АДВОКАТ 24

Вақтинча ишда йўқ бўлган ўқитувчининг вазифаларини бажарган педагог ходимга қўшимча ҳақ тўланадими?

Меҳнат кодексининг 116-моддасига кўра, ходимнинг розилиги билан унга иш кунининг (сменанинг) белгиланган давомийлиги мобайнида худди ўша иш берувчида қўшимча ҳақ эвазига меҳнат шартномасида шарт қилиб кўрсатилган асосий иш билан бир қаторда, асосий ишидаги каби айнан ўша касб (лавозим) бўйича ёки бошқа касб (лавозим) бўйича ҳам қўшимча ишни бажариш топширилиши мумкин.

Бу вазиятда педагог ходимларга қўшимча вазифа юклатилганлик учун қўшимча ҳақ тўлаш Вазирлар Маҳкамасининг 2005 йил 21 декабрдаги 275-сон қарори билан тасдиқланган "Халқ таълими ходимлари меҳнатига ҳақ тўлаш тўғрисида"ги низом талаблари асосида амалга оширилиб, ўқитувчи томонидан қўшиб олиб борилган дарслар учун уларга соатбай равишда иш ҳақи тўланади.

Умумтаълим мактаблари педагог ходимларига ўтган дарси учун соатбай ҳақ тўлаш "Ўқув машғулотларини ўтказганлик учун меҳнатга соатбай ҳақ тўлаш миқдорлари"га (Адлия вазирлигидан 22.04.2019 йилда 3157-сонли рақам билан рўйхатдан ўтган) кўра базавий лавозим маошларига нисбатан 1,20 фоиз миқдорда амалга оширилади.

Яъни, ўқитувчи ўзининг асосий иши билан биргаликда ишда вақтинча бўлмаган ходимларнинг дарсларини ўтадиган бўлса, ушбу ўтилган ҳар бир дарс соати учун одатдагига нисбатан кўпроқ иш ҳақи тўлаб берилади.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Алимент тўлаётган ходимнинг ойлигидан 50 фоизгача ушлаш мумкинми ёки 70 фоизгачами?

Меҳнат кодексининг 270-моддасига асосан Ҳар бир тўлов чоғида иш ҳақидан ушлаб қолинган маблағларнинг умумий суммаси ходимга ҳақиқатда ҳисобланган иш ҳақининг эллик фоизидан ошиши мумкин эмас. Бироқ мазкур модданинг иккинчи қисмига кўра, алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни ушлаб қолишга нисбатан татбиқ этилмайди. Бундай ҳолларда алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликдан ушлаб қолиш миқдори ходимга ҳақиқатда ҳисобланган иш ҳақининг етмиш фоизидан ошиши мумкин эмас.

Яъни алимент мажбурияти мавжуд бўлган ходимнинг 70 фоизгача ойлигидан ушлаш мумкин.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

БИРОВГА ҚАРЗ БЕРГАНДА ЭҲТИЁТ БЎЛИНГ!

Фуқаролар ўртасида қарз шартномаси, агар бу қарзнинг суммаси БҲМнинг 10 бараваридан (3 750 000 сўмдан) ортиқ бўлса, оддий ёзма шаклда тузилиши шарт, шартномадаги тарафлардан бири юридик шахс бўлганида эса суммасидан қатъи назар, ёзма шаклда тузилиши шарт.

Агар қарз олувчининг тилхати ёки унга қарз берувчи томонидан муайян сумма ёки муайян миқдордаги ашёлар топширилганлигини тасдиқлайдиган бошқа ҳужжат мавжуд бўлса, қарз шартномаси ёзма шаклда тузилган ҳисобланади.

Агар қарз мажбурияти қарз олувчи томонидан берилган вексель, облигация ёки қарз суммасини ва қарз берувчининг уни ундириб олиш ҳуқуқини белгилайдиган бошқа қимматли қоғоз билан тасдиқланган бўлса, қарз шартномасининг ёзма шаклига риоя қилинган ҳисобланади.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Алимент тўлаётган ходимнинг ойлигидан 50 фоизгача ушлаш мумкинми ёки 70 фоизгачами?

