Икки кундан кейин ижара пули тўлашимиз керак!
– Бўлдими, гапириб бўлдингми? – Фаррух хотинининг доимий дий-диёларига ўрганиб қолган бўлса-да, сабрли бўлишга интилганидан яна доимгидек вазминлик билан гапирди.
– Йўқ, гапириб бўлмадим. Ё тузукроқ иш топинг, ё…
– Нима ё?.. Ёки бўлмаса сенинг жавобингни берай, шундайми?
Қанчалик оғир бўлмасин, Фаррух бу гапни айтишга мажбур бўлди. Чунки хотини бари бир шу гапни айтарди.
– …
– Ҳали ҳаммаси яхши бўлади. Фарзандларимиз катта бўлсин, қанотимиз бўлиб топиш-тутишимиз ҳам яхши бўлади. Сен ҳам ишлайсан, мен ҳам бир нечта жойда ишлашга ҳаракат қиламан. Фақат сабр қилиш керак.
– Э, сабрим ҳам, бошқаси ҳам тўлди, – ўзига ярашмаган ҳаракатлар билан пешонасини тириштириб, ўзини хафа бўлганга солди хотини.
– Бор, кириб ёт, ана кичкинанг ҳам уйғониб кетди шовқинимиздан.
Аёл нариги хонага кириб кетган бўлса-да, овози тинмас, бир нималардан норози бўлиб, ҳаётни тинимсиз лаънатларди. Фаррух эса бош чайқаганча, хотинининг қилиқларидан ранжиб, одатдагидек ёзув столига ўтирди ва севимли дардкаши кундалик дафтарини очди.
“Ана шу-да, ҳаёт бизга ҳамма нарсани тортиқ қиладию уни лаънатлаймиз. Ундан баҳраманд бўламиз-у, лекин бир умр норози бўлиб юрамиз. Ҳаётнинг бор гўзаллигини яхши яшашда, яхши яшашни эса ҳамма нарсанинг муҳайёлигида деб биламиз. Балки шундайдир. Ахир ҳаётнинг ўзи одамларни шундай ўйлашга, шундай яшашга мажбур қилмоқда. Ҳаёт олганники, еганники бўляпти. Яна безбетларча “ҳаёт жуда бешафқат” деб қўямиз.
Бизнинг энг катта камчилигимиз ҳаётни севмаймиз. Ҳаётни севиш бу мол дунёни, ўткинчи ҳою-ҳавасларни севиш дегани эмас. Бу – ҳаётда ҳақиқий инсон бўлиб, бировга нафинг тегиб, яқинларингни севиб яшашдир…”
– Эртага бозордан картошка-пиёз олиб келинг, ҳеч нарса қолмапти уйда! – хотинининг гапи Фаррухнинг хаёлини бўлди.
– Бўпти олиб келаман. Шуни эртага айтсанг бўлмасмиди, халақит беряпсан ишимга.
– Э, халақит бермаганимда бир нимани қойиллатиб қўярмидингиз!
– Хотин, шунақа гапларинг учун ҳам менинг ёзганларимда маъно бор. Агар сен бунчалик феъли тор бўлмаганингда балки мен ҳеч нарса ёзмасмидим, – ҳазил аралаш кулиб гапирди Фаррух.
– Э, боринге, сизга гапириб нима қилдим, – дедию хотини ранжиган қиёфада хонасига кириб кетди.
Фаррух яна кундалигига юзланар экан, ёшлигидан буён қийнаб келаётган дарди – кўксининг чап томони енгил санчиб қўйди.
“Чарчабман шекилли, ётиб дам олақолай. Вақт ҳам алламаҳал бўлибди. Эртага қиладиган ишларим кўп”. Фаррух шу хаёлларда ўрнига кириб ётди. Бироқ уйқуси келмаганидан яна хаёли қочди.
“Топиш-тутишим аслида унчалик ёмон эмас. Фақат бир оз қийинчилик туғдираётгани ижара пули масаласи. Топганимнинг ярмидан кўпи шу харажатга кетади. Хотинимни ҳам тушуниш керак. У ҳам оилам, бола-чақам дейди-да. Ҳечқиси йўқ. Ниятимга етишимга оз қолди. Яна озгина ҳаракат қилсам, уйли бўламиз”.
