XXI asr neomperializmi: Tramp, Putin va Si dunyoni yangi hududiy ekspansiya davriga boshlamoqdami?
Global siyosat yangi bosqichga – neomperializm davriga o‘tmoqda. Agar XX asrda neoliberalizm va neokonservatizm g‘oyalari ustun bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda AQSh, Rossiya va Xitoy yetakchilari ochiqchasiga hududiy da’volar qilishmoqda. Bu esa xalqaro tizimni izdan chiqarib, dunyoni ta’sir doiralari uchun kurash maydoniga aylantirishi mumkin.
Tramp: Amerikaning ekspansion siyosati qaytmoqdami?
Donald Tramp o‘z inauguratsion nutqida AQSh hududini kengaytirishi kerakligini ochiq aytdi. Grenlandiya, Panama kanali va hatto Kanada bo‘yicha bayonotlari avvaliga shunchaki ritorika sifatida qabul qilingan bo‘lsa-da, ularning tez-tez takrorlanishi Vashingtonda ekspansionistik fikrlash kuchayib borayotganini ko‘rsatadi.
Grenlandiya – strategik jihatdan muhim hudud bo‘lib, Tramp uni AQSh nazorati ostida ko‘rishni xohlamoqda. Panama kanali – jahon savdosi uchun muhim transport arteriyasi, ammo bu hududda Xitoy ta’siri ortib bormoqda. Kanadani 51-shtatga aylantirish – hatto Tramp tarafdorlari orasida ham ziddiyatli fikrlarga sabab bo‘layotgan radikal g‘oya. G‘azo – bu eng kutilmagan da’volardan biri, lekin Trampning global ta’sir haqidagi qarashlariga mos keladi.
Putin: «Rus dunyosini» tiklash rejasi
Putin hududiy ekspansiyani o‘zining tarixiy missiyasining bir qismi deb biladi. Tramp va Si yangi hududlarni egallashga harakat qilayotgan bo‘lsa, Putin Rossiya imperiyasi chegaralarini tiklashni maqsad qilgan, birinchi navbatda, Ukrainani nazorat ostiga olish bilan.
Rossiya rasmiylari urushni milliy xavfsizlik masalasi sifatida ko‘rsatmoqda, ammo Putin bir necha bor Ukraina «rus dunyosining» bir qismi ekanini aytgan. U Ukraina bosqini oldidan Ivan Grozniy, Pyotr I va Yekaterina II kabi tarixiy shaxslarning tajribasini o‘rgangan – zikr etilganlarning barchasi Rossiya hududini kengaytirgan yirik hukmdorlar.
Bu borada Putinning uzoq muddatli maqsadi – Rossiyaning sobiq Sovet hududlari ustidan nazoratini qayta tiklash va G‘arbga qarab yanada ilgarilash, deydi tahlilchilar.
Si: Tayvan – asosiy nishon
Si Zinpin Tayvanni Xitoy bilan birlashtirishni o‘zining asosiy tarixiy missiyasi deb biladi.
Xususan, Si Tayvanni «Xitoyning muqaddas hududi» deb atadi va orolni qaytarish endilikda avlodlar bo‘ylab cho‘ziladigan masala emasligini ta’kidladi.
Agar Si Tayvanni Xitoy tarkibiga qo‘sha olsa, bu uning tarixiy merosini Mao Zedun darajasiga ko‘taradi. U harbiy harakatlardan qochishga harakat qilayotgan bo‘lsa-da, Xitoy armiyasi Tayvanga bosqin qilish uchun tayyorgarlikni davom ettirmoqda.
Strategic Focus: Central Asia
Global siyosat yangi bosqichga – neomperializm davriga o‘tmoqda. Agar XX asrda neoliberalizm va neokonservatizm g‘oyalari ustun bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda AQSh, Rossiya va Xitoy yetakchilari ochiqchasiga hududiy da’volar qilishmoqda. Bu esa xalqaro tizimni izdan chiqarib, dunyoni ta’sir doiralari uchun kurash maydoniga aylantirishi mumkin.
Tramp: Amerikaning ekspansion siyosati qaytmoqdami?
Donald Tramp o‘z inauguratsion nutqida AQSh hududini kengaytirishi kerakligini ochiq aytdi. Grenlandiya, Panama kanali va hatto Kanada bo‘yicha bayonotlari avvaliga shunchaki ritorika sifatida qabul qilingan bo‘lsa-da, ularning tez-tez takrorlanishi Vashingtonda ekspansionistik fikrlash kuchayib borayotganini ko‘rsatadi.
Grenlandiya – strategik jihatdan muhim hudud bo‘lib, Tramp uni AQSh nazorati ostida ko‘rishni xohlamoqda. Panama kanali – jahon savdosi uchun muhim transport arteriyasi, ammo bu hududda Xitoy ta’siri ortib bormoqda. Kanadani 51-shtatga aylantirish – hatto Tramp tarafdorlari orasida ham ziddiyatli fikrlarga sabab bo‘layotgan radikal g‘oya. G‘azo – bu eng kutilmagan da’volardan biri, lekin Trampning global ta’sir haqidagi qarashlariga mos keladi.
Putin: «Rus dunyosini» tiklash rejasi
Putin hududiy ekspansiyani o‘zining tarixiy missiyasining bir qismi deb biladi. Tramp va Si yangi hududlarni egallashga harakat qilayotgan bo‘lsa, Putin Rossiya imperiyasi chegaralarini tiklashni maqsad qilgan, birinchi navbatda, Ukrainani nazorat ostiga olish bilan.
Rossiya rasmiylari urushni milliy xavfsizlik masalasi sifatida ko‘rsatmoqda, ammo Putin bir necha bor Ukraina «rus dunyosining» bir qismi ekanini aytgan. U Ukraina bosqini oldidan Ivan Grozniy, Pyotr I va Yekaterina II kabi tarixiy shaxslarning tajribasini o‘rgangan – zikr etilganlarning barchasi Rossiya hududini kengaytirgan yirik hukmdorlar.
Bu borada Putinning uzoq muddatli maqsadi – Rossiyaning sobiq Sovet hududlari ustidan nazoratini qayta tiklash va G‘arbga qarab yanada ilgarilash, deydi tahlilchilar.
Si: Tayvan – asosiy nishon
Si Zinpin Tayvanni Xitoy bilan birlashtirishni o‘zining asosiy tarixiy missiyasi deb biladi.
Xususan, Si Tayvanni «Xitoyning muqaddas hududi» deb atadi va orolni qaytarish endilikda avlodlar bo‘ylab cho‘ziladigan masala emasligini ta’kidladi.
Agar Si Tayvanni Xitoy tarkibiga qo‘sha olsa, bu uning tarixiy merosini Mao Zedun darajasiga ko‘taradi. U harbiy harakatlardan qochishga harakat qilayotgan bo‘lsa-da, Xitoy armiyasi Tayvanga bosqin qilish uchun tayyorgarlikni davom ettirmoqda.
Strategic Focus: Central Asia