Меҳнат кодексининг 270-моддасига асосан Ҳар бир тўлов чоғида иш ҳақидан ушлаб қолинган маблағларнинг умумий суммаси ходимга ҳақиқатда ҳисобланган иш ҳақининг эллик фоизидан ошиши мумкин эмас. Бироқ мазкур модданинг иккинчи қисмига кўра,  алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликни ушлаб қолишга нисбатан татбиқ этилмайди. Бундай ҳолларда алимент мажбуриятлари бўйича қарздорликдан ушлаб қолиш миқдори ходимга ҳақиқатда ҳисобланган иш ҳақининг етмиш фоизидан ошиши мумкин эмас.

Яъни алимент мажбурияти мавжуд бўлган ходимнинг 70 фоизгача ойлигидан ушлаш мумкин.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

ОНЛАЙН СОТИБ ОЛГАН МАҲСУЛОТЛАРИМ "БРАК" ЧИҚДИ. ЭНДИ НИМА ҚИЛАМАН?

Бу вазиятда сизнинг бир қанча ҳуқуқларингиз бузилган. Тушунтирамиз.

Фуқаролик кодексининг 408-моддасига кўра агар товарнинг камчиликлари сотувчи томонидан маълум қилинмаган бўлса, тегишли даражада сифатли бўлмаган товар топширилган сотиб олувчи ушбу Кодекснинг 434-моддасида назарда тутилган ҳуқуқларга эга бўлади.

Товарнинг бутлилигига кирадиган қисми тегишли даражада сифатли бўлмаса, сотиб олувчи мазкур товарга нисбатан ушбу Кодекснинг 434-моддасида назарда тутилган ҳуқуқларни амалга оширишга ҳақли.

Эътибор беринг! Тегишли даражада сифатли бўлмаган товарни сотган шахс уни тайёрлаган бўлмаса, товарни алмаштириш ёки унинг камчиликларини текинга бартараф этиш ҳақидаги талаблар сотувчига ёки товарни тайёрловчига қўйилиши мумкин.

❗️Мазкур кодекснинг 434-моддасига биноан сотиб олувчига сифати тегишли даражада бўлмаган товар сотилганида, агар унинг камчиликлари шартнома тузиш пайтида маълум қилинмаган бўлса, сотиб олувчи ўз хоҳишига кўра:

➖ худди шу маркадаги (моделдаги, артикулдаги) сифати тегишли даражада бўлган товарга алмаштиришни;

➖ харид нархини тегишинча қайта ҳисоблаган ҳолда бошқа маркадаги (моделдаги, артикулдаги) сифати тегишли даражада бўлган товарга алмаштиришни;

➖ товарнинг камчиликларини текинга бартараф этишни ёки сотиб олувчи ёхуд учинчи шахс томонидан товарнинг камчиликларини бартараф этиш учун қилинган харажатлар қопланишини;

➖ харид нархини мутаносиб равишда камайтиришни;

➖ кўрилган зарар ўрнини қоплаган ҳолда шартнома бекор қилинишини талаб қилиш ҳуқуқига эга.

Диққат қилинг! Товар учун тўланган пул суммасини сотиб олувчига қайтариш вақтда сотувчи ундан товардан тўлиқ ёки қисман фойдаланганлиги, товар кўриниши йўқолганлиги ёки бошқа шунга ўхшаш ҳолатлар туфайли товар қиймати қанча пасайган бўлса, шунча суммани ушлаб қолишга ҳақли эмас.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Банклар кредитни ундириш учун сизнинг пластигингиздан тўғридан тўғри пул ечишга меҳнат кодекси йўл очиб берган.

Меҳнат кодексининг 271-моддасида Ходимнинг хоҳишига кўра иш ҳақи ёки унинг муайян қисми ходимнинг ёзма аризасида кўрсатилган миқдорларда ва муддатларда кредиторларга банк муассасаларидан олинган ссудалар, кредитлар, коммунал тўловлар ва бошқа харажатларни тўлаш учун юборилиши мумкинлиги белгиланган. Агар сиз банк кредит шартномасида тўғридан тўғри пластигингиздан пул ечишга рухсат бердингизми банкда ҳуқуқий асос бўлади сизнинг картангиздан пул ечишга.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

"Больничный" нинг энг узоқ муддати

Ходим қанча муддат меҳнатга лаёқатсизлик даврида бўлиши мумкинлиги жуда кўп кадровикларни ва умуман ишчи ходимларни қизиқтиради.