– Дадаси, туринг чой тайёр. Сиз пешингача ухласангиз, оилани ким боқади?
Фаррух доим вақтли уйғонарди. Кечаси кеч ётгани учунми бугун нимагадир кўнгли ғаш бўлиб, бир оз кеч уйғонди. Юз-қўлини шошилинч ювди–да, нари-бери тамадди қилиб ишига отланди.
– Майли, мен кетдим. Яхши ўтиринглар.
– Бозорлик қилиб келинг.
– …
Фаррух йўл-йўлакай бугун нималар қилиши кераклигини, таҳрир қилинмаган ва чала қолган мақолаларини ўйлаб кетди. Кўнгил ғашлиги тарқамасди, кўкрагидаги санчиқ кечагидан анча кучайганди. Ҳар гал оғриқ турганда яқинда таътилга чиқишини, қишлоқда ота-онасининг олдида маза қилиб дам олишини айтиб, ўзига ўзи ваъда берарди.
– Фаррух, сени бош муҳаррир сўраяпти, – ҳамкасбининг овози хаёлини бўлди.
– Тинчликмикан?!
– Ҳа, тинчлик. Ўтган сондаги таҳлилий мақоланг юзасидан бўлса керак. Ўша қишлоқни ичимлик суви билан таъминлаш ишлари бошлаб юборилибди. Балки шуни айтмоқчидир.
Фаррухнинг ҳамкасби тўғри тахмин қилган эди. Жамоада тўғрисўзлиги ва қалами ўткирлиги билан обрў топган Фаррухни муҳаррир жуда ҳурмат қиларди.
– Мумкинми, Ғофур Солиевич? – муҳаррирнинг қия очиқ эшигидан бошини суқди Фаррух.
– Ҳа кел, Фаррухжон…
– Чақиртирган экансиз?
– Мақоланг шов-шув бўлиб кетди. Раҳматномалар келаяпти. Сенинг устамонлигинг шундаки, ёзганинг ҳеч кимнинг бурнини қонатмайди.
– Бўлдими, гапириб бўлдингми? – Фаррух хотинининг доимий дий-диёларига ўрганиб қолган бўлса-да, сабрли бўлишга интилганидан яна доимгидек вазминлик билан гапирди.
– Йўқ, гапириб бўлмадим. Ё тузукроқ иш топинг, ё…
– Нима ё?.. Ёки бўлмаса сенинг жавобингни берай, шундайми?
Қанчалик оғир бўлмасин, Фаррух бу гапни айтишга мажбур бўлди. Чунки хотини бари бир шу гапни айтарди.
– …
– Ҳали ҳаммаси яхши бўлади. Фарзандларимиз катта бўлсин, қанотимиз бўлиб топиш-тутишимиз ҳам яхши бўлади. Сен ҳам ишлайсан, мен ҳам бир нечта жойда ишлашга ҳаракат қиламан. Фақат сабр қилиш керак.
– Э, сабрим ҳам, бошқаси ҳам тўлди, – ўзига ярашмаган ҳаракатлар билан пешонасини тириштириб, ўзини хафа бўлганга солди хотини.
– Бор, кириб ёт, ана кичкинанг ҳам уйғониб кетди шовқинимиздан.
Аёл нариги хонага кириб кетган бўлса-да, овози тинмас, бир нималардан норози бўлиб, ҳаётни тинимсиз лаънатларди. Фаррух эса бош чайқаганча, хотинининг қилиқларидан ранжиб, одатдагидек ёзув столига ўтирди ва севимли дардкаши кундалик дафтарини очди.
“Ана шу-да, ҳаёт бизга ҳамма нарсани тортиқ қиладию уни лаънатлаймиз. Ундан баҳраманд бўламиз-у, лекин бир умр норози бўлиб юрамиз. Ҳаётнинг бор гўзаллигини яхши яшашда, яхши яшашни эса ҳамма нарсанинг муҳайёлигида деб биламиз. Балки шундайдир. Ахир ҳаётнинг ўзи одамларни шундай ўйлашга, шундай яшашга мажбур қилмоқда. Ҳаёт олганники, еганники бўляпти. Яна безбетларча “ҳаёт жуда бешафқат” деб қўямиз.
