ИЖОД ТАРАННУМИ

Завқиддин ўрнидан туриб, талабалар орасидан сочи узунроқ, лекин бўйи пастроқ семизгина талабани топиб чиқади.
- Мана бу-чи? - деб сўраса, Севинч:
- Вой, бўйи пастку, бунинг устига у яхши ўқимайди, - деб жавоб беради.
- Қизим, яхши ўқимаслигини қаердан биласиз? - деб сўраса,
- Онам айтган, - деб Заринага ишора қилади. Қув Зарина эса:
- Қори ака, у стипендия олмайди, бир тийин пули йўқ! - деб кулади...

Хуллас, Севинч билан Зарина ҳазил баҳона атрофдаги йигитларни бирма-бир танқид қилишаётганда Завқиддин ўйланиб қолади, ўтириб-ўтириб, Заринага:
- Бу қизингизга мос куёв топиш жуда қийин экан, - дейди. - Менда бир таклиф бор, агар йўқ демасангиз айтаман...
Зарина:
- Хўп, дейман, айтинг, - деса, Завқиддин:
- Таклифим: мана шу икки тавақали кўча эшикдан ҳозир ким биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизингизни берамиз, - дейди.

Заринанинг қизиқ одати бор, ҳузур қилиб кулганда, аввалига овози чиқмайди, бироз жимликдан кейин шунақанги гулдурос билан куладики, ҳазилни тушунмайдиган энг сўмрайган одам ҳам уни кўриб ўзини тутиб туролмайди. Завқиддиннинг таклифини эшитиб, у шундай кулса бўладими:
- Розиман, Қори ака!.. Хо-хо-хо!.. Жуда зўр фикр! Ҳозир ким кириб келса, мана шу қизни оёқ-қўлидан боғлаб, ўшанга бериб юборамиз! Хо-хо-хо!.. Шу заҳоти фотиҳасини ўқиб қўясиз, - дейди.

Унга қўшилиб кўзларидан ёш чиққунча кулаётган атрофдаги талабалар ҳам, табиийки, воқеанинг давоми нима бўларкин деб, қизиқиб қолишади...

«Оловиддинниг сеҳрли чироғи» фильмини кўрганмисиз?.. Султон жаҳл устида ўз қизи Будурни эрга бериш учун, «Ким мана шу эшикдан биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизимни бераман!» дейди. Ҳамма жим бўлиб, эшикка тикилиб турганда ҳеч нарсадан хабари йўқ, вазирнинг тентак ўғли Муборак кириб келади...

Худди шунга ўхшаб, Завқиддин билан Зарина гўё султону вазир бўлиб олишиб, маликаи Будур... э-йўқ, узр, курсдошим Севинч ҳамда барча томошабин талабалар «Асосий эшикдан ким кириб келаркин?!» деб кутиб туришганда, Муборак каби... Ким?.. Ҳа, топдингиз, мен кириб келган эканман...

* * *
Хуллас, ичкарига кириб келишим билан, фойеда тўпланиб турган талабалар негадир менга қараб гулдурос қарсак чала бошлашди. Ҳайрон бўлдим. Ҳаммасининг оғзи қулоғида, хурсанд...

Эшикдан яна кимдир, уруш қатнашчиси - қаҳрамон-ми ёки таниқли санъаткор кирди, шекилли, деб ортимга қараб қўйдим. Йўқ. Ҳеч ким йўқ, остонада бир ўзим ҳеч нарсани тушунмай гарангсиб турардим. Шундай бўлса ҳам, қарсак чалаётганларга «Раҳмат!» дегандек таъзим қилиб қўйдим.

Шу пайт кўпчилик орасидан маҳмадона Завқиддин: «Баракалла!.. Бу йигит янги курсдошимиз Санжарбек бўлади!» деб чиқиб келди:
- Мана қаранглар, куёвмисан-куёв! Сал озғинлигини ҳисобга олмаса, бўйи-басти жойида! Сочига ҳам гап йўқ, елкасигача тушиб турибди!.. Бурни сал каттароғу, аммо ўзига ярашиб турибди. Тўғрими? - деб сўраганди, атрофдагилар:
- Тўғри! - деб қичқиришди.