Мазкур муносабатлар "Меҳнатга лаёқатсизлик варақаларини бериш тартиби тўғрисида"ги йўриқномага асосан тартибга солинади, айнан бир касаллик бўйича вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик даври узлуксиз тўрт ойни ташкил қилган тақдирда, айнан бир касаллик бўйича вақтинча меҳнатга лаёқатсизлик даври танаффус билан ўн икки ой мобайнида жами олти ойни ташкил қилган тақдирда бемор тегишли тиббий-ижтимоий эксперт комиссиясига, ТИЭКга, юборилади

Ногиронлик белгилари аниқ кўриниб турган шахслар, шунингдек нохуш клиник прогнозли беморлар юқорида кўрсатиб ўтилган муддатлар ўтмасдан туриб ҳам тиббий-ижтимоий эксперт комиссиясига юборилиши мумкин. Ушбу шахсларни тиббий кўрикдан ўтказишга қабул қилиш тўғрисидаги қарор ТИEК раиси томонидан қабул қилинади.

Бемор ТИEКга юборилганда меҳнатга лаёқатсизлик варақаси ёки меҳнатга лаёқатсизлик маълумотномасининг муддати бемор ТИEКга юборилган кундан бошлаб тўхтатилади. Мазкур беморлар ҳужжатлари ТИEКда қабул қилинган кундан бошлаб икки ҳафта муддатда тиббий кўрик ўтказилади. ТИEК томонидан ногиронлик белгиланмаган, лекин вақтинча меҳнатга лаёқатсиз деб топилган шахсларнинг меҳнатга лаёқатсизлик варақаси даволаш-профилактика муассасаси томонидан беморнинг ҳужжатлари ТИEКда қабул қилинган кундан бошлаб унинг меҳнат қобилияти тиклангунга қадар, аммо икки ойдан ортиқ бўлмаган муддатга узайтирилади.

Яъни бу ерда қуйидагича хулосаларга келиш мумкин. Ходим меҳнатга қобилиятсизлик даврида агар узликсиз тўрт ой давомида бўлган тақдирда унинг ҳужжатлари ТИEКга юборилади ва ходим тиббий кўрик ўтказилади. Кўрик натижасига кўра ё ходимга ногиронлик берилади ёки меҳнатга қобилиятсизлик даври яна 2 ойга узайтирилиши мумкин. Яъни барча меҳнатга қобилиятсизлик даври 6 ойни ташкил қилади

Бунда сил касаллиги билан боғлиқ ҳолатлар мустасно улар учун алоҳида тартиб мавжуд.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Имтиёзли кредитларни нақдлаштираётган ва шунга ҳаракат қилаётган таъминотчилар диққатига!

Жуда кўп ҳолатларда олинган имтиёзли кредитларни фуқаролар томонидан нақдлаштириб олишга ҳаракатлар бўлади ва бундай кредит маблағларини нақдлаштириб берувчи шахсларни қидиришади. Биласизми? Агар фуқаро кредитни тўлай олмаса, жавобгарлик нақдлаштириб берган «ТАЪМИНОТЧИ» нинг бўйнида қолиб кетади. Чунки таъминотчи кредит маблағларини нақдлаштиришга ваколатли шахс эмас унинг вазифаси ажратилган имтиёзли кредит маблағлари эвазига кредит олувчини маҳсулот билан таъминлаш. Бундай хатти ҳаракатларни амалга ошириш жиноят кодексининг 167-моддаси Ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш билан квалификация қилинади ва жавобгарликка тортилади.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Алимент пулида онанинг ҳаққи йўқ!

Оила кодексининг 90-моддасига биноан вояга етмаган болалар ўз ота-онасидан ва бошқа шахслардан қонунда назарда тутилган миқдорда ва тартибда таъминот олиш ҳуқуқига эга.

