Shizotipik shaxsiyat buzilishi (yoki ajoyib hayolparast)🌚
💡Shizotipik shaxsiyat buzilishi - bu insondagi o'ziga xos fikrlash, idrok etish va xulq-atvorning doimiy anomaliyalari, shuningdek, aql va sezgi bilan bog'liq g'ayrioddiy o'zgarishlar bilan tavsiflangan ruhiy buzilishdir. ShShB g'alati yoki o'ziga xos xatti-harakatlar bilan ajralib turadigan shaxsiyat buzilishlari guruhiga kiradi.
Odam tushunadigan tilda aytsak, o'zining g'alati dunyosida yashaydigan va "g'aroyib" fikrlaydigan insonlar.
📈 Shizotipik shaxs buzilishining diagnostik me'zonlari bilan tanishamiz. Ular ja’mi 9ta bo’lib, kasallik tashxisi qo’yilishi uchun simptomlardan kamida 5 tasi, shuningdek, barcha shaxsiyat buzilishlari uchun umumiy belgilar (Gannushkin uchligi) ham hammasi topilishi kerak.
1️⃣ Aloqadorlik g'oyasi
Aloqadorlik g'oyasini odamning atrofidagi voqealarni o'ziga bog'lashi, ularga ma'no berish ishonchi sifatida ta'riflashimiz mumkin. Bu g'oyalar ko'pincha aniq bo'lmasligi yoki yashirin bo'lishi va odamga o'ziga aloqador bo'lib tuyulishi mumkin.
✅ Aloqadorlik g'oyasining (идея отношений) shizofreniyadagi alahsirashdan (отношения бреда, safsata) farqi bor. Shizofreniyada inson o'z qarashlariga 100% amin bo'ladi va bu galyutsinatsiyalar bilan mustahkamlanadi. Shizotipik shaxs buzilishida esa, inson atrofdagi hamma voqealar unga aloqador ekani haqida to'laqonli ishonchda bo'lmaydi. Shizotipik shaxs buzilishi shizofreniya spektriga tegishliligini hisobga olsak, uni shizofreniyaning yengil ko'rinishi deb olish mumkin. Ko'pincha, shizofreniya tashxis uchun yetarli simptomlar topilmasa, bemorlarga shizotipik shaxs buzilishi tashxisi qo'yiladi. (Shizotipik – shizofreniya tipidagi shaxs buzilishi).
2️⃣ G'ayrioddiy e'tiqodlar (магическое мышление)
Bunda inson turli fitna nazariyalari, g'ayrioddiy kuchlar, ruhlar, oltinchi his, telepatiya, yulduzlar yoki bashoratga ishonishi mumkin. Ammo, shu bilan birga bu e'tiqodlar u yashaydigan muhit va jamiyatdagi madaniy va submadaniy normalarga mos kelmasligi, diniy yoki falsafiy tarafdan ko'pchiliknikidan katta farq qilishi kerak.
🙂 Odam tushunadigan tilga o'g'irsak: aytaylik, Yakutiyada yashaydigan yoki Afrikalik qabilalar uchun qandaydir "ruh”larga ishonish o'sha jamiyat odamlari uchun patologiya hisoblanmaydi. (Bu yerda gap e'tiqodning to'g'ri yoki notog'riligi haqida ketmayapti). Chunki bunday e'tiqod shu region uchun normal madaniy hodisa hisoblanadi.
3️⃣ Haqiqatni buzib idrok etish
Insonga qandaydir ovozlar eshitilganday, ko’ziga g’ayrioddiy narsalar ko’ringandek bo’lishi, his qilish bilan bog’liq tana illyuziyalari kuzatilishi mumkin. Bu yerda yana shizofreniya bilan adashtirmaslik uchun illyuziya va galyutsinatsiyani farqlab ketishimiz kerak. Illyuziyada inson ko’rgandek, eshitgandek, his qilgandek bo’ladi. Galyutsinatsiyada esa aniq ko’radi, eshitadi va his qiladi. 😶🌫️
4️⃣ G’ayrioddiy fikrlash va g’ayrioddiy nutq
Bu yerda fikrlashdan ko’ra nutqdagi g’ayrioddiylik ko’proq sezilishi mumkin. Inson gapirganda murakkab so’zlar, aforizmlar, metafralar, noaniq so’zlardan ko’p foydalanadi. Nutq mantiqan bitta mavzuni ochib bersada, metafra va murakkab birikmalarning ko’pligini hisobiga uning nutqini tushunish qiyinchilik tug’diradi.📚
5️⃣ Shubhalanish yoki paranoid fikrlar:
Boshqalarga doimiy ishonmaslik, shubha qilish, boshqalar xavfli bo'lishi yoki unga nisbatan yashirin xusumatga ega bo’lishi mumkinligiga ishonish va bu shubxalarning hech qanday aqliy (yoki mantiqiy) asosi bo’lmasligi.
🌀 Bunday shubxalar paranoid shaxs buzilishida ham uchraydi, navbatdagi mavzuni tahlil qilganimizda ularning farqini tushuntirib ketaman.
6️⃣ Hissiy noadekvatlik
Hissiy noadekvatlik deyilganda, insondagi hissiy reaksiyalarning vaziyatga mos bo’lmagan darajada kuchli bo’lishi yoki umuman bo’lmasligi tushuniladi. (Masalan, kulguli holatda yig’lash, yoki yig’lash kerak bo’lgan holatda reaksiya qilmaslik). Ba’zida o’rinsiz affektlar (boshqarib bo’lmaydigan darajada kuchli hissiy reaksiyalar) ham kuzatilishi mumkin. Yoki insonda hissiyotlarini ifodalash bilan bog’liq muammolar bo’lishi mumkin.👇
💡Shizotipik shaxsiyat buzilishi - bu insondagi o'ziga xos fikrlash, idrok etish va xulq-atvorning doimiy anomaliyalari, shuningdek, aql va sezgi bilan bog'liq g'ayrioddiy o'zgarishlar bilan tavsiflangan ruhiy buzilishdir. ShShB g'alati yoki o'ziga xos xatti-harakatlar bilan ajralib turadigan shaxsiyat buzilishlari guruhiga kiradi.