«Қанақа соч? Нима тўғри? Бурнимнинг нимаси унга ёқмади...» деб ўйлаб турганимда, шу пайт ёнимда шумтака Зарина пайдо бўлди, у гўё қул сотиб олмоқчи бўлган қулдордек атрофимда айланиб, томоша қилди-да:
- Хўш... Қадди-қомати ёмон эмас, кийиниши ҳам тузук!.. - деди. Мен:
- Тишимни ҳам кўрсатайми? - дегандим, қовоғини солиб:
- Санжар, - деди, бу сафар гўё имтиҳон олаётган домладек, - Тошкентда уй-жойинг борми?
- Йўқ.
- Ия, унда қаерда яшайсан?
- Ота-онамникида...
- Авто-улов-чи? Борми?
Мен эса, ҳамон анқайиб:
- Нима? Машинами?.. Менда йўқ, - дедим, рост гапириб, - лекин, дадамда бор, Жигули...

- Ана, бор экан, - гапни яна Завқиддин илиб кетди. - Дадасиники бўлса ҳам, бор экан! Ҳисобга ўтади... Ура-а, ўртоқлар! - деганди, фойедаги талабалар хурсанд бўлишиб, аввалгидан ҳам кучлироқ қарсак чала бошлашди.

Завқиддин билан Зарина, кейин барча: «Таб-рик-лай-миз!» деб қичқиришганда, шунақанги шовқин бўлдики, тепамда илиниб турган катта шиша қандилга қараб қўйдим, «Ишқилиб тушиб кетмасин-да...» деб.

Буниг устига Ботирнинг «кампирча» деб ҳақорати қилгани ичимни оғритди, шунинг учун бўлса керак, даб-дурустдан:
- Мен кинога бормайман! - деб юбордим. - Мажлисга кираман!
Жамол ҳайрон бўлиб менга қаради:
- Нима?.. Ҳалигина ўзинг кинога борамиз, дегандинг-ку... Ё, анави тулки опангдан қўрқяпсанми?..
- Ҳа, қўрқяпман, - дедим кесатиб.
- Тушунмадим, Санжар... Эркакмисан, ўзи?..

Уф-ф, негадир Жамолга ўхшаганлар «Эркакмисан?» деса, қоним қайнаб кетарди. Лекин шунда ҳам жанжал чиқармаслик учун, ўзимни босдим. Ботирнинг қўлини елкамдан олиб ташладим-да, хотиржам гапиришга уриниб:
- Эркакман, лекин кинога боргим келмаяпти, - дедим қатъий.
Ботир бирдан жазавага тушиб:
- Ҳов, укам, мен билан бунақа оҳангда гаплашма!.. Тушундингми?.. - деди хезланиб: - Сендан сўраяпман, тушундингми?..

Жамол эса, мана шундай ҳолатларда гўё жанжалнинг олдини олишга ҳаракат қилаётгандек кўринса-да, аслида зиддият пайдо бўлганидан хурсанд бўларди. Мана ҳозир ҳам у гўё ўртамизга тушиб, «Ўзингни бос» дегандек Ботирнинг елкасидан итарди-да:
- Қўявер, мажлисига кираверсин! - деди, ўсмоқчилаб, - Ўзимиз кетаверамиз... йўлда «бар»га кириб, мазза қилиб «коктейл» ичамиз... У ерда зўр қизлар бор...

Афсуски, шундай пайтларда кўпинча: «Э, борэ-э!.. Нима бўлса, бўлди!» деб, уларга эргашиб кетаверардим. Лекин, бу сафар бундай қилгим келмади. Айёрона жилмайиб турган Жамолнинг камина ён босишига юз фоиз ишониб туриши, Ботирнинг эса, орамизда энг кучли эканини яна бир бор «эслатиб қўйиши» ҳамиятимга тегди.

Шу топда, «Нега ёш боладек уларнинг этагини ушлаб юрибман?» деган ўй ҳаёлимдан ўтди. Барибир Ботирга ўхшаб соғлом-бақувват бўлиб, Жамол каби қизларнинг орзусидаги йигитга айланиб қолмасам... Ахир улар ҳеч қачон мени тушунишмаган, тушунишни ҳам исташмайдику. «Қўрқоқмисан?.. Эркакмисан?..» деб, ишкалларга аралашиб юраверишимни хоҳлашади, холос.

