#такрор
“ТИЛ БАЙРАМИ” қилишга ҳақлимизми?
Рус тилига катта урғу берилган СССР замонида ўқидик.
Мактабимиз ўзбек мактаби бўлса ҳам, рус тилига жуда катта аҳамият бериларди.
Айниқса, синф раҳбаримиз Нургалиева Алла Муҳамедовна (Аллоҳ раҳмат қилсин, гуноҳлари авф этсин), рус тили ўқитувчиси бўлгани учун тарбиявий синф соатларимиз ҳам фақат рус тилида бўларди.
Мактаб йўлагида юрсак ҳам, синф раҳбаримизни кўришимиз билан рус тилида гапиришга тушардик, бўлмаса танбеҳ эшитардик.
Синф раҳбаримиз турли тадбирлар қилишни яхши кўрардилар ва доим ўша тадбирларга русча қўшиқлар ва шеьрлар ёдлатардилар.
Ҳатто синф деворий газетамизни ҳам русча чиқартирарди.
Ўзлари татар миллатига мансуб бўлсалар ҳам рус тилига ва рус ҳалқига ихлослари ўта баланд эди. Лекин ўзбекчани ҳам ўзбеклардан яхши билардилар. Ўта даражада озода аёл эдилар. Синфимиз чинни-чироқдек турарди доим.
Навбатчиликка ҳар куни 2 қиз ва 2 ўғил болани олиб қолиб, ҳаммаёқ ярақлатиб тозаламагунча жавоб бермасдилар.
Хуллас, устоздан рус тилини ҳам, русча куй-қўшиқларни ҳам, саришталик сирларини ҳам обдон ўрганганмиз.
Шунинг учун синфимизда энг ёмон ўқийдиган ўқувчилар ҳам рус тилини яхши билишарди.
Лекин бу ҳаммамизга ҳаёт давомида рус тили қанчалик фойда берди билмайман.
Аммо менга зарари ҳам фойдаси ҳам теккан. Зарари - рус тили билан кўп ошно бўлганим сабаб ёшлигимда фикрлашим ҳам русча бўларди. Бирор гап гапирмоқчи бўлсам, аввал ҳаёлимга русчаси келарди ва кейин ичимда ўзбекчага таржима қилиб гапирадиган бўлиб қолгандим. Буни тузатиш учун кўп ўзбекча китоб ўқишга тўғри келган. Зарар ҳам фойдамга ҳал бўлган аслида.
Фойдаси эса, энг яхши адабиётлар рус тилида бўларди у пайтлар. Кўп нарсани русча китоблардан ўқиб ўрганганман. Айниқса илм олиш жараёнида ўзимизда диний китоблар кам пайтлари русча диний сайтларга кириб кўп маълумотлар олганман. Русийзабон инсонларга диний дарслар беришда ҳам асқотган…
Москвада яшаганимда бошқа миллат қўшни аёлларни даъват қилиб ҳидоятга келишига сабаб бўлганман…
Рус тилини бир тил сифатида ўрганишда зарар йўқ. Аммо номи Ўзбекистон, аҳолисининг кўп қисми ўзбеклар бўлган юртда рус тили давлат тили бўлиши мантиқсизлик эди ўша пайтлар.
Мактабни битириш арафамизда ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш ҳақида гаплар бошланди. Ҳатто битирув имтиҳонида шу мавзуда иншо ёзганим эсимда.
Ўзбек тилига расман Давлат тили мақоми 1989 йил 21 октябрда берилди. У пайтда институтнинг биринчи курсида ўқирдик.
Лекин ўзбек тили давлат тилига айланганига қарамасдан биз ҳамон рус тилидан қутула олмагандик. Ҳалигача қутула олмадик…
Ҳатто ўзим ҳам ҳозиргача оддий суҳбатларда русча терминлар қўшиб гапириб юбораман.
“Ёшликда ўрганилган билим тошга ёзилгандек бўлади” дегани рост экан, русча сўзлар қўшиб гапиришдан қутулиш жуда қийин бўляпти.
Кўп инсонлар шундай…
Узоқ йил мустамлакаси остида бўлган давлатнинг тили одамларга сингиб кетаркан.
Лекин турклар бирор давлат мустамлакаси остида яшамагани учунми, ўз қадриятларини анча сақлаган ва айниқса ўз она тилини жуда қадрлар экан. Ҳамма расмий ҳужжатлар турк тилида, кўчалардаги баннерлар, дўконлар ва кафе ресторанлар номи ҳам деярли турк тилида…
Бизда эса ҳаммаси аралашиб кетганга ўхшайди…Одамлар ўзаро суҳбатда соф ўзбек тилида гапирадиганлари кам.
Бир вақтлар ўтканимиз лотин алифбосига ҳали ҳам ўрганолмадим.
Болаликдан ўрганганим кирилл алифбосида ёзиш қулай менга.
Кўп адабиётларимиз кириллчада ёзилган…Тилимиз ривожи учун бирор ҳисса қўшолмадим шунча йилда…Бундан афсусланаман доим.
Шу ҳолатда ўзбек тили Давлат тили бўлган кунни нишонлашга ҳақлимизми? Менимча йўқ….
Кунлар келиб балки тўлиғича ўзбек тилига ўтканимизда, ана ўшанда ҳақли бўлсак керак…
Лекин, ўткан аср охирларида берилган мақом, бу асрнинг чорак қисмига қадар келсак ҳам тўла ўрин тополмай турганини кўриб, ҳали бери ўз тилимиз ҳаққини тўла адо этолмасак керак деб ҳафсала пир бўлган…
Малоҳат Анвар.
2023 й.
