Aslida bu 2006-yilda “Journal of Experimental Social Psychology” da chop etilgan tadqiqotda asoslangan. Unga ko’ra, ayollar yoki bolalarning turli yordam so’zlari ishlatishga va jamiyatni reaksiyasini o’rganishgan. Qurbon pozitsiyasidagilar “Yordam bering!” , “Yordamga” va “Oyi/Ona” so’zlarini ishlatishgan. Tadqiqotda “Ona” so’zi insonlarda (ayniqsa ayol-qizlarda) tez va ko’proq e’tibor uyg’otishini ko’rsatgan. Qanday qilib?

Psixologik tahlillar shuni ko‘rsatadiki, “Ona” so‘zi ijtimoiy va emotsional kontekstda juda kuchli bir tasavvur uyg‘otadi, chunki ona sifatida ko‘rilgan shaxs odatda himoya va e’tibor timsoli hisoblanadi. Bu sababli, “Ona” deb baqirish, xatarli vaziyatda, ko‘proq yordamni jalb qilishga olib kelishi mumkin. Undan tashqari jamiyatning bu so’zga nisbatan madaniy tasavvuri, hissiy reaksiyasi doim muqaddas o’rinda turadi.

Har qanday ayol-qizni onasini chaqirayotgan bolalar “onalik instinkti”ni uyg’otib va tez reaksiya shakllantiradi. Ularda begonani bolasi degan his bo’lmaydi, himoyasiz qolgan bolaga tezda “onalik ruhi” sabab himoyachi bo’la oladilar. Bu ham sabab, bola o’g’rilari ayol-qizlar emas.


Maryam Javlan.