Шуларни ўйлаб туриб, бирдан улар билан гаплашгим келмай қолди. Индамай бурилиб, катта эшикни очдим. Йигитлар ортимдан «Санжар, тўхта!», «Гапингда тур-да, энди!..» деб чақиришса ҳам, ортимга бурилиб қарамадим, қарагим келмади...

Ҳар тугул эшик қулф эмас экан. Уни шартта очиб ичкарига кирдим. У ерга киришим билан...

* * *
Ҳой!.. Тўхтанг!.. Азиз ўқувчи!.. Келинг шу ерда бироз ортга чекинсам, бирозгина... Мен ташқарида «асл» йигитлар билан баҳслашиб турганимда, ичкарида, яъни ўқув театри фойесида нималар рўй берганини гапириб берай, кейин ҳикоямни давом эттираман, майлими?..

* * *
Ўқув театрининг кенг, шинам фойесида: деворларга истеъдодли ёш рассомлар чизган жуда чиройли расмлар осилган, катта-катта тувакларда қатор гуллар, дам олиб ўтириш учун эса, диван ва креслолар қўйилган эди. Мажлис бошланишига эрта бўлгани учун, курсдошларим ана шу юмшоқ ўриндиқларга ўтириб олишиб, тўпланаётган одамларга «томоша» кўрсатишаётган экан. Атрофда зерикиб турган талабаларга эса, «ижтимоий мавзудаги ҳазил» жуда маъқул келиб, завқ билан томоша қилишаётган экан...

Маллавой Зарина Севинчнинг қўлидан етаклаб келиб, маҳмадона Завқиддинга арз қилибди:
- Қори ака, бир қизим бор, кўзи ғилай... эмас! Қўли акашак... эмас! Шунга мос, тузукроқ куёв топиб беринг, - деб, ҳозиргина кўзини ғилай, қўлини акашак қилиб ҳаммани кулдирган, лекин Завқиддин бурилиб қараши билан ўзича сипо бўлиб олган Севинчга ишора қилади. - Ақлли қиз-у, лекин жуда қайсар!

Завқиддин Севинчдан:
- Қизим, сизга қандай йигитлар ёқади? - деб сўраса, Севинч ўта содда қизлардек ер чизиб:
- Бўйи баланд, сочлари узун, қалби тоза йигит!.. - дейди, таманно билан. Кейин кўзларини пирпиратиб, шартларга қўшимча қилади, - Агар Тошкентда уйи, уйида машинаси бўлса ҳам қарши эмасман!..
- Уйида машинаси?.. Ўйинчоқ машинами?..
- Йўқ, ростакам машина: «Жигули».

Шунда Завқиддин фойени бошига кўтариб кулаётган баланд бўйли қора йигитни кўрсатиб,
- Мана шу йигит бўладими? - деб сўраса, Севинч,
- Йўқ, у кўп гапиради... Сочи ҳам жуда калта, - дейди.

Ҳавасим келардию, лекин уларга қўшилиб вақтим бекор кетаётганига ҳам ачинардим, чунки, ота-онам мени «одамга ўхшаб ўқиб юрибди», деб ўйлашардида...

Ахир нима қилай, имтиҳонда дарслик китобини ёддан гапириб берган тақдиримда ҳам, домлаларим: «Билимингиз ёмонмасу, лекин ахлоқингиз жуда ёмон!..» деб, яхши баҳо қўйишмасди.
Ботир билан Жамолга мазза эди, уларнинг ўрнига мансабдор оталари «дарс тайёрлаб», таниш домлалари «имтиҳон топширишарди»...

Шу пайт кимдир:
- Муҳаммадиев! Қаёққа? Мажлис бу томонда - ўқув театрида бўлади! - деса, чўчиб кетибман. Қарасам, деканимиз Умида опа пана жойга туриб олиб, ўтган-кетганни кузатиб турган экан. Қандай қилиб уни кўрмай қолдим, ўзим ҳам ҳайронман... Шунинг учун, бироз эсанкираб:
- Ассалому алайкум, Умида опа... Ҳо-о-зир, ҳовлида сигарет чекиб олайлик, кейин мажлисга кирамиз! - дедим, ёлғон гапириб.