❗️Вояга етмаган болалар таъминоти учун олинган маблағ, пенсия, нафақа унинг отаси ёки онаси тасарруфида бўлиб, боланинг таъминоти, тарбияси ва таълим олиши учун сарфланиши керак.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Қурилиш ташкилотларининг "ўйини"

Янги уй учун тўлов қилаяпсизми албатта сиз тўлов қилаётган қурилиш ташкилотининг барча ҳужжатлари ва шартномаси билан яхшилаб танишиб чиқинг.

Қандай ҳужжатлар билан танишиш керак?

1. Қурилиш ташкилотининг давлат рўйхатидан ўтказилганлиги тўғрисидаги ҳужжат. Мазкур хужжат бу қурилиш ташкилотини давлат рўйхатидан ўтганлигини кўрсатади.

2. Мазкур қурилиш ташкилоти томонидан уй қурилиши учун мўлжалланган ернинг аукцион орқали сотиб олинганлиги ҳақидаги ҳужжатларни текшириб чиқинг. Текшириш жараёнида албатта ҳақиқатдан ҳам шу жой шу юридик шахс томонидан ютиб олинганлигига эътибор қаратинг. Сабаби бугун амалиётга субпудратчилар фуқаролар билан шартнома тузаётганлигини шахсан гувоҳиман. Субпудратчилар билан ҳеч қачон шартнома тузманг. Сабаби эртага уй битганда кадастр хужжатлари субпудратчига эмас балки асосий пудратчига чиқади. Ва ўша пайтда қурилиш ташкилотларининг “ўйини” бошланади.

3. Шартнома билан боғлиқ масалалар барчани қийнайди. Шартномада қандай муаммолар бўлади. Биринчи масала бу шартнома тили. Яъни сиз шартнома тузаётган фирма сиз билмайдиган тилда шартнома тузяптими сизни алдамоқда. Аксарият фирмалар ўз шартномаларини рус тилида тузади. Ўзбек тилида шартнома сўраганингизда ўзбек тилидаги шартнома йўқлигини айтишади. Сиз эса ўзингиз тушунмаган шартномани имзолаб катта хатога қадам қўйишни бошлайсиз.

Иккинчи масала, шартномани бекор қилиш масаласи 100% шартномаларда шартномани бир томонлама бекор қилиш бандлари киритилади. Яъни 2-3 ой тўлов бўлмаган тақдирда фирма сиз билан шартномани бир томонлама бекор қилиб юбориши мумкин. Бундай мазмундаги шартномаларга асло рози бўлманг.

Асло оғзаки ваъдаларга ишонманг барча ваъдалар шартномада акс этишини талаб қилинг.

Бу масалада сизга ёрдам беришга тайёрмиз

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

ФАРЗАНДИМНИ ОНАСИДАН ОЛСАМ БЎЛАДИМИ?

Оила кодексига аосан Ота-она алоҳида яшаганда болаларнинг қаерда яшаши ота-онанинг келишувига биноан белгиланади. Бунда вояга етмаганнинг қайси яшаш манзилида рўйхатдан ўтказилиши эмас, балки бола ота-онанинг қайси бири билан доимий бирга яшаши асосийдир.

Ота-она ўртасида келишув бўлмаса, низо суд томонидан болалар  манфаатларидан келиб чиқиб, уларнинг фикрини ҳисобга олган ҳолда  ҳал этилади. 

✅ Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 1998 йил 11 сентябрдаги 23-сонли «Болалар тарбияси  билан боғлиқ бўлган низоларни ҳал қилишда судлар томонидан  қонунларни қўллаш амалиёти тўғрисида»ги Қарорининг 3-банди  тушунтиришларига кўра, суд бошқа-бошқа турадиган ота-оналар  ўртасида бўлган уларнинг қайси бири билан қайси боласи яшаш учун қолиши тўғрисидаги низоларни ҳал этишда Ўзбекистон Республикаси Оила кодексининг 71-моддасида белгиланган ота ва онанинг ҳуқуқ  ва мажбуриятларининг тенглигига асосланган ҳолда вояга етмаган  болаларнинг  манфаатларига ва хоҳишларига мос келадиган ҳал қилув қарори чиқариши лозим.

