Bobil Kutubxonasi

Канал гуруҳида бир кузатувчи Қодирий ва Чўлпонлар асарларини инглиз тилида ёзишса, ҳозир жаҳон классикасига айланарди, деди. Менинг ҳам мазам йўқроқ, шунга қўполроқ жавоб бердим. Шу ердан узр сўраб қўяй.
Бошқа кузатувчилал эса ўз ўрнида бир асарнинг буюклигини ким белгилайди, деган савол беришди.
Аввало, буюк асар ва классик асар орасида фарқ бор. Бир асар ўз ҳолича буюк бўлиши мумкин, аммо унинг классиклашиши ўта жиддий сиёсий жараёнлар ортидан содир бўлади.
Масалан, Ойбек мен учун ўзбек романчилигининг энг ёрқин услубчиларидандир. Унинг романларидаги характери ривожи ва бу ривож асносида воқеа оқиши анча пишиқ. Бу пишиқликни, масалан Қодирий ё Чўлпонда кўрмаймиз. Ҳатто Қодирийда нарратив услубнинг бор ё йўқлиги ҳам катта муаммо. Хўп, бу ҳолатда Ойбекнинг "Қутлуғ Қон" ё "Олтин Водийдан Шабадалар" и классик бўладими? Йўқ. Чунки, услуб қанчалар мукаммал бўлмасин, Ойбекнинг романлари мафкуравий тарадан эскирган ҳисобланади. Уларни бугунги ҳолатда дарсликка ё умумий ўзбек адабиёти қомусига олиб кириш мумкин эмас.
Модомики нўноқ экан, ҳатто роман стандартларига жавоб бериши ҳам шубҳа остида бўлган "Ўткан Кунлар" нима учун классик? Чунки, остидаги ғоя, бошқача айтганда биз Қодирийга тақдим қилган коллектив хотирадаги архиетипал рол бу асарни классиклаштиради.
Қачондир "Рауф Парфи Туркистон ҳақидаги ғояларини айнан Советлар чўкиши асносида бермасайди, бугун қомусга кирмасди", дегандим. Шавкат Раҳмон каби миллий руҳни уйғотмоқчи бўлган шоирлар ҳақида ҳам шу фикрдаман. Шубҳасиз, булар буюк шоир, аммо бир вақтнинг ўзида мос вақтни тополган шоирлар.
Бир асарнинг классиклашуви мафкурага боғлиқ. Бунда, филология ҳам худди тарихчилари сингари сиёсий менликнинг бунёдкорига айланади. Натижада, дарсликни шоирлар эмас, шу филологлар тузишади, шундай эмасми?
Қомус ўзи нима? Тарихий жиҳатдан, Иккинчи Француз Инқилобидан сўнг дунёда глобал империялар аста қулаб, миллатчи давлатлар қад ростлай бошлади. Бу жараён йигирманчи аср бошига келганда ўз поёнига етди. Усмонийлар Туркияга айланди, Европада ўнлаб мустақил давлатлар яралди, Туркистонда Ўзбекистон каби Россия қўлидан чиққан инкубатор давлатлар тузилди. Энди бу этник давлатлар учун мафкуравий коллектив хотира керак эди. Айнан ўзбек адабиёти, рус адабиёти, француз адабиёти каби атамалар ўша даврда бўй кўрсатди. Бир миллий адабиётни яратиш учун бизга қомус керак бўлади. Қомусдаги ёзувчилар буюклиги эмас, балки жорий мафкура ва ҳукумат томонидан халқнинг шахсиятини яратишда асарлари қанчалик қўл келиши орқали танланади.
Этник давлатлар ўз қомусларини ярата туриб, ўтмишдаги мантиққа кўпам эътибор бераверишмайди. Ўзбек адабиёти деган нарса Навоий даврида йўқ бўлганига қарамай, масалан фақат лисоний яқинлик сабаб Навоий қомусбоши сифатида олинди. Ваҳоланки, этник эгалик остида баҳоласак, Лутфий ё Бобур, ҳатто Атоий ё Яссавийни ҳам бу мартабага қўйишимиз мумкин эди. Бироқ, бу албатта Навоийнинг буюклигини инкор қилмайди.
Ўзбек адабий қомуси доимий равишда муаммоли бўлиб келган. Бунга сабаб, уни ўзимиз тузмаганлигимизда. Ҳам, Мустақилликдан сўнг муайян мафкуранинг яратилолмагани, ҳатто бутун бошли насл мафкуравий фалажлик давридан ўтгани ҳам қомусимизни пала партиш қилиб ташлади. Бундай пайтларда Қодирий ва Чўлпон каби маълум бир оқим ичида, ғояси халққа осонгина тушунтирилиши мумкин бўлган ёзувчилар идол сифатида олинди.
Булар асарларини инглизчада ёзишса буюк бўлишармиди? Йўқ. Чунки, инглиззабон адабиётларнинг ҳам ўз тарихий ва мафкуравий қомус шакллантириш даврлари бор. Америкадаги классиклашув жараёнида Қодирийни кўролмасдик, чунки унинг асарларидаги миллий руҳ Американ классиклари, хусусан Эмерсон ва Торо, Ҳоуторн ва Подаги миллий руҳга умуман қовушмасди.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