Бизнинг энг катта камчилигимиз ҳаётни севмаймиз. Ҳаётни севиш бу мол дунёни, ўткинчи ҳою-ҳавасларни севиш дегани эмас. Бу – ҳаётда ҳақиқий инсон бўлиб, бировга нафинг тегиб, яқинларингни севиб яшашдир…”
– Эртага бозордан картошка-пиёз олиб келинг, ҳеч нарса қолмапти уйда! – хотинининг гапи Фаррухнинг хаёлини бўлди.
– Бўпти олиб келаман. Шуни эртага айтсанг бўлмасмиди, халақит беряпсан ишимга.
– Э, халақит бермаганимда бир нимани қойиллатиб қўярмидингиз!
– Хотин, шунақа гапларинг учун ҳам менинг ёзганларимда маъно бор. Агар сен бунчалик феъли тор бўлмаганингда балки мен ҳеч нарса ёзмасмидим, – ҳазил аралаш кулиб гапирди Фаррух.
– Э, боринге, сизга гапириб нима қилдим, – дедию хотини ранжиган қиёфада хонасига кириб кетди.
Фаррух яна кундалигига юзланар экан, ёшлигидан буён қийнаб келаётган дарди – кўксининг чап томони енгил санчиб қўйди.
“Чарчабман шекилли, ётиб дам олақолай. Вақт ҳам алламаҳал бўлибди. Эртага қиладиган ишларим кўп”. Фаррух шу хаёлларда ўрнига кириб ётди. Бироқ уйқуси келмаганидан яна хаёли қочди.
“Топиш-тутишим аслида унчалик ёмон эмас. Фақат бир оз қийинчилик туғдираётгани ижара пули масаласи. Топганимнинг ярмидан кўпи шу харажатга кетади. Хотинимни ҳам тушуниш керак. У ҳам оилам, бола-чақам дейди-да. Ҳечқиси йўқ. Ниятимга етишимга оз қолди. Яна озгина ҳаракат қилсам, уйли бўламиз”.
– Дадаси, туринг чой тайёр. Сиз пешингача ухласангиз, оилани ким боқади?
Фаррух доим вақтли уйғонарди. Кечаси кеч ётгани учунми бугун нимагадир кўнгли ғаш бўлиб, бир оз кеч уйғонди. Юз-қўлини шошилинч ювди–да, нари-бери тамадди қилиб ишига отланди.
– Майли, мен кетдим. Яхши ўтиринглар.
– Бозорлик қилиб келинг.
– …
Фаррух йўл-йўлакай бугун нималар қилиши кераклигини, таҳрир қилинмаган ва чала қолган мақолаларини ўйлаб кетди. Кўнгил ғашлиги тарқамасди, кўкрагидаги санчиқ кечагидан анча кучайганди. Ҳар гал оғриқ турганда яқинда таътилга чиқишини, қишлоқда ота-онасининг олдида маза қилиб дам олишини айтиб, ўзига ўзи ваъда берарди.
– Фаррух, сени бош муҳаррир сўраяпти, – ҳамкасбининг овози хаёлини бўлди.
– Тинчликмикан?!
– Ҳа, тинчлик. Ўтган сондаги таҳлилий мақоланг юзасидан бўлса керак. Ўша қишлоқни ичимлик суви билан таъминлаш ишлари бошлаб юборилибди. Балки шуни айтмоқчидир.
Фаррухнинг ҳамкасби тўғри тахмин қилган эди. Жамоада тўғрисўзлиги ва қалами ўткирлиги билан обрў топган Фаррухни муҳаррир жуда ҳурмат қиларди.
– Мумкинми, Ғофур Солиевич? – муҳаррирнинг қия очиқ эшигидан бошини суқди Фаррух.
– Ҳа кел, Фаррухжон…
– Чақиртирган экансиз?
– Мақоланг шов-шув бўлиб кетди. Раҳматномалар келаяпти. Сенинг устамонлигинг шундаки, ёзганинг ҳеч кимнинг бурнини қонатмайди.