Болани олиб бериш тўғрисидаги ишларни кўришда судлар
қуйидагиларни эътиборга олишлари керак:

– боланинг ота-онадан, ака-ука, опа-сингилларидан қайси бирига боғланиб қолганлигини;
– ота-онадан қайси бири болаларига нисбатан кўпроқ ғамхўрлик ва эътибор кўрсатаётганлигини;
– болаларнинг ёшини ва ота-онадан қайси бирига кўнгил қўйганлигини;
– ота-онанинг ахлоқий ва бошқа шахсий фазилатларини;
– ота-онанинг ҳар бири билан бола ўртасидаги муносабатларни;
– болани тарбиялаш ва унинг камолоти учун шарт-шароитлар (отаонасининг машғулот тури, иш тартиби, моддий ҳамда оилавий аҳволи ва бошқалар).

❗️Ота-онадан бирининг моддий-маиший аҳволи устунлигининг ўзи болани олиб бериш учун асос бўла олмайди.

Суд 10 ёшга тўлган боланинг ота-онасининг қайси бири билан яшаш истаги борлигини ҳам эътиборга олиши мумкин.

Мазкур ҳолатда Сиз,  болаларнинг яшаш жойини белгилаш тўғрисида" даъво аризаси билан фуқаролик судига мурожаат қилишингиз мумкин деб ҳисоблаймиз.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Меҳнат кодексида ходимнинг пул ундиришга доир талаблари учун муддат йўқ.

МК 546-моддасига кўра, иш берувчи ходимнинг пулга оид талабларини муддати чекланмаган ҳолда бутун давр учун қаноатлантиришга ҳақли. Мазкур модданинг 2-қисмига кўра, ходимнинг пулга оид талаблари якка тартибдаги меҳнат низосини кўриб чиқувчи меҳнат низолари бўйича комиссия ёки суд томонидан асосли деб топилган тақдирда тўлиқ миқдорда қаноатлантирилади.

Бундан ташқари, МК 563-моддасига кўра, якка тартибдаги меҳнат низолари бўйича даъво миқдорига ва даъвони таъминлашга доир ҳеч қандай чекловлар белгиланиши мумкин эмас. Шунингдек, МК 561-моддасига кўра, якка тартибдаги меҳнат низосини кўриб чиқаётган суд ходимга мажбурий прогулнинг бутун вақти учун ўртача иш ҳақини ёки кам иш ҳақи тўланадиган ишни бажарган бутун вақти учун иш ҳақидаги фарқни тўлаш тўғрисида қарор қабул қилади.

Демак, МКда пулга оид талабларга ҳеч қандай чеклов ўрнатилмаган. Бемалол бутун давр учун мажбурий прогул пулларини талаб қилиш мумкин.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

ЯТТни ТЎХТАТИБ ТУРСАМ БЎЛАДИМИ?

Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 392-моддасига асосан агар якка тартибдаги тадбиркор (оилавий тадбиркорлик субъекти) ўз фаолиятини муайян муддатга тўхтатса, у ўз фаолиятини тўхтатгунига қадар тадбиркорлик субъектини рўйхатдан ўтказувчи органга фаолиятни вақтинчалик тўхтатиш тўғрисида ариза бериш билан бир вақтнинг ўзида давлат рўйхатидан ўтганлик ҳақидаги гувоҳномани топширади.

Бунда ходимларни ёллаган ҳолда тадбиркорлик фаолиятини амалга оширувчи якка тартибдаги тадбиркор (оилавий тадбиркорлик субъекти) ҳар бир ёлланган ходимга белгиланган тартибда берилган ҳисобга олиш карточкаларини ҳам белгиланган муддатларда солиқ ҳисобида турган жойидаги солиқ органига топширади.

Якка тартибдаги тадбиркорнинг (оилавий тадбиркорлик субъектининг) фаолияти вақтинча тўхтатилганлиги ёки қайта тикланганлиги тўғрисидаги аризани олган тадбиркорлик субъектини давлат рўйхатидан ўтказишни амалга оширувчи орган навбатдаги иш куни тугагунига қадар солиқ ҳисобида турган жойидаги солиқ органларига якка тартибдаги тадбиркорнинг (оилавий тадбиркорлик субъектининг) фаолияти вақтинча тўхтатилганлиги ёки қайта тикланганлиги тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитаси ва Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан тасдиқланадиган шаклда ахборот тақдим этади.

