Tojikiston: kadrlar almashinuvi jarayoni hokimiyat tranzitiga tayyorgarlikmi?
2025-yil yanvar oyida Tojikiston prezidenti Emomali Rahmon davlat boshqaruvidagi yuqori lavozimlarni keng ko‘lamda yangilashni boshladi. Hukumat, huquqni muhofaza qilish organlari va sud tizimining asosiy rahbarlari ishdan olindi yoki yangi lavozimlarga o‘tkazildi. Eng muhim o‘zgarishlardan biri mudofaa vaziri Sherali Mirzoning hamda Bosh prokuror Yusuf Rahmonning iste’foga chiqarilishi bo‘ldi. Tahlilchilar kuch tizimlarining qayta shakllanishi bo’lajak tranzitdan darak berayotganini aytishmoqda.
Kuch tizimlarida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar va yangi tahdidlarga moslashuv
Emomali Sobirzodaning mudofaa vaziri etib tayinlanishi Dushanbening Afg‘onistondan kelayotgan xavflarga yanada tezkor javob berish istagini ko‘rsatmoqda. Tojikiston-Afg‘oniston chegarasida turli terrorchi guruhlarning faollashishi sharoitida harbiy tizimdan samaradorlik talab etilmoqda. Shu bilan birga, Mirzoning Davlat sirlarini himoya qilish bosh boshqarmasi rahbari lavozimiga o‘tkazilishi – ta’sir doirasini kamaytirishga qaratilgan bo’lib, faxriy nafaqani anglatishi mumkin.
Xuddi shunday vaziyat Bosh prokuraturada ham kuzatilmoqda. Habibullo Vohidzodaning Yusuf Rahmon o’rniga o’tkazilishi mazkur idora tomonidan “davlat to‘ntarishi” bo‘yicha ishni yetarlicha faol tekshirmagani bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bu ish 2023-yilda boshlangan bo‘lib, unda yuqori lavozimli sobiq amaldorlar va muxolifat vakillari ishtirok etgan, biroq haligacha sud hukmlari e’lon qilinmagan.
Sud tizimidagi o‘zgarishlar: islohotmi yoki tranzit oldidan tozalash?
Shu bilan birga, sud tizimida ham sezilarli o‘zgarishlar bo‘ldi: Oliy sud raisi o‘zgartirildi, Iqtisodiy sud va viloyat sudlari tarkibi yangilandi. Rasmiy izohga ko‘ra, o‘zgarishlar korrupsiyaga qarshi kurash va sud tizimining samaradorligini oshirish maqsadida amalga oshirilgan. Biroq, bu jarayon hokimiyat tranziti oldidan sud tizimida sodiq kadrlarni joylashtirishga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin.
Kadrlar almashinuvining siyosiy sabablari
Hukumat rasmiy bayonotlarida kadrdagi tozalash ishlarini davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish bilan izohlangan. Biroq, chuqur tahlil shuni ko‘rsatadiki, bu jarayonning asosiy maqsadi – taxt vorisining pozitsiyalarini mustahkamlash.
So‘nggi yillarda Emomali Rahmonning o‘g‘li – Rustam Emomaliga hokimiyat topshirilishiga tayyorgarlik ko‘rilayotgani haqidagi taxminlar kuchayib bormoqda. Ammo bunday tranzit muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun barcha potensial muxolif kuchlar zararsizlantirilishi va siyosiy xavflar minimallashtirilishi lozim. Keng ko‘lamli kadrlar almashinuvi, ehtimol, aynan shu maqsadda amalga oshirilmoqda: eski elita vakillarining ta’sir doirasini zaiflashtirish, ularning o‘rniga sodiq kadrlarni joylashtirish va hukumatning butun tizimini yanada nazorat ostida ushlab turish.
Xulosa qilib aytganda, Tojikistondagi hozirgi kadrlar tozalash jarayoni oddiy rotatsiya emas, balki katta siyosiy loyihaning bir qismidir. Uning asosiy maqsadi – mamlakatda hokimiyat almashinuvi jarayonini tinch yo’l bilan amalga oshirish. Biroq bu jarayon qanchalik silliq kechishi va unga qanday to‘siqlar paydo bo‘lishi haligacha ochiq savol bo‘lib qolmoqda.