(Давоми)

Маргинал гуруҳларнинг попугини пасайтириш ё уларни нормаллаштириш эса буткул бошқа масала. Элитист қолипларга эмас, авомнинг қолипларига биноан ҳаракатланиш ва бир вақтнинг ўзида авомни ўз қолиплари доирасида шакллантириб, уни ўз иллюзиялари ичида ўз шахсиятини яратишга мажбурлаш неолиберал сиёсатнинг негизидир. Бунда, халқ замонавий отанинг ўғлигина бўлиб қолмай, ўз ўзини қондирувчи махлуққа, Танатосга айланади.

Мирзоҳид

@bobil_kutubxonasi

Трампнинг сайланиши Ғарб сиёсатидаги ўнглашувнинг энг катта воқеаларидан бири бўлди. Ўнг сиёсий қанот бевосита капиталист режимни қўллаб қувватлаган ҳолда Давлатнинг кучини ошириб бораверади. Трамп сиёсатида ҳақли тарафлар бор, албатта. Америкадаги woke ва транс активизм ҳаракатлари чиндан Ғарбнинг маданий суиқасди эди. Трамп эса Америкада фақат иккита жинсият бор, деб очиқча айтди. Ноқонуний муҳожирлар борасида ҳам керакли масалаларни кўтарди. Аммо, муҳожирлик Американинг илдизидаги ҳолат. Элон Маскнинг ўзи ҳам Жанубий Африкада туғилиб кейинчалик Американ фуқаролигига ўтган, Трамнинг хотини асли словакиялик. Муҳожирлар яратган бир жамиятни улардан тозалаш ички геноциднинг ўзи эмасми?
Бу ҳолатга марксистик тарафлама қарасак, сармоянинг давлат қўлидан монополиялашганини кўрамиз. Ташқаридан, эркин бозор иқтисодиёти бордек, аммо Маск каби миллиардерларгина том маънода ишлай олишади. Бу эса ўз ўрнида эркинлик иллюзияси яратади. Иллюзиялар эса демократик тузумни ич ичидан емиради.
Трампни сайлаганларнинг асосий қисми кўча тилида Average Joe дейиладиган таълимдан йироқ халқ бўлгани ҳам бежизга эмас. Бугун, қараганимизда асосан қайсидир жиноят интернетда шов шув бўлсагина жазо олади. Сиёсатчилар интернетда ўзларини халққа яқиндек кўрсатишадию истаган ишларини қилаверишади. Бу боя айтганимдек, демократияни емирибгина қолмай, демократик тушунчанинг нақд юрагига урилган ханжардек гап. Чунки, бу фақат эркинлик эмас, демократиянинг иллюзиясини ҳам яратади.
Эски даврларнинг отаси, дейди Жижек, авторитар эди. У боласига бувингни кўриб кел, чунки бунга мажбурсан, дерди. Боласининг бувисини кўргиси келяптими ё йўқ, иши бўлмасди. Натижада, бола бу мажбурлаш ва босим остида бир куни портлаб, ўз эркини қўлга киритоларди. Аммо, бугунги, замонавий ота шундай дейди: Бувингни кўришинг мумкин, истасанг албатта. Истамасанг, борма. Бироқ, унутма, бувинг сени жуда яхши кўради.
Бунда бола энди "юқори" дан келган буйруқ эмас, ўз виждони орқали ҳаракатланади. Виждони қийналади ва бувисини кўргани боради. Ўзим истаганим учун бордим, бу менинг эрким, деб ўйлайди. Ҳолбуки, унинг бу ҳаракати отаси томонидан яратилган манипулятив босим натижаси, холос.
