#Bir_kitob_haqida
“Jon” — baxt qidirayotgan qalb
Andrey Platonovning sotsialistik ruhdagi “Jon” asari 1930-chi yillar oxirlarida yozilgan bo‘lib, fantastik janrdagi asarlar qatoriga kiradi. Asar o‘quvchiga hayotdan tamomiyla umidini uzgan, butun umr qiyinchiliklardan boshi chiqmagan, hayot kaltaklaridan “hushini” yo‘qotgan, hech kimga kerak bo‘lmagan va jonidan ortiq hech narsasi qolmagan turkman xalqi qismati to‘g‘risida so‘zlab beradi. Muallifning yozishicha, “jon” so‘zining turkman tilidagi maʼnosi «baxt qidirayotgan qalb» ekan.
Andre Morua o‘zining mashhur «Notanish Ayolga Xatlar» asarida, dunyoda eng kam uchraydigan sevgi bu «beminnat sevgi», yaʼni bir inson o‘z sevgisi evaziga ikkinchi insondan hech nima talab qilmasligi, deb taʼkidlaydi. Quyidagilarni o‘qishingizdan avval “sevgi” so‘zini faqatgina qiz va yigit o‘rtasidagi ishqiy munosabat sifatida ko‘rmasligingizni iltimos qilib qolgan bo‘lar edim. Demak, bunday sof sevgiga ega bo‘lgan yoki, to‘g‘rirog‘i, ega bo‘la olgan insonlar o‘z qiziqishlari, extiyojlari, istaklari, orzulari, prinsiplari va, hattoki, o‘z hayotidan ham qolganlarnikini ustun qo‘yadi. Bir insonni beminnat seva olganlarga misol qilib ota-onaning o‘z farzandiga bo‘lgan sevgisini keltirishimiz mumkin: jonini ham farzandi uchun fido qilishga tayyor bo‘lgan ota-ona o‘z farzandidan arzimas yordam so‘rashga tortinadi, chekinadi.
Bunday go‘zal sevgiga yana bir misol qilib, fransuz yozuvchisi Onore de Balzakning «Dahriyning Ibodati» qissasidagi 40-yoshlar atrofida bo‘lgan Burjaning yosh yigit Deplenga bo‘lgan sevgisini ko‘rsatish mumkin. Burja o‘zining birlamchi extiyojlaridan ham Deplenning ikkilamchi extiyojlarini ustun qo‘ygan edi.
Siz bunday fidokorliklarga qodirmisiz?
Morua-yu Balzakning A. Platonovning “Jon” asariga qanday aloqasi bor, axir taqriz bu asar haqida edi-ku, deb hayron bo‘layotgan bo‘lsangiz, “Jon” asarida ham Morua va Balzak o‘z asarlarida aniq taʼriflab va mahorat bilan tasvirlab bergan o‘sha nodir va beminnat sevgining yana bir misolini ko‘rishingiz mumkin.
Yashamayotgan va yashashga holi qolmagan; shunchaki mavjud bo‘lgan Jon xalqi bir insonning beminnat sevgisi yordamida yana hayotga qaytadi. Uning tinmay qilgan harakatlari va urinishlari natijada ularda hayotga bo‘lgan ishonchi, umidi qaytadan tiklanadi. Ularning qalblaridagi barcha dardlari, yaralariga bir insonning sevgisi malham bo‘la oladi va aynan o‘sha inson yordamida ularning «baxt qidirayotgan qalblari» o‘z orzulariga erishadi.
Jon xalqiga umid va hayot bera olgan inson kim edi, u to‘satdan qayerdan paydo bo‘lib qoldi va bu, bir xalqning mashaqqatli bo‘lsada, odatiy hayotini tasvirlagan, asar nega fantastik asarlar qatoriga kiradi, asarni o‘zingiz o‘qiganingizda bilib olishingiz mumkin.
Mushtariy Mamadaliyeva
📚 @jahonadabiyoti_uz
“Jon” — baxt qidirayotgan qalb
Andrey Platonovning sotsialistik ruhdagi “Jon” asari 1930-chi yillar oxirlarida yozilgan bo‘lib, fantastik janrdagi asarlar qatoriga kiradi. Asar o‘quvchiga hayotdan tamomiyla umidini uzgan, butun umr qiyinchiliklardan boshi chiqmagan, hayot kaltaklaridan “hushini” yo‘qotgan, hech kimga kerak bo‘lmagan va jonidan ortiq hech narsasi qolmagan turkman xalqi qismati to‘g‘risida so‘zlab beradi. Muallifning yozishicha, “jon” so‘zining turkman tilidagi maʼnosi «baxt qidirayotgan qalb» ekan.
Andre Morua o‘zining mashhur «Notanish Ayolga Xatlar» asarida, dunyoda eng kam uchraydigan sevgi bu «beminnat sevgi», yaʼni bir inson o‘z sevgisi evaziga ikkinchi insondan hech nima talab qilmasligi, deb taʼkidlaydi. Quyidagilarni o‘qishingizdan avval “sevgi” so‘zini faqatgina qiz va yigit o‘rtasidagi ishqiy munosabat sifatida ko‘rmasligingizni iltimos qilib qolgan bo‘lar edim. Demak, bunday sof sevgiga ega bo‘lgan yoki, to‘g‘rirog‘i, ega bo‘la olgan insonlar o‘z qiziqishlari, extiyojlari, istaklari, orzulari, prinsiplari va, hattoki, o‘z hayotidan ham qolganlarnikini ustun qo‘yadi. Bir insonni beminnat seva olganlarga misol qilib ota-onaning o‘z farzandiga bo‘lgan sevgisini keltirishimiz mumkin: jonini ham farzandi uchun fido qilishga tayyor bo‘lgan ota-ona o‘z farzandidan arzimas yordam so‘rashga tortinadi, chekinadi.
Bunday go‘zal sevgiga yana bir misol qilib, fransuz yozuvchisi Onore de Balzakning «Dahriyning Ibodati» qissasidagi 40-yoshlar atrofida bo‘lgan Burjaning yosh yigit Deplenga bo‘lgan sevgisini ko‘rsatish mumkin. Burja o‘zining birlamchi extiyojlaridan ham Deplenning ikkilamchi extiyojlarini ustun qo‘ygan edi.
Siz bunday fidokorliklarga qodirmisiz?
Morua-yu Balzakning A. Platonovning “Jon” asariga qanday aloqasi bor, axir taqriz bu asar haqida edi-ku, deb hayron bo‘layotgan bo‘lsangiz, “Jon” asarida ham Morua va Balzak o‘z asarlarida aniq taʼriflab va mahorat bilan tasvirlab bergan o‘sha nodir va beminnat sevgining yana bir misolini ko‘rishingiz mumkin.
Yashamayotgan va yashashga holi qolmagan; shunchaki mavjud bo‘lgan Jon xalqi bir insonning beminnat sevgisi yordamida yana hayotga qaytadi. Uning tinmay qilgan harakatlari va urinishlari natijada ularda hayotga bo‘lgan ishonchi, umidi qaytadan tiklanadi. Ularning qalblaridagi barcha dardlari, yaralariga bir insonning sevgisi malham bo‘la oladi va aynan o‘sha inson yordamida ularning «baxt qidirayotgan qalblari» o‘z orzulariga erishadi.
Jon xalqiga umid va hayot bera olgan inson kim edi, u to‘satdan qayerdan paydo bo‘lib qoldi va bu, bir xalqning mashaqqatli bo‘lsada, odatiy hayotini tasvirlagan, asar nega fantastik asarlar qatoriga kiradi, asarni o‘zingiz o‘qiganingizda bilib olishingiz mumkin.
Mushtariy Mamadaliyeva
📚 @jahonadabiyoti_uz