Strategic Focus: Central Asia
2025-yil yanvar oyida Tojikiston prezidenti Emomali Rahmon davlat boshqaruvidagi yuqori lavozimlarni keng ko‘lamda yangilashni boshladi. Hukumat, huquqni muhofaza qilish organlari va sud tizimining asosiy rahbarlari ishdan olindi yoki yangi lavozimlarga o‘tkazildi. Eng muhim o‘zgarishlardan biri mudofaa vaziri Sherali Mirzoning hamda Bosh prokuror Yusuf Rahmonning iste’foga chiqarilishi bo‘ldi. Tahlilchilar kuch tizimlarining qayta shakllanishi bo’lajak tranzitdan darak berayotganini aytishmoqda.
Kuch tizimlarida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar va yangi tahdidlarga moslashuv
Emomali Sobirzodaning mudofaa vaziri etib tayinlanishi Dushanbening Afg‘onistondan kelayotgan xavflarga yanada tezkor javob berish istagini ko‘rsatmoqda. Tojikiston-Afg‘oniston chegarasida turli terrorchi guruhlarning faollashishi sharoitida harbiy tizimdan samaradorlik talab etilmoqda. Shu bilan birga, Mirzoning Davlat sirlarini himoya qilish bosh boshqarmasi rahbari lavozimiga o‘tkazilishi – ta’sir doirasini kamaytirishga qaratilgan bo’lib, faxriy nafaqani anglatishi mumkin.
Xuddi shunday vaziyat Bosh prokuraturada ham kuzatilmoqda. Habibullo Vohidzodaning Yusuf Rahmon o’rniga o’tkazilishi mazkur idora tomonidan “davlat to‘ntarishi” bo‘yicha ishni yetarlicha faol tekshirmagani bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bu ish 2023-yilda boshlangan bo‘lib, unda yuqori lavozimli sobiq amaldorlar va muxolifat vakillari ishtirok etgan, biroq haligacha sud hukmlari e’lon qilinmagan.
Sud tizimidagi o‘zgarishlar: islohotmi yoki tranzit oldidan tozalash?
Shu bilan birga, sud tizimida ham sezilarli o‘zgarishlar bo‘ldi: Oliy sud raisi o‘zgartirildi, Iqtisodiy sud va viloyat sudlari tarkibi yangilandi. Rasmiy izohga ko‘ra, o‘zgarishlar korrupsiyaga qarshi kurash va sud tizimining samaradorligini oshirish maqsadida amalga oshirilgan. Biroq, bu jarayon hokimiyat tranziti oldidan sud tizimida sodiq kadrlarni joylashtirishga qaratilgan bo‘lishi ham mumkin.
Kadrlar almashinuvining siyosiy sabablari
Hukumat rasmiy bayonotlarida kadrdagi tozalash ishlarini davlat boshqaruvini modernizatsiya qilish bilan izohlangan. Biroq, chuqur tahlil shuni ko‘rsatadiki, bu jarayonning asosiy maqsadi – taxt vorisining pozitsiyalarini mustahkamlash.
So‘nggi yillarda Emomali Rahmonning o‘g‘li – Rustam Emomaliga hokimiyat topshirilishiga tayyorgarlik ko‘rilayotgani haqidagi taxminlar kuchayib bormoqda. Ammo bunday tranzit muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun barcha potensial muxolif kuchlar zararsizlantirilishi va siyosiy xavflar minimallashtirilishi lozim. Keng ko‘lamli kadrlar almashinuvi, ehtimol, aynan shu maqsadda amalga oshirilmoqda: eski elita vakillarining ta’sir doirasini zaiflashtirish, ularning o‘rniga sodiq kadrlarni joylashtirish va hukumatning butun tizimini yanada nazorat ostida ushlab turish.
Xulosa qilib aytganda, Tojikistondagi hozirgi kadrlar tozalash jarayoni oddiy rotatsiya emas, balki katta siyosiy loyihaning bir qismidir. Uning asosiy maqsadi – mamlakatda hokimiyat almashinuvi jarayonini tinch yo’l bilan amalga oshirish. Biroq bu jarayon qanchalik silliq kechishi va unga qanday to‘siqlar paydo bo‘lishi haligacha ochiq savol bo‘lib qolmoqda.
Strategic Focus: Central Asia