Benedikt Andersonga ko’ra, xoh milliy xoh irqiy, shaxsiyatning har qanday turi to’qima, xayoliydir.
Buni shunday tushunaylik: oramizda hech kim o’zini toza o’zbek, tomirida faqat turkiy qoni oqadigan odam deyolmaydi. Lekin, o’zbeklikni himoya qilamiz. Millat etnik-genetik emas, balki mafkuraviy konseptdir.
Shu bilan birga, masalan Judit Batler ham jinsiyatni “performativ” deb ataydi. Biz erkaklik yo ayollik deb ataydigan, turli chegaralar orasiga siqishtirgan shaxsiyat normlari ko’pincha biologik emas, ijtimoiy bo’ladi.
Bu xayoliy shaxsiyatlar ko’pincha, Fukoga o’tadigan bo’lsak, qudrat kimning qo’lida bo’lsa, o’sha kishi tomonidan yaratiladi.
Marksist taraflama qaraylik, bizning sharoitda kuch kapitalizmdadir. Shaxsiyatimizni asosan iqtisodiy sinfimiz belgilaydi. Ammo, siyosiy jihatdan milliy tushunchaning yaralishiga e’tibor qaratadigan bo’lsak, xalq davlatni emas, davlat xalqni yaratganini ko’ramiz.
O’zbekistondan avval ham o’zbeklar bor edi, ammo O’zbekiston nomli davlatdan so’ng bu xalq jipslashib, yarala oldi. Muhammad Yusuf “Xalq bo’l elim”, deganida aslan xalqning emas, davlatning mafkuraviy kuchini himoya qilayotgandi.
Bugun modomiki biz o’zbek milliy o’zligi ichida yaratilgan illatlar, deylik poraxo’rlik, ikkiyuzlamachilik, jinsiy ayirmachilik kabi odatlarni yo’q qilmoqchi ekanmiz, demak ahloq yo jamiyatni emas, balki davlatning o’zini tubdan o’zgartirish kerak. Bori shu.
Davlatning mavjudiyati shaxsning mavjudiyatini belgilaydi. Hammamiz qudratga qulmiz, ammo qudratning shaklini o’zgartirish mumkin.

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi