Хулио Кортасар
(Аргентина)
САРИҚ ГУЛ
Балки бу ҳазилга ўхшар, аммо биз – боқиймиз. Мен, аслига қайтиш, янаки, хом сут эмган бир бандасини таниганим боис шу тўхтамга келдим. Ўша кимса Камбронн кўчасидаги газакхонада дардини дастурхон қилиш сариқ чақалик қиммат касб этмайдиган мастликда кўнглини тўкиб солганди, зотан газакхона хўжаси, пештахта кунда-шунда мижозлари унинг ҳикоясига қулоқ осганда кулавериб ичаклари узилган бўларди. У менга зулукдек ёпишиб олди, афтидан истарам иссиқ туюлган бўлса керак, ҳатто биз бамайлихотир отамлашиш ва дилдан гурунглашишга имкон яратадиган бурчакдаги алоҳида столдан жой олишдек дабдабани ўзимизга раво кўрдик. Унинг айтишича, ўзи – маҳаллий идорадан нафақага чиққан, хотини эса бир муддатга ота-онаси уйига кетган: ҳар ҳолда шу тариқа хотини ташлаб кетганини тасдиқлаганди. Бу кимсанинг юзлари сўлғин ва сил касалидан кўзлари ичига ботсада, унчайин қари кўринмасди; оми бир кимсадек таассурот ҳам уйғотмасди. У мусалласнинг бешинчи қадаҳини сипқоргачгина ғамбодаликдан ичишини эътироф қилди. Парижнинг ўзига хос бўйлари ҳамсуҳбатдошимга таъсир ўтказмаганди, балки бу бўйлар биргина биз – ажнабийлар учунгина мавжуддир. Унинг сочларини қазғоқ босмаган, тирноқлари парваришланган эди.
Бир куни, ҳикоясини бошлаб қолди нафақахўр, тўқсон бешинчи йўналишдаги автобусда у ўн уч яшарлар болани учратиб қолади. Ора-сира болага кўз қирини ташлаб, дабдурустдан худди ўзига ўхшашини пайқаб қолганмиш: хотираларида, шу ёшдаги афт-ангори қуйиб қўйгандек ўхшаркан. У икковларини бор бўйича: афт-ангори, қўллари, пешонасига тушган кокиллари, чақчайган кўзлари, боз устига – тортинчоқлиги, атрофдагиларга орқа ўгириб ёки яширинча суратли ҳажвий журнални ўқиши тарзи, сочларини ортга сермаши, эпақага келмас бесўнақайлиги икки томчи сувдек ўзига ўхшашини аста-секин тан олишига тўғри келади. Ўспирин шу қадар унга ўхшардики, ҳатто унинг ичи қизий бошлади-ки, ўспирин Рэнн кўчасида бекатда тушганида суҳбатдошим ҳам тушади – шу тариқа Монпарнас кўчасида уни кутаётган дўстларидан бирига панд беради. У суҳбатга баҳона истаб ўспириндан шу номдаги кўча қайда эканини сўрайди ва болаликдаги ўзиники каби овозини эшитиш ҳайратини оширмаганди. Ўспирин ҳам айни ўша кўчага бораётган экан ва улар оғзиларига талқон ташлаб бир неча тураржой мавзесини бирга ўтишади.
Айнан ўша маҳали кўнглини ёзишга ўхшаш нимадир уни қамраб олди: ҳаммаси ғайритабиий бўлсада, мавжуд эди, далил-исботга зарурат сезмас, худди шу тобдаги каби беҳуда уринишлар ичра мужмал ва беўхшов вазият юзага келганди.
Ўспирин хонадонида ўзлариники бўлиб қолиш пировардида унга ўз-ўзидан насиб этди ва у скаутлар собиқ устози маҳоратини ишга солиб, француз уйи – қалъаларнинг мустаҳкам қалъаси деворларини забт этиб, бу хонадонга йўл топишни уддасидан чиқди. У бунда муқум ўрнашган қашшоқлик, мункиллаган она, нафақа ёшидаги тоға ва иккита мушукларга рўбарў келди. Шундан сўнг укаларидан бирининг ўн тўрт ёшли ўғлини Люкникига боришга кўндириш суҳбатдошимга кўпам мушкулот туғдирмади: болалар опоқ-чапоқ бўлиб кетишди. У ҳар ҳафта Люкнинг хонадонига ташриф қиладиган бўлди; онаси маромида қайнатилмаган кофе билан сийлар, уруш, босқин, яна Люк тўғрисида гурнг қилишарди. Қандайдир кутилмаган янгилик каби ибтидо топган ишончли ҳодиса одамлар “қисмат” деган сўз билан пардалашни ёқтирадиган қаътий ҳандасавий тузилиш ҳосил этаётганди.
Бу ҳолни ҳатто одатий сўзлар билан ифодалаш имкони пайдо бўлганди: Люк яна бир бор қайта туғилган унинг ўзи эди, ўлим мавжду эмас, биз ҳаммамиз – боқиймиз.
(Аргентина)
САРИҚ ГУЛ
Балки бу ҳазилга ўхшар, аммо биз – боқиймиз. Мен, аслига қайтиш, янаки, хом сут эмган бир бандасини таниганим боис шу тўхтамга келдим. Ўша кимса Камбронн кўчасидаги газакхонада дардини дастурхон қилиш сариқ чақалик қиммат касб этмайдиган мастликда кўнглини тўкиб солганди, зотан газакхона хўжаси, пештахта кунда-шунда мижозлари унинг ҳикоясига қулоқ осганда кулавериб ичаклари узилган бўларди. У менга зулукдек ёпишиб олди, афтидан истарам иссиқ туюлган бўлса керак, ҳатто биз бамайлихотир отамлашиш ва дилдан гурунглашишга имкон яратадиган бурчакдаги алоҳида столдан жой олишдек дабдабани ўзимизга раво кўрдик. Унинг айтишича, ўзи – маҳаллий идорадан нафақага чиққан, хотини эса бир муддатга ота-онаси уйига кетган: ҳар ҳолда шу тариқа хотини ташлаб кетганини тасдиқлаганди. Бу кимсанинг юзлари сўлғин ва сил касалидан кўзлари ичига ботсада, унчайин қари кўринмасди; оми бир кимсадек таассурот ҳам уйғотмасди. У мусалласнинг бешинчи қадаҳини сипқоргачгина ғамбодаликдан ичишини эътироф қилди. Парижнинг ўзига хос бўйлари ҳамсуҳбатдошимга таъсир ўтказмаганди, балки бу бўйлар биргина биз – ажнабийлар учунгина мавжуддир. Унинг сочларини қазғоқ босмаган, тирноқлари парваришланган эди.
Бир куни, ҳикоясини бошлаб қолди нафақахўр, тўқсон бешинчи йўналишдаги автобусда у ўн уч яшарлар болани учратиб қолади. Ора-сира болага кўз қирини ташлаб, дабдурустдан худди ўзига ўхшашини пайқаб қолганмиш: хотираларида, шу ёшдаги афт-ангори қуйиб қўйгандек ўхшаркан. У икковларини бор бўйича: афт-ангори, қўллари, пешонасига тушган кокиллари, чақчайган кўзлари, боз устига – тортинчоқлиги, атрофдагиларга орқа ўгириб ёки яширинча суратли ҳажвий журнални ўқиши тарзи, сочларини ортга сермаши, эпақага келмас бесўнақайлиги икки томчи сувдек ўзига ўхшашини аста-секин тан олишига тўғри келади. Ўспирин шу қадар унга ўхшардики, ҳатто унинг ичи қизий бошлади-ки, ўспирин Рэнн кўчасида бекатда тушганида суҳбатдошим ҳам тушади – шу тариқа Монпарнас кўчасида уни кутаётган дўстларидан бирига панд беради. У суҳбатга баҳона истаб ўспириндан шу номдаги кўча қайда эканини сўрайди ва болаликдаги ўзиники каби овозини эшитиш ҳайратини оширмаганди. Ўспирин ҳам айни ўша кўчага бораётган экан ва улар оғзиларига талқон ташлаб бир неча тураржой мавзесини бирга ўтишади.
Айнан ўша маҳали кўнглини ёзишга ўхшаш нимадир уни қамраб олди: ҳаммаси ғайритабиий бўлсада, мавжуд эди, далил-исботга зарурат сезмас, худди шу тобдаги каби беҳуда уринишлар ичра мужмал ва беўхшов вазият юзага келганди.
Ўспирин хонадонида ўзлариники бўлиб қолиш пировардида унга ўз-ўзидан насиб этди ва у скаутлар собиқ устози маҳоратини ишга солиб, француз уйи – қалъаларнинг мустаҳкам қалъаси деворларини забт этиб, бу хонадонга йўл топишни уддасидан чиқди. У бунда муқум ўрнашган қашшоқлик, мункиллаган она, нафақа ёшидаги тоға ва иккита мушукларга рўбарў келди. Шундан сўнг укаларидан бирининг ўн тўрт ёшли ўғлини Люкникига боришга кўндириш суҳбатдошимга кўпам мушкулот туғдирмади: болалар опоқ-чапоқ бўлиб кетишди. У ҳар ҳафта Люкнинг хонадонига ташриф қиладиган бўлди; онаси маромида қайнатилмаган кофе билан сийлар, уруш, босқин, яна Люк тўғрисида гурнг қилишарди. Қандайдир кутилмаган янгилик каби ибтидо топган ишончли ҳодиса одамлар “қисмат” деган сўз билан пардалашни ёқтирадиган қаътий ҳандасавий тузилиш ҳосил этаётганди.
Бу ҳолни ҳатто одатий сўзлар билан ифодалаш имкони пайдо бўлганди: Люк яна бир бор қайта туғилган унинг ўзи эди, ўлим мавжду эмас, биз ҳаммамиз – боқиймиз.