Herman Hesse "Cho'l bo'risi"
... Men cho'l bo'risiman, izg'iyman betin,
Dunyo qor qo'ynida uxlaydi sokin...
Insoniyatni yaratilganidan buyon qanday yashash kerak, nima uchun yashayapman degan savollar qiynab keladi. Va bu tabiiy jarayon deb o'ylayman. Chunki o'sayotgan, atrofi o'zgarishda bo'lgan har qanday ongli mavjudotda yaxshi, to'g'ri yashash insktinkti bo'ladi. Yoshligidan og'ir psixologik travmalar olgan Hesseni ham bu savollar qiynagan. Unda urushga, odamiyatning arzimas hayot tarziga va turli ahmoqgarchiliklariga nisbatan nafrat shakllangan. Unda zamonaviylashuv natijasi bo'lmish texnika va turli qurilmalar kun kelib insonlarni o'zligidan, tuyg'ulardan va bir-biridan uzoqlashtiradi va vaqtini tortib oladi degan qarashlar bo'lgan. Mana shu psixologik muammolar yechimi va Hesse dunyoqarashi ifodasi o'laroq "Cho'l bo'risi" asari dunyoga kelgan. Asarda so'zlab beruvchi tilidan aytilgan va "Cho'l bo'risi haqida traktat" deb nomlangan kitobda bitilmishlar orqali cho'l bo'risi Harrining hayoti, ruhiy muammolari tasvirlangan.
Hessening o'zi kabi Harridan ham dastlabki travmani oilada olganini bildiruvchi ifodalar bor. Masalan Harri Hermina bilan bo'lgan suhbatda raqsni organolmasligiga ota-onasi sababchi bo'lgani uni bunday mashg'ulotlarga bermaganini aytib o'tadi. Yoki meshchancha hayot tarziga uni oilasiga bo'lgan sog'inch tortib turishini ko'rasiz. Harrini boshqa muammolari yetmagandek sog'inch ham qiynardi. Bu sog'inch oiladi, vatanidan tashqari bolalik va yoshligiga qaytishga bo'lgan intilish edi qay bir ma'noda. Ya'ni xohlaganidek yashamagan, istagini o'rganolmagan davrlarni qaytadan yashash bo'lgan istak bor edi unda. Buni mag'iyaviy teatrga kirgan vaqtdagi hodisalarda ham ko'rishimiz mumkin. Harri o'zida ikkita men bor deb o'ylaydi. Uni mudom cho'l bo'risi va inson o'rtasidagi jang iskanjaga oladi. Aslida esa bir odamda yuzlab menlar borligini mag'iyaviy teatr tushuntiradi.
"Mag'iyaviy teatr, faqat jinnilar uchun, chipta puli-aqlingiz". O'z falsafasini yaratishga uringan va savollariga javob istayotgan Harri Pablo orqali mag'iyaviy teatrga kiradi. Aynan shu nuqtada uning muammolari va yechimlarga ko'proq duch kelamiz.
Meshchancha yashash kerakmi yoki jamiyat qabul qilmasa ham o'z prinsiplariga sodiq qolish kerakmi? Agarda biz yashashni tanlasak, o’rtamiyona idrokimiz, meshchanlik hayoti bilan kifoyalanishimiz va hech nimani o’ylamasligimiz shart. Chunki “kimki nuqul o’ylayversa, tafakkurni mohiyat deb bilsa, u albatta, ko’p narsaga erisha oladi, biroq, yer bilan suvni alishtirib cho’kib ketishi ham hech gap emas”. Shuningdek kitobda harakat qilib ko'rmasdan turib yasholmayman deya, o'limga yuzlanmaslik kerakligiga ham ishoralar bor. Yashash raqs tushmoq kabidir. Raqsda hamrohlaringiz o'zgargani va harakatlaringiz ko'p narsani hal qilgani kabi hayotda ham shunday. Raqs tushishni o'rganmoq esa yashashni o'rganishni bildirgandek tuyum hosil bo'ldi menda. Kitobda mashhur yozuvchi va bastakorlar, jamiyat qabul qilolmagan, meshchanlardan bir osmon yuqorida yashagan shaxslar- "umri boqiylar" ismlarini ham uchratasiz. Inson o'z ichki menlaridan uyalmasligi, qo'rqmasligi barchasiga tik qarab qabul qilishi kerakligi g'oyasi ham butun asarga singdirib yuborilgan.
Odam yashash yo'lini bosib o'tish uchun tug'iladi. Bu yo'lni meshchanlik bilanmi yoki cho'l bo'risidek yolg'iz va begonadek bosib o'tadimi o'ziga bog'liq. Menlarini kelishtira olganlar esa Inson bo'lib yashadim deb aytaversinlar.
... Tomoq yonar, qordir unga tasalli,
Endi iblis jonim olsa ham mayli.