Ростини айтсам, мана шу опани ҳурмат қиламан, ҳалол инсон, ҳам яхши педагог. Доим менга ўхшаш дангаса талабаларни қўллаб-қувватлаб туради, керак бўлса ҳимоя қилади. Ўқишга қайта тикланишимга ҳам мана шу киши ёрдам берган. Аммо, у негадир «Муҳаммадиев, қозонга яқин юрсанг, қораси юқади!» - дейди, доим. Қачон, қаерда қозонга яқин юрган эканман, ҳайронман... Яна бир ғалати гапи бор: «Сен «уларга» эмас, ўзингга ўхшашга ҳаракат қил!» дейди...

Қизиғи шундаки, бирон ўқитувчи менга бир соат вайсаганда ҳам ичим жиз этмасди, аммо Умида опа бироз тикилиб қараса, тамом, қилган гуноҳларим бирма-бир кўз олдимдан ўтиб, ўзимдан ўзим уялиб кетардим...

Опанинг ташвишлари кўп, ишлари бошидан ошиб-тошиб ётарди. Шунинг учун, ҳозир нимадир рўй берадию, у пистирмадаги «пост»ини ташлаб кетади, деган умид билан сигаретни «чўзиб-чўзиб» чека бошладик. (Аслида сигаретни ҳам дўндириб чекмасдим, ҳидидан бошим айланарди. Шунчаки, йигитлардан қолмаслик учун тутатардим, холос.)

Ниҳоят бир ўқитувчи деканимизнинг ёнига келиб, «Умида опа, сизни боядан бери қидираман-а...» деди-да муаммолари ҳақида гапира бошлади. Деканимиз уни диққат билан тинглаб, нималарнидир куюниб таъкидлади. Биз қулай фурсат пайдо бўлганидан фойдаланиб, яна дарвоза томонга диконгладик.

Аммо Умида опа бизни зимдан кузатиб турган экан:
- Санжар!.. Санжар, деяпман!.. Чекиб бўлган бўлсанг, ҳозироқ мажлисга! - деди буйруқ оҳангида.

Оббо-о-о!.. Нега менга буйруқ беради-а? Ботирга эмас, Жамолга эмас...
Бошқа ўқитувчи бўлганда, буйруқни эшитмаганга олиб, йўлимда давом этган бўлардим. Лекин Умида опани яна хафа қилгим келмади. Ёлғон тўқиш учун атрофга алангладим. Қарасам, ўқув театрининг асосий эшигига рўпара келиб қолган эканман:
- Эшитяпман, Умида опа! Эшитяпман!.. Мана, мажлисга кетяпмизку! - дедим, ўқув театри томонга шартта бурилиб. Буни кўриб, Ботир билан Жамол хиринглай бошлашди. Шунга бироз аччиғим чиқиб:
- Биз асосий эшикдан кирмоқчи эдик, холос... - дедим, зарда билан.

Ўқув театрининг эмандан ясалган, қалин, икки тавақали эшиги - асосий кириш жойи бўлса ҳам, ўқув биносидан узоқроқда жойлашганди. Шунинг учун, у ерда ҳеч ким кўринмасди. Агар эшикни яхшилаб тақиллатсангиз ортида кимдир бўлса ва ўша кимдир тасодифан эшитиб қолиб, «Намунча шовқин соласиз?..» деб вайсаганча эшикни очса, ичкарига кириш мумкин эди, бўлмаса йўқ! Бинони айланиб ўтиб, ҳамма қатори орқа эшикдан киришга тўғри келарди...

Эшик қулф бўлишига умид қилиб, секин унга яқинлашдик. Бизни ҳамон узоқдан кузатиб турган Умида опа «Нега тўхтаб қолдиларинг! Ичкарига киринглар!» дегандек имо-ишора қилди. Унинг қўл силкиши ҳам, айнан менга қаратилгандек туюлди, гўё. Шунга бироз иккиланиб:
- Балки, етар! Умида опанинг шаштини қайтармай, мажлисга кирармиз?.. - дедим.