“ТИЛ БАЙРАМИ” қилишга ҳақлимизми?
Рус тилига катта урғу берилган СССР замонида ўқидик.
Мактабимиз ўзбек мактаби бўлса ҳам, рус тилига жуда катта аҳамият бериларди.
Айниқса, синф раҳбаримиз Нургалиева Алла Муҳамедовна (Аллоҳ раҳмат қилсин, гуноҳлари авф этсин), рус тили ўқитувчиси бўлгани учун тарбиявий синф соатларимиз ҳам фақат рус тилида бўларди.
Мактаб йўлагида юрсак ҳам, синф раҳбаримизни кўришимиз билан рус тилида гапиришга тушардик, бўлмаса танбеҳ эшитардик.
Синф раҳбаримиз турли тадбирлар қилишни яхши кўрардилар ва доим ўша тадбирларга русча қўшиқлар ва шеьрлар ёдлатардилар.
Ҳатто синф деворий газетамизни ҳам русча чиқартирарди.
Ўзлари татар миллатига мансуб бўлсалар ҳам рус тилига ва рус ҳалқига ихлослари ўта баланд эди. Лекин ўзбекчани ҳам ўзбеклардан яхши билардилар. Ўта даражада озода аёл эдилар. Синфимиз чинни-чироқдек турарди доим.
Навбатчиликка ҳар куни 2 қиз ва 2 ўғил болани олиб қолиб, ҳаммаёқ ярақлатиб тозаламагунча жавоб бермасдилар.
Хуллас, устоздан рус тилини ҳам, русча куй-қўшиқларни ҳам, саришталик сирларини ҳам обдон ўрганганмиз.
Шунинг учун синфимизда энг ёмон ўқийдиган ўқувчилар ҳам рус тилини яхши билишарди.
Лекин бу ҳаммамизга ҳаёт давомида рус тили қанчалик фойда берди билмайман.
Аммо менга зарари ҳам фойдаси ҳам теккан. Зарари - рус тили билан кўп ошно бўлганим сабаб ёшлигимда фикрлашим ҳам русча бўларди. Бирор гап гапирмоқчи бўлсам, аввал ҳаёлимга русчаси келарди ва кейин ичимда ўзбекчага таржима қилиб гапирадиган бўлиб қолгандим. Буни тузатиш учун кўп ўзбекча китоб ўқишга тўғри келган. Зарар ҳам фойдамга ҳал бўлган аслида.
Фойдаси эса, энг яхши адабиётлар рус тилида бўларди у пайтлар. Кўп нарсани русча китоблардан ўқиб ўрганганман. Айниқса илм олиш жараёнида ўзимизда диний китоблар кам пайтлари русча диний сайтларга кириб кўп маълумотлар олганман. Русийзабон инсонларга диний дарслар беришда ҳам асқотган…
Москвада яшаганимда бошқа миллат қўшни аёлларни даъват қилиб ҳидоятга келишига сабаб бўлганман…
Рус тилини бир тил сифатида ўрганишда зарар йўқ. Аммо номи Ўзбекистон, аҳолисининг кўп қисми ўзбеклар бўлган юртда рус тили давлат тили бўлиши мантиқсизлик эди ўша пайтлар.
Мактабни битириш арафамизда ўзбек тилига давлат тили мақоми бериш ҳақида гаплар бошланди. Ҳатто битирув имтиҳонида шу мавзуда иншо ёзганим эсимда.
Ўзбек тилига расман Давлат тили мақоми 1989 йил 21 октябрда берилди. У пайтда институтнинг биринчи курсида ўқирдик.
Лекин ўзбек тили давлат тилига айланганига қарамасдан биз ҳамон рус тилидан қутула олмагандик. Ҳалигача қутула олмадик…
Ҳатто ўзим ҳам ҳозиргача оддий суҳбатларда русча терминлар қўшиб гапириб юбораман.
“Ёшликда ўрганилган билим тошга ёзилгандек бўлади” дегани рост экан, русча сўзлар қўшиб гапиришдан қутулиш жуда қийин бўляпти.
Кўп инсонлар шундай…
Узоқ йил мустамлакаси остида бўлган давлатнинг тили одамларга сингиб кетаркан.
Лекин турклар бирор давлат мустамлакаси остида яшамагани учунми, ўз қадриятларини анча сақлаган ва айниқса ўз она тилини жуда қадрлар экан. Ҳамма расмий ҳужжатлар турк тилида, кўчалардаги баннерлар, дўконлар ва кафе ресторанлар номи ҳам деярли турк тилида…
Бизда эса ҳаммаси аралашиб кетганга ўхшайди…Одамлар ўзаро суҳбатда соф ўзбек тилида гапирадиганлари кам.
Бир вақтлар ўтканимиз лотин алифбосига ҳали ҳам ўрганолмадим.
Болаликдан ўрганганим кирилл алифбосида ёзиш қулай менга.
Кўп адабиётларимиз кириллчада ёзилган…Тилимиз ривожи учун бирор ҳисса қўшолмадим шунча йилда…Бундан афсусланаман доим.
Шу ҳолатда ўзбек тили Давлат тили бўлган кунни нишонлашга ҳақлимизми? Менимча йўқ….
Кунлар келиб балки тўлиғича ўзбек тилига ўтканимизда, ана ўшанда ҳақли бўлсак керак…
Лекин, ўткан аср охирларида берилган мақом, бу асрнинг чорак қисмига қадар келсак ҳам тўла ўрин тополмай турганини кўриб, ҳали бери ўз тилимиз ҳаққини тўла адо этолмасак керак деб ҳафсала пир бўлган…
Малоҳат Анвар.
2023 й.