@books_everything
... Men cho'l bo'risiman, izg'iyman betin,
Dunyo qor qo'ynida uxlaydi sokin...
Insoniyatni yaratilganidan buyon qanday yashash kerak, nima uchun yashayapman degan savollar qiynab keladi. Va bu tabiiy jarayon deb o'ylayman. Chunki o'sayotgan, atrofi o'zgarishda bo'lgan har qanday ongli mavjudotda yaxshi, to'g'ri yashash insktinkti bo'ladi. Yoshligidan og'ir psixologik travmalar olgan Hesseni ham bu savollar qiynagan. Unda urushga, odamiyatning arzimas hayot tarziga va turli ahmoqgarchiliklariga nisbatan nafrat shakllangan. Unda zamonaviylashuv natijasi bo'lmish texnika va turli qurilmalar kun kelib insonlarni o'zligidan, tuyg'ulardan va bir-biridan uzoqlashtiradi va vaqtini tortib oladi degan qarashlar bo'lgan. Mana shu psixologik muammolar yechimi va Hesse dunyoqarashi ifodasi o'laroq "Cho'l bo'risi" asari dunyoga kelgan. Asarda so'zlab beruvchi tilidan aytilgan va "Cho'l bo'risi haqida traktat" deb nomlangan kitobda bitilmishlar orqali cho'l bo'risi Harrining hayoti, ruhiy muammolari tasvirlangan.
Hessening o'zi kabi Harridan ham dastlabki travmani oilada olganini bildiruvchi ifodalar bor. Masalan Harri Hermina bilan bo'lgan suhbatda raqsni organolmasligiga ota-onasi sababchi bo'lgani uni bunday mashg'ulotlarga bermaganini aytib o'tadi. Yoki meshchancha hayot tarziga uni oilasiga bo'lgan sog'inch tortib turishini ko'rasiz. Harrini boshqa muammolari yetmagandek sog'inch ham qiynardi. Bu sog'inch oiladi, vatanidan tashqari bolalik va yoshligiga qaytishga bo'lgan intilish edi qay bir ma'noda. Ya'ni xohlaganidek yashamagan, istagini o'rganolmagan davrlarni qaytadan yashash bo'lgan istak bor edi unda. Buni mag'iyaviy teatrga kirgan vaqtdagi hodisalarda ham ko'rishimiz mumkin. Harri o'zida ikkita men bor deb o'ylaydi. Uni mudom cho'l bo'risi va inson o'rtasidagi jang iskanjaga oladi. Aslida esa bir odamda yuzlab menlar borligini mag'iyaviy teatr tushuntiradi.
"Mag'iyaviy teatr, faqat jinnilar uchun, chipta puli-aqlingiz". O'z falsafasini yaratishga uringan va savollariga javob istayotgan Harri Pablo orqali mag'iyaviy teatrga kiradi. Aynan shu nuqtada uning muammolari va yechimlarga ko'proq duch kelamiz.
Meshchancha yashash kerakmi yoki jamiyat qabul qilmasa ham o'z prinsiplariga sodiq qolish kerakmi? Agarda biz yashashni tanlasak, o’rtamiyona idrokimiz, meshchanlik hayoti bilan kifoyalanishimiz va hech nimani o’ylamasligimiz shart. Chunki “kimki nuqul o’ylayversa, tafakkurni mohiyat deb bilsa, u albatta, ko’p narsaga erisha oladi, biroq, yer bilan suvni alishtirib cho’kib ketishi ham hech gap emas”. Shuningdek kitobda harakat qilib ko'rmasdan turib yasholmayman deya, o'limga yuzlanmaslik kerakligiga ham ishoralar bor. Yashash raqs tushmoq kabidir. Raqsda hamrohlaringiz o'zgargani va harakatlaringiz ko'p narsani hal qilgani kabi hayotda ham shunday. Raqs tushishni o'rganmoq esa yashashni o'rganishni bildirgandek tuyum hosil bo'ldi menda. Kitobda mashhur yozuvchi va bastakorlar, jamiyat qabul qilolmagan, meshchanlardan bir osmon yuqorida yashagan shaxslar- "umri boqiylar" ismlarini ham uchratasiz. Inson o'z ichki menlaridan uyalmasligi, qo'rqmasligi barchasiga tik qarab qabul qilishi kerakligi g'oyasi ham butun asarga singdirib yuborilgan.
Odam yashash yo'lini bosib o'tish uchun tug'iladi. Bu yo'lni meshchanlik bilanmi yoki cho'l bo'risidek yolg'iz va begonadek bosib o'tadimi o'ziga bog'liq. Menlarini kelishtira olganlar esa Inson bo'lib yashadim deb aytaversinlar.
... Tomoq yonar, qordir unga tasalli,
Endi iblis jonim olsa ham mayli.
@books_everything