Miya bilan bo’ladigan ko’p jarayonlar menga qiziq. Men tushimda doim o’zim tanimagan juda ko’p erkak-ayollarni ko’raman. Ayollar o’ta didli kiyingan, erkaklarni harakteri yuziga va harakatlariga mos shakllangan. Hammasini obrazi bor. Har birini o’ziga xos ko’rinishi, yuzlari aniq tasvirlangan bo’ladi. Lekin men unday insonlarni tanimayman, hech qayerda ko’rmaganman va gaplashmaganman.
Bu qanday ishlaydi deya menda bir qancha savollar tug’iladi :
Savol ❓
:miyamiz biz tanimagan insonlarni yuzini tasvirlash, yangi tasvir yarata olish, harakter berish qobilyatiga egami o’zi yoki bu tasvirlar biz avval ko’rgan, ammo e’tibor qaratmagan insonlar yuzimi
Buni javoblari esa meni psixologiya va neyrofiziologiya tomon olib kiradi. Aniq tadqiqotlar menga shunday faktlarni berdi:
1-Miya ma’lumotlarni qayta ishlaydi ya’ni kundalik hayotimizda biz ko’p odamlarni ko’ramiz, lekin ularni yuzlarini eslab qolmaymiz. Miya esa buni avtomatik tarzda qayd etadi, yodda saqlaydi. Bunga miyaning maxsus qismi- fusiform gyrus (yuzlarni tanish, eslab qoluvchi) ma’sul.
2- REM bosqichi, ya’ni uyquning tush ko’rish bosqichida- miya faoliyati keskin oshadi. Xotiralar, emotsiyalar, travmalar, tajribalar va eng chuqur psixologik voqealar ta’sirida fantazik qorishmalar vujudga keladi. Miya esa tushlarni ko’pincha kundalik hayotdagi voqealarni, stressni, his-tuyg’ularni va ilgari ko’rgan ammo eslab qolmagan odamlarni qo’shib qayta tiklab chiqa oladi.
3-Kognitiv aralashuv tasavvur
Miya his-tuyg’ular va kundalik tajriba, xotiralae bilan yangi tasvirlar yaratishi mumkim. Bunga ko’ra, miya ongli ravishda eslab qolinmagan ammo xotirada saqlangan yuzlar va hayotiy tajribalarni mikslashtirib, yangi ijdoiy tasvirlar yaratadi. Buni miya mavjud bo’lgan xotiralarni birlashtirb yangi va noyob tasvirlar yaratilishi deb ataladi. Aynan shu aralashuv miyada fantazik- harakter, ko’rinish, ovoz, did berib turadi.
Shunday ekan, neyrofiziologiya bu odamlar yuzlarini miyani o’zi kashf eta olmasligini, balki bu ongli xotirada saqlangan tasvirlay qayta ishlanishi ekan.
Maryam Javlan.
Bu qanday ishlaydi deya menda bir qancha savollar tug’iladi :
Savol ❓
:miyamiz biz tanimagan insonlarni yuzini tasvirlash, yangi tasvir yarata olish, harakter berish qobilyatiga egami o’zi yoki bu tasvirlar biz avval ko’rgan, ammo e’tibor qaratmagan insonlar yuzimi
Buni javoblari esa meni psixologiya va neyrofiziologiya tomon olib kiradi. Aniq tadqiqotlar menga shunday faktlarni berdi:
Psixolog Karl Jung, tushlarning arxetipik obrazlar orqali bizning chuqur ruhiy holatimizni aks ettirishi mumkinligini ta’kidladi. Arxetiplar — bu insoniyatning tarixiy tajribalaridan olingan umumiy va abadiy ruhiy obrazlardir. Tushlarda ko’rilgan notanish yuzlar ba’zida Jungning ta’kidlashicha, shaxsiy va kollektiv arxetiplarga asoslangan bo’lishi mumkin.
1-Miya ma’lumotlarni qayta ishlaydi ya’ni kundalik hayotimizda biz ko’p odamlarni ko’ramiz, lekin ularni yuzlarini eslab qolmaymiz. Miya esa buni avtomatik tarzda qayd etadi, yodda saqlaydi. Bunga miyaning maxsus qismi- fusiform gyrus (yuzlarni tanish, eslab qoluvchi) ma’sul.
2- REM bosqichi, ya’ni uyquning tush ko’rish bosqichida- miya faoliyati keskin oshadi. Xotiralar, emotsiyalar, travmalar, tajribalar va eng chuqur psixologik voqealar ta’sirida fantazik qorishmalar vujudga keladi. Miya esa tushlarni ko’pincha kundalik hayotdagi voqealarni, stressni, his-tuyg’ularni va ilgari ko’rgan ammo eslab qolmagan odamlarni qo’shib qayta tiklab chiqa oladi.
3-Kognitiv aralashuv tasavvur
Miya his-tuyg’ular va kundalik tajriba, xotiralae bilan yangi tasvirlar yaratishi mumkim. Bunga ko’ra, miya ongli ravishda eslab qolinmagan ammo xotirada saqlangan yuzlar va hayotiy tajribalarni mikslashtirib, yangi ijdoiy tasvirlar yaratadi. Buni miya mavjud bo’lgan xotiralarni birlashtirb yangi va noyob tasvirlar yaratilishi deb ataladi. Aynan shu aralashuv miyada fantazik- harakter, ko’rinish, ovoz, did berib turadi.
Shunday ekan, neyrofiziologiya bu odamlar yuzlarini miyani o’zi kashf eta olmasligini, balki bu ongli xotirada saqlangan tasvirlay qayta ishlanishi ekan.
Maryam Javlan.