Демократик иллюзия ҳам шундай ишлайди. Бу иллюзияда Бодриларднинг "либидинал иқтисод" консептини ҳам кўриш мумкин. Сиёсатчилар айнан халқнинг қитиқ патини қўзғатадиган масалалар, дейлик, дин, миллатчилик, жинсий фарқлар кабиларни кўтаришади. Душман яратилади, муайян зайиф гуруҳлар бегоналаштирилади, нафрат қўзғатилади. Диний тарафлама, Трамп "Инжилда гуноҳ", деб федерал қонунда абортни тақиқлади. Америкадек либерал мамлакатда абортдек оддий тиббий ҳуқуқни тақиқлашғалатидек туюлади, аммо бу бор гап. Ва, ҳамма буни оддий қабул қилади. Ҳитлер Германиясида ҳам яхудийларни кўчадан тўплаш шундай оддий қабул қилинганди. Натижада, ишнинг оддийлиги ё Ҳанна Арендт таъбири билан айтилса, "ёвузликнинг сийқалиги" фашизмни туғдиради.
Американи қайтадан буюклаштириш деганда Трамп нимани назарда тутади? Бу оддий шиорми ё остматнида қандайдир сиёсий дискурс ётибдими? Дискурс ётган бўлса, бу чинакамига фашизмдир. Чунки, Deutschland Uber Alles деганда Ҳитлер ҳам худди шундай қизғин олқишлар билан кутиб олинганди.
Иқтисодий фаровонлик ваъдаси утопиянинг ўзидир. Ваҳоланки, капитализмдаги утопия олтмишинчи йиллардаёқ ўлганди. Демак, Трампнинг утопиясида капитализмдан бошқа тузумлар ҳам бор. Миллатчилик, мен учун эскиргандек. Чунки, Европа ва Осиёда кундан кунга улус давлатлар (nation-state) кундан кунга емирилиб бораётган пайт Америкада миллат барпоси кечикишдан бошқа нарса эмас. Чунки, бутун бошли миллий тушунчани яратиш бутун бошли эстетик маданият ва қомусий мафкурани янгилаш дегани. Бу нуқтада Трамп пуритан қарашларни қайтармоқчидек. (қаранг, Scarlet Letter by Nathaniel Howthorne).

Dinni noto’g’ri talqin qilish qo’poruvchilikka sabab bo’lgan payt terror deb ataladi.
Bugun psixologiya kabi o’ta ilmiy sohani o’yinchoq qilib, odamlarga sohta umid berayotganlarni ham bilim terroristlari deyishimiz mumkinmi?

Anqarada ikki xil avtobus bor. Birinchisi, davlatga tegishli, ikkinchisi esa xususiy xalq avtobuslari.
Shu xususiylar endi maxsus karta bilan to’lov qilish imkonini bekor qilibdi. Bu kartadan talabalar, o’qituvchilar, askar va tibbiy xodimlar foydalanardi. Va, yana oltmish besh yoshdan kattalar. Proezdnoy desa ham bo’ladi. Hatto biz oylik pul to’laganda qariyalar to’liq bepul yuradi.

Nega bekor qilindi? Chunki, uyda o’tirib zerikkan amaki va xolalar bu avtobuslarni shaxsiy mashinalariga aylantirib olishgandi. Non olishga ham shu avtobusdan foydalanishar, shaharning huv narigi burchagigacha sayr qilishardi. Yana ishdan charchab chiqqan o’qituvchi va doktorlar ham ularga joy beradi… Qisqasi, suiste’mol. Xususiy avtobuslar ham mana senga deb, hamma imkonni yo’q qildi.
TTZ da yashab, non olgani Chilonzorga boradigan amakini o’ylang. Yoshmiz, lekin biz ham ishlaymiz, biz ham charchaymiz. Hech yo’q ishdan chiqayotgan payt, kechki oltilarda uyinglarda o’tiringlar? Shundog’am tirband. Yaxshi bo’ldi aslida. Uyda bosib o’tirish ham katta ma’rifat.

