grammatika va hokazo. Shunday ekan, milliy sertifikat asosida ustama toʻlash mantigʻidan kelib chiqsak, sertifikati bor oʻzbek tili oʻqituvchilariga ham ona tili va adabiyot oʻqituvchilari bilan teng ustama toʻlash adolatdan boʻladi.
Endi masalaning tub mohiyatiga qarab koʻraylik. Oʻqituvchiga oʻzi dars beradigan fanni abituriyent darajasida bilishi uchun (milliy sertifikat aslida abituriyentlar uchun tuzilgan) ustama toʻlash - mantiqsizlik. Tasavvur qiling, shifokorga tibbiyotni bilgani uchun, injenerga muhandislikni bilgani uchun yoki advokatga huquqni bilgani uchun ustama toʻlayapsiz. Kulgili emasmi? Axir, mutaxassis oliy taʼlimda kamida 3-4 yil oʻqib diplom olgan sohasini shundoq ham bilishi kerak emasmi? Axir sohasini bilmasa, u qanday dars beradi, ishlaydi?
Toʻgʻri, oʻqituvchiga oʻz fanini abituriyent darajasida bilgani uchun ustama berish xorijdan jalb qilinayotgan va samarasi ilmiy isbotlanmagan oʻqituvchilar oʻzimizning "qorakoʻzlar" tushiga kirmaydigan oylik va imtiyozlar berilayotgan bir sharoitda PR uchun yaxshi aksiya va oʻrtachadan past maoshga qanoat qilishga majbur oʻqituvchilar uchun harna. Lekin taʼlimdagi keraksiz xarajatlarni (masalan, hech qanday tayinli dasturlarsiz darsliklarni har yili yangilash, xorijdan mutaxassislar jalb qilish singari) qayta koʻrib chiqib, oʻqituvchilar hech qanday ustamasiz oladigan oyliklarini hech boʻlmasa boshqa sohalarning oʻrtacha oyliklariga tenglashtirish, ustamalarni esa boshqa mezonlar - pedagogik mahorat, dars berish samaradorli, pedagogikadagi yuruqlari singari koʻrsatkichlar uchun berish kerak.
Axborot saytlari va ijtimoiy tarmoqlardagi xabarlarga qaraganda, oʻzbek tili fani oʻqituvchilariga ona tili va adabiyot fanidan olgan milliy sertifikati uchun ustama toʻlash toʻxtatib qoʻyilgan. Bu haqida, masalan, kun.uz va uzdiplomat nashrlari maqolalar eʼlon qilishdi, bugun esa mazkur masalada adolat soʻrab petitsiya joylangani haqida xabar chiqdi. Ona tili va adabiyotdan milliy sertifikat uchun 50%lik ustama toʻlanishi oldinroq Prezident tomonidan eʼlon qilingan edi.
Qizigʻi, vazirlik nima uchun ona tili va adabiyot fanidan olingan milliy sertifikat uchun 50%lik ustama nima uchun oʻzbek tili oʻqituvchilariga (yaʼni taʼlim oʻzbek tilida olib borilmaydigan maktablarda dars beradigan oʻqituvchilarga) berilmasligi boʻyicha joʻyali izoh keltirmagan. Kun.uz eʼlon qilgan materialda buning sababi - ona tili va oʻzbek tili har xil fanlar sifatida qaralishida boʻlishi mumkinligiga ishora qilingan.
Keling, mantiqan fikrlab koʻraylik. Deylik, chet tili oʻqituvchisiga chet tilidan, matematika oʻqituvchisiga matematikadan sertifikat nima uchun toʻlanadi? Oʻzi dars beradigan fanni bilishini isbotlagani uchun. Bu yerda gap mazkur fanni oʻqitish metodikasini yaxshi bilishi, fanni samarali oʻqita olishi haqida ketmayapti - chunki milliy sertifikat testida metodikadan savollar boʻlmaydi. Oʻzbek tilini siz "ona tili" sifatida oʻzbek bolasiga oʻqitasizmi yoki "oʻzbek tili" sifatida boshqa millat vakiligami - u mohiyatini oʻzgartirmaydi: oʻsha-oʻsha leksika, oʻsha-oʻsha grammatika va hokazo. Shunday ekan, milliy sertifikat asosida ustama toʻlash mantigʻidan kelib chiqsak, sertifikati bor oʻzbek tili oʻqituvchilariga ham ona tili va adabiyot oʻqituvchilari bilan teng ustama toʻlash adolatdan boʻladi.
Endi masalaning tub mohiyatiga qarab koʻraylik. Oʻqituvchiga oʻzi dars beradigan fanni abituriyent darajasida bilishi uchun (milliy sertifikat aslida abituriyentlar uchun tuzilgan) ustama toʻlash - mantiqsizlik. Tasavvur qiling, shifokorga tibbiyotni bilgani uchun, injenerga muhandislikni bilgani uchun yoki advokatga huquqni bilgani uchun ustama toʻlayapsiz. Kulgili emasmi? Axir, mutaxassis oliy taʼlimda kamida 3-4 yil oʻqib diplom olgan sohasini shundoq ham bilishi kerak emasmi? Axir sohasini bilmasa, u qanday dars beradi, ishlaydi?
Toʻgʻri, oʻqituvchiga oʻz fanini abituriyent darajasida bilgani uchun ustama berish xorijdan jalb qilinayotgan va samarasi ilmiy isbotlanmagan oʻqituvchilar oʻzimizning "qorakoʻzlar" tushiga kirmaydigan oylik va imtiyozlar berilayotgan bir sharoitda PR uchun yaxshi aksiya va oʻrtachadan past maoshga qanoat qilishga majbur oʻqituvchilar uchun harna. Lekin taʼlimdagi keraksiz xarajatlarni (masalan, hech qanday tayinli dasturlarsiz darsliklarni har yili yangilash, xorijdan mutaxassislar jalb qilish singari) qayta koʻrib chiqib, oʻqituvchilar hech qanday ustamasiz oladigan oyliklarini hech boʻlmasa boshqa sohalarning oʻrtacha oyliklariga tenglashtirish, ustamalarni esa boshqa mezonlar - pedagogik mahorat, dars berish samaradorli, pedagogikadagi yuruqlari singari koʻrsatkichlar uchun berish kerak.