Турган гапки мендаги ўзгариш йигитларга ёқмади. Ботир дарров бақувват қўлини елкамга қўйиб, норози оҳангда пўнғиллади:
- Шошма, укам... Ана, «кампирча» кетяпти, - деди. - Мана энди, «точно» қочамиз...

Қарасам, чиндан ҳам Умида опа дадил юриб кетяпти. Лекин, айнан унинг мана шу ҳолати менга кўпроқ таъсир қилди, гўё «Санжар, мен сенга қоровул эмасман! Энди бу ёғи ўзингга боғлиқ!» дегандек.

Бу орада дилларни яшнатиб кўклам эшик қоқиб келди. Чор атрофдан буғдой сутининг ҳиди, гул ҳиди, кўнгил ҳиди анқийди. Унинг ҳам қалбида ишқнинг саррин саболари эса бошлади. Яшаётганини, дунёнинг латифлигини, табиатнинг улуғворлигини ҳис қилар экан, ғир-ғир елаётган туйғулари тизгинини бироз бўшаштирди. Кўринмас бир ришта билан боғланган каби Алини юрагига яқин ола бошлади. Ҳиссиётлар кишини жуда масрур ва латиф оламга етаклар экан.

Али дўстлари билан ўша куни ўйнаган гаровида ютиб чиқди. Кўпчилик Мафтунани Алининг ёнида кўра бошлашди. Қизлар ортларидан ҳавас билан қараб қолишар, йигитлар гарчи ҳақиқатда ундай бўлмаса ҳам ўзларини эътиборсиздай кўрсатиб ўтишарди. Икки қалб бир-бирига талпинса ҳам, ҳаё чизиғини кесиб ўтишмас, ҳар иккисининг ич-ичида ҳамроҳига нисбатан чексиз ҳурмат ва меҳр уйғонганди.

“Бу муҳаббат бўлмай нима? – дея ўйлади Мафтуна. – Али юрагимга энг яқин инсондек туюляпти. Мен доимо уни қидирган эканман. Ниҳоят топдим, ниҳоят яқинидаман, ёнгинасидаман. Қўл узатса етадиган даражада яқинидаман. Уни яхши кўра бошладим, дилим мулкининг эгасига айланиб бораяпти. Ўз-ўзимга сўз бериб айтаманки, бундан буён бу йигит мени қанчалар иззат қилаётган бўлса, мен уни икки бор кўпроқ қадрлайман”.

Муносабатлар кундан-кунга мустаҳкамланиб, чуқурлашиб, яхшиланиб борарди. Қизиғи шундаки, уларнинг самимий севгисига бирон киши қаршилик қилмасди. Ҳамма уларнинг бир-бирига мос жуфтлик эканини таъкидлаб, бахтли бўлишларини тиларди. Бу муҳаббат китобларда ёзилган бошқаларидан фарқли ўлароқ, суронли, тўфонли, зиддиятли, яраловчи ва ниҳоят фожиали эмасди. Балки тунги ой ёруғида бир меъёрда сокин оқаётган сув каби жилвали ва равон эди. Йўлларида на бир тўсиқ, на бир фисқ-фасод йўқ. Ҳаддан зиёд осуда, беҳад тинч. Кўнгиллар яқин, феъллари маъқул, кўринишдан муносиб.

Ҳа, сув ойдинда бир муддат (унчалик узоқ ҳам, у қадар қисқа ҳам вақт эмас) мана шундай сокин ва бир маромда оқди. Бироқ тақдир деган яна бир тош борки, қачон ўзингни бахтли сезсанг, пешанангга қарсиллаб урилмаса…

Ана шу кун келди.

Саломатлигини тиклаш ва қизини кўриб кетиш баҳонасида Мафтунанинг онаси пойтахтга келяпти. У онасини кутиб олиш учун эртароқ йўлга чиқди. Поезд келишига йигирма дақиқача бор. Ҳали вақт борлиги сабабли вокзал ташқарисидаги болали аёл ўтирган ўриндиққа бориб чўкди. Одамларни кузатиб ўтирар экан, ёнидаги навниҳол жувон ўзига қараб-қараб қўяётганини сезди.