Suiste’mol va ikkiyuzlamachilikning yoshi bo’lmaydi…


@bobil_kutubxonasi

Odamlarga naqadar kerakligingni issig’ing qirqqa chiqib, kun bo’yi uxlagan payting telegraming to’lib ketganidan ham bilish mumkin.
Bulardan ba’zilari “Mirzohid, tarjima to’lovi ertaga tashlanadi” yo “hal qildik” kabi yoqimli xabarlar bo’lsa…

Ba’zilari singlingdan kelgan bezbetlarcha “kontraktimni qachan tashes🗿” xabari bo’ladi.


Yaxshi xabarlar ko’payaversin. 🤧

Butun boshli falsafa olami:

Ahloqli bo’l, chunki… bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla.

Faylasuflarni bema’niga chiqargan G’azzoliy:

Ahloqli bo’l, chunki Alloh shunday buyurdi.

I admire him, that was a badass move.

Kanalga yetti minginchi bo’lib qo’shilgan obuna uchun sovg’a bor.
Va, u obuna “men shu kishining tavsiyasi bilan kirdim” desa, o’sha bobilni tavsiya qilgan kishiga ham alohida sovg’a bor.

Sovg’alar har xil bo’lishi mumkin. Kim biladi, balki orasida “Qirollar To’qnashuvi” ham bo’lar?

@bobil_kutubxonasi

Bolaligimda sigirlarimiz bo'lardi. Aslida, har uchta uyning bittasida sigir bor edi. Podaga qo'shardik. Podachi ust ko'chadan hushtak chalib o'tar, biz bolalar esa sigirlarimizni ko'cha boshiga olib chiqardik.
Bir kuni podach oilasini olib Qozog'istonga ishlagani ketdi. Undan keyin mahalladan podachi chiqmadi. Odamlarning mol boqishga vaqti bo'lmagani uchun endi yakkam-dukkam uyda sigir bor. Sut, qatiq qahat.
Bunga nima sabab bo'lgandi?
Chinozni Chinoz qilgan o'sha qadim daryolari bo'g'izlangandi. Tabiiy baliqchilik tugatilib, daryolarda to'g'on ochildi, sun'iy baliq fermalari qurildi. Sohillar tosh zavodga aylantirildi. Natijada, bizning mahalladagi to'qayga suv kelmadi, o't bitmadi. Podachi pul topolmagani uchun emas, podasiga o't berolmagani uchun ketdi.
Bir podachining ketishi ostidagi sabablar... Bir qarashda o'ta oddiy, ammo chidab bo'lmas siyosiy hamdir. Gap faqat iqtisodiy sabablarda ham emas. Chinozning o'zligi yo'qolgandi. Endi u faqat baliq restoranlarida Toshkentdagi boylarni mehmon qiladigan sun'iy istirohat bog'iga aylandi. Endi otam daladan kelgach qarmog'ini olib Chirchiqqa tushmaydi. Endi hech qaysi bola baliq tutgan payt baliq og'irligidan qarmog'ini uzgach o'tirib yig'lamaydi.
Bir daryoning o'limi, bir podachining ketishi. Markes romanlarini eslatadi menga. U baliq fermalari Chinoz emasdi. Qaqrab yotgan daryo izlari Chinoz emasdi. Baliq isi tark etgan ko'chalar, sigirlaridan ayrilib, axlatxonaga aylangan adirlar Chinoz emasdi. Daryolarga qo'shib bolaligimizni ham bo'g'izlashgandi...

Va, Markes aytganidek, kunlardan bir kun shaharchaga qandaydir begona kirib keladiyu barini yakson qiladi...

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi

Qizilishtonni hamma xalqlar uning daraxt gavdasini tumshug’i bilan teshib, ichidagi qurtlarni yeyishiga asoslanib nomlaydi. Masalan, turkchada ağaçkakan - daraxt teshar, inglizcha woodpecker - daraxt cho’qigich.
Biz esa uni qizil oyoqlaridan ilhomlanib qiziqilishton deb ataymiz.