Шунингдек, қонунчилигимизда (Фуқаролик кодекси 322-моддасида) қарзни бошқа шахсга ўтказиш деган амалиёт бор. Агар кредит берган банк розилик берса, шу ипотека кредитини бошқа бир тўловга лаёқатли фуқарога (янги қарздорга, ёки сиз айтган бошқа одамга) ўтказиш мумкин.”

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Эр-хотин бир-бирига алимент тўлаш мажбурияти. Муҳим 5 жиҳат

1. Эр-хотин ажрашмаган тақдирда ҳам бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт

Эр-хотин ажрашмаган тақдирда ҳам бир-бирига моддий ёрдам бериши шарт. Ёрдам беришдан бош тортилган тақдирда, иккинчи томон суд орқали алимент олиши мумкин.

Хўш, алимент кимларга берилади? Оила кодексига кўра, қуйидаги шахслар алимент сўраши мумкин:

ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр ёки хотин;

хотин ҳомиладорлик даврида ва ўртада бола туғилган кундан эътиборан 3 йил давомида;

ўртадаги ногиронлиги бўлган болани у 18 ёшга тўлгунига қадар парваришлашни ёки болаликдан I гуруҳ ногиронлиги бўлган ўртадаги болани парваришлашни амалга оширган, ёрдамга муҳтож бўлган эр (хотин).

Аммо ҳар доим ҳам эмас – алимент тўлаши сўралаётган томон моддий ёрдам беришга имконияти бўлиши керак.

Бу ҳар бир ҳолатда суд томонидан алоҳида ҳал қилинади.

2. Никоҳдан ажралганидан кейин собиқ эр (хотин)нинг таъминот олиш ҳуқуқи

Етарли маблағга эга бўлган собиқ эр (хотин)дан:

собиқ хотин ҳомиладорлик даврида ва ўртада бола туғилган кундан бошлаб 3 йил давомида;

ўртадаги ногиронлиги бўлган болани у 18 ёшга тўлгунига қадар парваришлашни ёки болаликдан I гуруҳ ногиронлиги бўлган болани парваришлашни амалга оширган, ёрдамга муҳтож бўлган собиқ хотин (эр);

никоҳдан ажралгунга қадар ёки никоҳдан ажралган пайтдан бошлаб бир йил давомида меҳнатга лаёқатсиз бўлиб қолган ёрдамга муҳтож собиқ хотин (эр);

никоҳдан ажралган пайтдан бошлаб беш йил ичида пенсия ёшига етган ёрдамга муҳтож хотин (эр), агар эр-хотин узоқ вақт никоҳда туришган бўлса, суд тартибида алимент талаб қилиш ҳуқуқига эга.

Никоҳдан ажралгандан кейин собиқ эр ёки хотинга тўланадиган алимент миқдори ва уни тўлаш тартиби собиқ эр-хотин ўртасидаги келишув билан белгиланиши мумкин.

3. Алимент миқдори

Эр-хотин ўртасида алимент тўлаш тўғрисида келишув бўлмаса, эр ёки хотинга суд тартибида ундириб бериладиган алимент миқдори суд томонидан эр ёки хотиннинг моддий ва оилавий аҳволини ҳамда тарафларнинг эътиборга лойиқ бошқа манфаатларини эътиборга олиб, ҳар ойда пул билан тўланадиган қатъий суммада белгиланади.

Алимент миқдори меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдори 11,75 фоизидан кам бўлмаслиги керак (бунги кунда 135 минг сўм).

4. Алимент тўлаш тўхтатиши/чекланаши

Суд қуйидаги ҳолларда:

агар эр-хотин никоҳда қисқа вақт мобайнида бўлган бўлса;

агар ўз таъминоти учун маблағ тўланишини талаб қилаётган эр ёки хотиннинг нолойиқ хулқ-атвори туфайли никоҳдан ажратилган бўлса;

агар ёрдамга муҳтож эр ёки хотиннинг меҳнатга лаёқатсиз бўлиб қолиши унинг спиртли ичимликларни, гиёҳвандлик воситаларини, психотроп моддаларни суиистеъмол қилиши ёки қасддан жиноят содир этиши оқибатида юз берган бўлса, эр (хотин)ни ёрдамга муҳтож меҳнатга лаёқатсиз хотин (эр)га таъминот бериш мажбуриятидан озод қилиши ёхуд бу мажбуриятни муайян муддат билан чеклаб қўйиши мумкин.