– Кечирасиз синглим, сиз Мафтунамасмисиз? – деб сўради сўнг ундан.

– Мафтунаман, – деди ҳайрон бўлган куйи.

– Дарров танидим, – деди жувон кўзлари ёниб.

– Кўришганмизми?

– Йўқ, биринчи бор учрашиб турибмиз.

– Унда мени қаердан танийсиз?

– Хўжайинимнинг фотоальбомида бир дунё суратларингиз бор.

– Хўжайинингиз ким?

– Али… Унинг хотиниман.

– Қайси Али?

– Шу… ҳалиги… Сиз ҳам уни танийсиз. Мана бу ўғлим ўйнаётган ўйинчоқни Алига Янги йил байрамида сиз совға қилган экансиз.

Боланинг қўлига қаради — ўйинчоқни дарров таниди. Уни танлаш учун ярим кун овора бўлганди.

– Ия, Али уйланганми? – деб сўради Мафтуна ҳайрон бўлиб.

– Ҳа, ўғлимиз иккига кирди.

– Қандай қилиб?! Ахир ҳали Алининг ўзи ёш бола-ку. Энди учинчи курсни тугатаяпти. Бундан чиқди, институтга кирмасидан олдин уйланган экан-да.

– Ҳа… Тўйимиз кириш имтиҳонидан бироз олдин бўлган.

– Нега бунча тез? Ота-оналарингиз мажбурлашганми? – сўради Мафтуна ҳамдардлик оҳангида (балки ўзини юпатиш учундир).

– Йўқ. Али билан уч йил севишиб юрганмиз, у мени бошқа биров илиб кетмаслиги учун дарҳол уйланиб олган.

Қиз ҳайратдан тонг қотди. “Ишонмайман, – ўйлади у. – Али бу аёлни севган бўлиши мумкин эмас. Ота-оналари мажбурлагани аниқ. Али мени севади. У ҳеч қачон мендан бошқасини севмаган. Кимнингдир мен билан ҳазиллашгиси келяпти”.

Жувон гапида давом этди:

– Яқинда эса у менга сизни ёқтириб қолганини, мен билан турмуш қургани англашилмовчилик бўлганини, тезроқ суд орқали ажримга келишувимиз лозимлигини айтди.

– Кейин-чи? Сиз нима дедингиз?

– Розилик беришдан ўзга иложим ҳам йўқ. Бунинг устига Али танлаган қиз, яъни сиз бинойидеккина экансиз. Юлдузинглар юлдузингларга тўғри келса бўлди. Мана, ўғлим билан уйга кетаяпмиз.

Эртаси куни дарсга биринчи бўлиб келди. Ундан кейин кирган курсдош йигит “Ё, ҳазрати Али” деди партага тўнкарилган стулини ерга олиб қўяр экан, ўзига ўзи гапирган куйи, аммо синовчан нигоҳи зимдан Мафтунага қадалган эди. Энди курс ичида ҳам “Али, Али” деган тегдирмалар қулоғига чалинаётганди.

Кимдандир бирор нима сўраса, “Э, Али акани ҳурмати бор, сизга йўқ демиймиз”, дейишарди. Мана, йўқ жойдан янга ҳам бўлиб олди. Алининг ўзини дурустроқ танимайди-ку, кўпчилик уни ўша йигитнинг ҳимоясидаги қиз деб ўйлаётгани ёмон-да.

Билиб олди, Али деганларининг талабалар орасида “авторитети” кучли экан. Учинчи курсда ўқиркан. Уни кўпчилик жуда яхши таниркан. Ўша йигит Мафтунанинг курсдошларига: “Бўлажак янганглар шу қиз, агар озгина ҳурматим бўлса, ҳаммангиз уни янга деб чақиринглар”, деб тайинлабди.