Shu yerdan ham bilsangiz bo’ladi, o’zbek xalqi sizni qilgan ishingiz emas, kiygan ishtoningiz yo tashqi ko’rinishingizga qarab baholashini.

Qizilishton uchun adolat.
Mehnat mehnatdir. ✊

@bobil_kutubxonasi

Yaxshi bir ish bo'ldi. Bo'lishgim keldi.
Anqarada Qiziloy nomli tashkilot bor. Bu tashkilot qon kerak bo'lgan bemorlar uchun turli shohobchalarda odamlarni donor bo'lishga undaydi. Olingan qon tahlil qilinib, kerakli bemorlarga beriladi.
Qiziloyga qon berish Anqarada an'anaga aylangan. Qon berish orqali agar gemoglobiningiz yaxshi bo'lsa, hech qanday zarar ko'rmaysiz. Qaytanga, tahlillar asnosida qoningizda nimadir kam bo'lsa, bilib olasiz. Gemoglobiningiz kam bo'lsa, shundoq ham o'zlari qon olishdan avval barmog'ingizdan olingan bir tomchi qon tahlili orqali darrov aytishadi.

Ishqilib, universitetda uch-to'rt kishilik do'st guruh bu yilni yaxshi sh bilan boshlaylik, dedik. Markazga bordik. Hamma jarayonlar bitgach, gemoglobinimizni tekshirgan hamshira yonimizga keldi va mening ismimni o'qidi.

- Qon guruhingizni bilarmidingiz?
- Ha.
- Bu qon guruhining kamyobligini bilarmidingiz?
- Hech qiziqib ko'rmabman.
- Qon guruhingiz chindan kamyob. Avval juda qiynalardik.

Bundan, ehtiyojmandlar uchun xursand bo'lsam, boshqa tarafdan Xudo ko'rsatmasin ertaga menga nimadir bo'lsa ishim qiyin, deb qo'ydim.
Qon berdik. Uyga qaytdim. O'zbekligimga borib, garchi hamshira biz juda kam olamiz, organizmingizda qon kamayishi deyarli sezilmaydi, uch kunda tana olingan qonni qaytadan ajratadi, desa ham jigar qovurdim.)))

Bugun markazga bergan telefon raqamimga sms keldi. Qonim turli tekshirish va qayta ishlashlardan o'tgach, Turkiyaning Sakarya viloyatidagi oqqon kasaliga chalingan yetti yashar qizaloqqa berilibdi. O'zimdan faxrlandim. Albatta uning kimga berilishi meni dahldor qilmasdi. Bemorning yoshi, jinsi bo'lmaydi. Lekin, bir murg'akka ketgani boshqacha ta'sir qildi. Ham, qonning kamyobligi sabab anchadan beri kutishayotgan ekan. Qizcha to'liq tuzaladimi bilmadim. Eshitishimcha, bu kasallikka chalingan bolalar uchun qon bilan birga hujayra va ilik donorligi ham kerak ekan. Uni esa askarlar va shunga o'xshash kuchli kishilardan olishadi. Mayli, oz bo'lsa-da yordamim tekkani ham baxt.
Erkaklar 4 oy, ayollar esa 3 oy oraliqda, 18 yoshdan oshgan va 50 kilogramdan og'ir bo'lish hsarti bilan qon berishlari mumkin ekan.

Bizda ham shunday donorlik markazlari bordir. Siz ham qon berib, kimgadir umid bo'lishingiz mumkin. 🌻

Mirzohid

@bobil_kutubxonasi

Bugun bakalavrlarniyam o’zimniyam imtihonlarim bitdi. Qayta topshirishga qoladigan bo’lsalaring kirmalaring, dedim.

Dobby endi ozod 🤓

Qishlog’idan mehr ko’rmagan bola ulg’aygach, o’sha mehr taftini his qilish uchun qishlog’iga o’t qo’yarmish…
Ba’zan qilayotgan ishim shu emasmikan, deyman.

@bobil_kutubxonasi