Odam tushunadigan tilda aytsak, o'zining g'alati dunyosida yashaydigan va "g'aroyib" fikrlaydigan insonlar.
📈 Shizotipik shaxs buzilishining diagnostik me'zonlari bilan tanishamiz. Ular ja’mi 9ta bo’lib, kasallik tashxisi qo’yilishi uchun simptomlardan kamida 5 tasi, shuningdek, barcha shaxsiyat buzilishlari uchun umumiy belgilar (Gannushkin uchligi) ham hammasi topilishi kerak.
1️⃣ Aloqadorlik g'oyasi
Aloqadorlik g'oyasini odamning atrofidagi voqealarni o'ziga bog'lashi, ularga ma'no berish ishonchi sifatida ta'riflashimiz mumkin. Bu g'oyalar ko'pincha aniq bo'lmasligi yoki yashirin bo'lishi va odamga o'ziga aloqador bo'lib tuyulishi mumkin.
✅ Aloqadorlik g'oyasining (идея отношений) shizofreniyadagi alahsirashdan (отношения бреда, safsata) farqi bor. Shizofreniyada inson o'z qarashlariga 100% amin bo'ladi va bu galyutsinatsiyalar bilan mustahkamlanadi. Shizotipik shaxs buzilishida esa, inson atrofdagi hamma voqealar unga aloqador ekani haqida to'laqonli ishonchda bo'lmaydi. Shizotipik shaxs buzilishi shizofreniya spektriga tegishliligini hisobga olsak, uni shizofreniyaning yengil ko'rinishi deb olish mumkin. Ko'pincha, shizofreniya tashxis uchun yetarli simptomlar topilmasa, bemorlarga shizotipik shaxs buzilishi tashxisi qo'yiladi. (Shizotipik – shizofreniya tipidagi shaxs buzilishi).
2️⃣ G'ayrioddiy e'tiqodlar (магическое мышление)
Bunda inson turli fitna nazariyalari, g'ayrioddiy kuchlar, ruhlar, oltinchi his, telepatiya, yulduzlar yoki bashoratga ishonishi mumkin. Ammo, shu bilan birga bu e'tiqodlar u yashaydigan muhit va jamiyatdagi madaniy va submadaniy normalarga mos kelmasligi, diniy yoki falsafiy tarafdan ko'pchiliknikidan katta farq qilishi kerak.
🙂 Odam tushunadigan tilga o'g'irsak: aytaylik, Yakutiyada yashaydigan yoki Afrikalik qabilalar uchun qandaydir "ruh”larga ishonish o'sha jamiyat odamlari uchun patologiya hisoblanmaydi. (Bu yerda gap e'tiqodning to'g'ri yoki notog'riligi haqida ketmayapti). Chunki bunday e'tiqod shu region uchun normal madaniy hodisa hisoblanadi.
3️⃣ Haqiqatni buzib idrok etish
Insonga qandaydir ovozlar eshitilganday, ko’ziga g’ayrioddiy narsalar ko’ringandek bo’lishi, his qilish bilan bog’liq tana illyuziyalari kuzatilishi mumkin. Bu yerda yana shizofreniya bilan adashtirmaslik uchun illyuziya va galyutsinatsiyani farqlab ketishimiz kerak. Illyuziyada inson ko’rgandek, eshitgandek, his qilgandek bo’ladi. Galyutsinatsiyada esa aniq ko’radi, eshitadi va his qiladi. 😶🌫️
4️⃣ G’ayrioddiy fikrlash va g’ayrioddiy nutq
Bu yerda fikrlashdan ko’ra nutqdagi g’ayrioddiylik ko’proq sezilishi mumkin. Inson gapirganda murakkab so’zlar, aforizmlar, metafralar, noaniq so’zlardan ko’p foydalanadi. Nutq mantiqan bitta mavzuni ochib bersada, metafra va murakkab birikmalarning ko’pligini hisobiga uning nutqini tushunish qiyinchilik tug’diradi.📚
5️⃣ Shubhalanish yoki paranoid fikrlar:
Boshqalarga doimiy ishonmaslik, shubha qilish, boshqalar xavfli bo'lishi yoki unga nisbatan yashirin xusumatga ega bo’lishi mumkinligiga ishonish va bu shubxalarning hech qanday aqliy (yoki mantiqiy) asosi bo’lmasligi.
🌀 Bunday shubxalar paranoid shaxs buzilishida ham uchraydi, navbatdagi mavzuni tahlil qilganimizda ularning farqini tushuntirib ketaman.
6️⃣ Hissiy noadekvatlik
Hissiy noadekvatlik deyilganda, insondagi hissiy reaksiyalarning vaziyatga mos bo’lmagan darajada kuchli bo’lishi yoki umuman bo’lmasligi tushuniladi. (Masalan, kulguli holatda yig’lash, yoki yig’lash kerak bo’lgan holatda reaksiya qilmaslik). Ba’zida o’rinsiz affektlar (boshqarib bo’lmaydigan darajada kuchli hissiy reaksiyalar) ham kuzatilishi mumkin. Yoki insonda hissiyotlarini ifodalash bilan bog’liq muammolar bo’lishi mumkin.👇