5. Алимент олиш ҳуқуқининг тугаши

Эр-хотиннинг бир-биридан таъминот олиш ҳуқуқи асос бўлган шартлар тугаган тақдирда, шунингдек никоҳдан ажралган ёрдамга муҳтож, меҳнатга лаёқатсиз эр ёки хотин янги никоҳга кирганда тугайди.

Бундай ҳолларда, агар таъминот учун маблағ суднинг ҳал қилув қарорига биноан ундирилган бўлса, уни тўлаши шарт бўлган эр (хотин) бундан буён алимент тўлашдан озод этиш ҳақидаги талаб билан судга мурожаат қилишга ҳақли.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Иш берувчи ходимга “расчетный”ни тўламаса, ҳар бир кечиктирилган кунга қўшимча тўлов тўлаши керакми?

Кўпчилик иш берувчилар ходим белар меҳнат шартномасини бекор қилганларидан кейин у билан тўлиқ ҳисоб-китоб қилишни унутадилар ва ёки хоҳлашмайди.

Масалага чуқурроқ кириш учун агар ходим билан меҳнат шартномаси бекор бўлса, иш берувчи қайси тўловларни ходимга тўлаб бериши керак деган саволга жавоб топиш лозим. МКнинг 172-моддаси талабларига кўра меҳнат шартномаси бекор қилинганда тўланадиган суммалар ходим билан меҳнат шартномаси бекор қилинган кунда амалга оширилиши лозим. Тўланадиган суммалар:

👉 ходим томонидан фойдаланилмаган барча асосий ва қўшимча таътиллар учун компенсациялар;
👉 шунингдек, меҳнат тўғрисидаги қонунчиликда ёки бошқа ҳуқуқий ҳужжатларда ёхуд меҳнат шартномасида назарда тутилган бошқа тўловлар.

Агар иш берувчи мазкур тўловларни тўламаса, ходимга компенсация тўлаши лозим. Меҳнат кодексининг 333-моддасига мувофиқ иш берувчи меҳнат шартномаси бекор қилингандаги тўловларни тўлаш муддатини бузса ҳам, ҳар бир кечиктирилган кун учун Марказий банкининг ўша вақтда амалда бўлган қайта молиялаштириш ставкасидан келиб чиққан ҳолда фоизлар (пулли компенсация) билан бирга тўлаши шарт. Бунда ходимга тўланиши лозим бўлган пулли компенсациянинг миқдори Марказий банки қайта молиялаш ставкасининг 10 фоизи миқдорида белгиланади.

Масалан, ходимга “расчетный” суммаси 10 млн сўм тўланмади. Ҳозирги пайтда МБнинг қайта молиялаш ставкаси йиллик 14 фоиз бўлиб, унинг 10 фоизи 1,4 фоиз бўлади. Ходимнинг “расчетный” суммаси 10 млн. сўм дейлик. 10 млн. сўмнинг 1,4 фоизи 140.000 сўм бўлади. Агар иш берувчи 30 кун давомида тўланиши керак бўлган суммани тўламаса ҳар бир кечиктирилган кун учун ходимга учун 140.000 сўмдан жами 4.200.000 сўм компенсация тўлаши керак бўлади.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

ДЕКРЕТГА 9-ОЙДАН ЧИҚСАМ БЎЛАДИМИ?

Меҳнат кодексининг 404-моддасига асосан аёлга туғруққача етмиш календарь кун ҳамда туғруқдан кейин эллик олти календарь кун (умумий 126 кун) ҳомиладорлик ва туғиш таътили берилиб, қонунчиликда белгиланган, лекин ўртача ойлик иш ҳақининг етмиш беш фоизидан кам бўлмаган миқдорда нафақа тўланади.

Нафақани тайинлаш ва тўлаш учун асос меҳнатга лаёқатсизлик варақаси бўлади.