Курсдош йигитлар у билан иложи борича гапни қисқа қилишар, чунки Алидан ҳайиқишарди. Уни бирон-бир муносабат билан йиғилишадиган тадбирларга чақиришса, борган жойида албатта Али ўтирган бўларди. Чор атрофида Али исми айланар, ўзини пешанасига Али деган тамға босилгандай ҳис қиларди. Бу йигит йўқ жойдан эркинлигини тортиб олди, у эл қатори ўқишига, ҳамма қизлар каби яйраб юришига йўл қўймаётганди. Энг ёмони, буни бошқаларнинг қўли билан қилаётгани. Зеро, ўша кутубхонадаги баҳслашувдан кейин у бошқа бир оғиз ҳам сўз қотгани йўқ. Алининг олдига бориб, нега бундай қиляпсан, деб сўрашга юраги бетламади. Худди ночор аҳволга тушиб, ялиниб боргандай бўлади. Яхшиси, эътибор бермаган маъқул.

Ҳеч кимга қўшилолмаганидан сўнг дарсдан кейин вақтини кутубхонада ўтказишга одатлана бошлади. Албатта, “янга”чилар у ердаям бор, аммо энди бу қочиримларга парво қилмай қўйганди.

Шундай кунларнинг бирида ёнига Али келиб ўтирди.

– Аҳмоқлик қиляпсиз, – деди унга қараб.

– Бу ҳаммаси сизни асраш учун, ёнингизга ёмон ниятлиларни яқинлаштирмаслик учун, – деди Али.

– Яхши, аммо бу сизга нега керак бўлиб қолди?

– Бошқалар тугул, ўзимдан ҳам сизни қизғанганим учун.

– Менинг кўнглимни билмайсиз-у…

– Билганим шуки, сизни яхши кўраман. Бошқаси билан ишим йўқ.

– Менинг туйғуларим-чи?!

– Сизда туйғунинг ўзи йўқ, – деди Али андак жаҳл билан.

– Мен муҳаббат буюк бўлиши керак деб ўйлайман. Шунчаки севги ўйинлари мен учун эмас.

– Аммо буюклик оддийликда эканини ўйлаб ҳам кўрмайсиз. Бу кетишда муҳаббат гадоси бўлиб ўтаверасиз.

– Муҳаббат тиламчиларга бериладиган садақа эмас. Дуч келгандан садақа сўраб кўчага чиқолмаганинг каби муҳаббатни ҳам эҳсон қилинг, деб бўлмайди, – деди чертиб-чертиб.

Гапи оғир ботдими, Али ўрнидан туриб чиқиб кетди. Мафтуна унинг ортидан ўйчан нигоҳлари билан қараб қолди. “Мен ўзим ўқиган эртакларда яшайман, – хаёлидан ўтказди у. – Кимсасиз даладаги ягона қаср — бу менинг тасаввурдаги уйим. Олдида ям-яшил шолипоя ястаниб ётибди. Майда дала гуллари ва оппоқ мойчечак гўзал ҳиссиётларим, ягона дўстларим. Ёлғизликни яхши кўраман. Баъзан кимдир етишмаётгандай бўлади. Шу кимдирни топдим деганимда эса у мен қидирган одам эмаслигини билиб қоламан. Аслида қидирган одамим борми бу дунёда? Қаерда у? Қачон унга рўбарў бўламан? Қачондир дуч келаманми ўзи унга? Ёки йўқ инсонни қидираманми? Агар у йўқ бўлса, уни қидириб нима қиламан? Кимнидир қидирмасам, қандайдир илинжим бўлмаса, яшашдан маъни нима? Аммо йўқ одамни қидиришдан ҳам маъни йўқ-да. Балки қидирган инсоним Алининг ўзидир. Қалбимнинг тубидан унга жой бера олармикинман? Қийин савдо…”

Ўша кунги суҳбатдан сўнг у Алига бўлган жаҳлини сўндириб борди. Баъзан вазият юзасидан, баъзан зарурат туфайли гаплашиб турадиган ҳам бўлишди. Унчалик ёмон йигитга ўхшамайди. Кўнгли тоза, некбин кайфиятли, ҳамма билан бирдек яхши муносабатда бўла оладиган кишилар тоифасидан экан. Ораларидаги муносабат дўстона кўринишдан ҳеч ўзгармаган бўлса ҳам, Алининг кўзларидаги муҳаббат чўғи сира сўнмади. Мафтуна эса ҳали-ҳануз севги нелигини тушунолмайди. Бу асрларни титратган ҳодиса у билан ҳеч юз берармикин ўзи? У ҳам кимнидир сева оладими?