Ҳомиладорлик ва туғиш таътили ҳам ҳомиладорлик ва туғиш бўйича меҳнатга лаёқатсизлик варақаси асосида расмийлаштирилади. У даволаш-профилактика муассасаси томонидан ҳомиладорликнинг ўттизинчи ҳафтасидан бошлаб 126 календарь кунга берилади.

Қонунчиликда бошқа ҳужжатлар, хусусан, ходиманинг ҳомиладорлик ва туғиш таътилига чиқиш тўғрисидаги аризаси (бола парваришлаш таътилида бўлгани каби) тақдим этилиши назарда тутилмаган.

Яъни, ҳомиладорлик ва туғиш таътили (декрет таътили) ходим томонидан асл ҳолида фойдаланиши шарт бўлган таътил ҳисобланади.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

ДЕКРЕТ ПУЛИ ҚАНЧА МУДДАТДА ТЎЛАНИШИ КЕРАК?

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 31.05.2024 йилдаги 314-сон қарори билан тасдиқланган “Вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик, ҳомиладорлик ва туғиш бўйича нафақаларни ҳамда янги туғилган болани фарзандликка олган ёки унга васий қилиб белгиланган ходимга нафақани тайинлаш ҳамда тўлаш тартиби тўғрисида”ги низомнинг 69-бандига кўра, вақтинчалик меҳнатга лаёқатсизлик нафақалар, шу жумладан, сил касаллиги санаторий ва соғломлаштириш муассасаларида даволаниш учун бериладиган нафақалар, иш ҳақи тўлаш учун белгиланган муддатларда тўланади.

Ўз навбатида, Меҳнат кодексининг 253-моддасига асосан ходимларга иш ҳақи тўлаш муддатлари жамоа шартномасида ёки ички ҳужжатда, улар мавжуд бўлмаганда эса меҳнат шартномасида шарт қилиб кўрсатилган муддатларда белгиланади ва ҳар ярим ойда бир мартадан кам бўлиши мумкин эмас. Ходимларга ойлик иш ҳақи, қоида тариқасида, ўн олти кундан кўп бўлмаган танаффус билан икки қисмга бўлинган ҳолда (бўнакда ва қолган қисми миқдорида) тўланади.

📌 Яъни, ҳомиладорлик ва туғиш бўйича нафақа — “декрет пули” иш ҳақи тўлаш учун белгиланган муддатларда тўланиши лозим.

Меҳнат кодекси 333-моддасига кўра, иш берувчи иш ҳақини, таътил тўловларини, меҳнат шартномаси бекор қилингандаги тўловларни ва (ёки) ходимга тўланиши лозим бўлган бошқа тўловларни тўлаш муддатини бузган тақдирда, уларни тўлов муддатидан кейинги кундан эътиборан то ҳақиқатда ҳисоб-китоб қилинган кунни ўз ичига олган муддатгача ҳар бир кечиктирилган кун учун Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ўша вақтда амалда бўлган қайта молиялаштириш ставкасидан келиб чиққан ҳолда фоизлар (пулли компенсация) билан бирга тўлаши шарт.

Агар меҳнат ҳуқуқларингиз бузилса, ҳудудингиздаги Давлат меҳнат инспекциясига, прокуратура ёки адлия органларига мурожаат қилишингиз мумкин.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz

Эр хотинидан тўй харажатларини ундира оладими?

Олий суд Пленуминининг қарорига кўра умумий мол-мулкни бўлишда эр-хотиннинг умумий қарзлари (ОК 28-моддасининг учинчи қисми) ва оила манфаатлари йўлида вужудга келган мажбуриятлар ҳам инобатга олинади.

Бироқ, судлар шуни назарда тутишлари лозимки, тўйни, шунингдек никоҳ маросимлари билан боғлиқ бошқа тадбирларни ўтказиш учун олинган қарзлар ва бошқа харажатлар бунда инобатга олинмайди (ОК 44-моддаси).

Демак, эр ва хотин тўйни ўтказиш билан боғлиқ харажатларни бир-биридан талаб қила олмайди.

Мурожаат учун:
@advokat24uzbot

Биздан узоқлашманг!
@advokat24uz