- Бақириб-чақирсам шуларнинг фойдасини ўйлаб куйикаман! Мен шунчалик бўлганим учун ўғилларингиз битта касб корнинг бошидан тутиб нон топаяпти, бўлмаса калишини судраб юришарди, шу бўшанглиги билан. Битта қорним бурда нон билан тўяди. Катта қип қўйдим, топиб кел, мен **** ётаман, десам ярашади, аммо бу виждон ўлгур чидамайди-да! - Минавар хола ҳам чолига дарди ҳол қилади. - Тўғри, биздан кейин бир кунини кўришар. Лекин кўзинг кўриб турганида қийин бўларкан...
- Шунақа-куя, лекин кунимиз ғанимат, кампир. Яхши гап билан йўлга солавергин буларни - Одилжон тоға мулойимлик билан муросага чақиради. Негаки бора-бора кампирининг бақир- чақириғини юраги кўтармай қолаяптида. Бир томонда кампирига ҳам осон эмас. У шунчалик қаттиққўл, болалари сал сезиб туришади.
Минаввар хола уй ичида куймаланиб ўтирувди, остонада катта ўғли Саъдулла кўринди:
- Буви, кирсам майлими?
Худди мактаб ўқувчисидай рухсат сўраб киришни ҳам хола йўлга қўйган. Бу “адабнинг бошланиши” дейилади холанинг тилида.
- Нима гап? - хола бошини кўтармай сўради.
- Неварангиздан хат келган экан.
- Саъдулла қўлидаги қоғозни кўрсатди.
- Ия, Неъматиллоданми? - Минаввар хола шунча баджаҳл бўлгани билан кўнгли бўш эди. Шунинг учун яқинда аскарликка кетган неварасидан келган биринчи хатни ўғлининг қўлидан олиб кўзига суртди:
- Вой болам жоним-а, мусофирликнинг нонини **** юрибсана? Қани ўқичи!
“Ассалому алайкум опоқдада, бувижон! Дадажон, аяжон! Яхши юрибсизларми? Ҳаммангизни жуда соғиндим! Айниқса, бувимнинг тергашларини. Яхшиям бизни тартиб қоидага ўргатган экансиз, бувижон, бу ерда саҳар туришга, кийимларимни тартибга келтиришга, топшириқни катталарга ёқадиган тарзда бажаришга улгураяпман. Командиримиз ҳам мақтади, “баракалла, жуад эпчил экансан” деб. Шунда сиз ҳақингизда айтиб бердим.
“Бизнинг армияга керак эканда, бувингиз. Қанийди, ҳамма оналаримиз мана шундай бўлса, аскарликка келган болаларимиз қийналмас эди” дедилар ва хат ёзсангиз менинг номидан салом айтинг” деб тайинлади. Худо ҳоҳласа, аскарликдан қайтганимдан кейин фақат сиз айтгандай йигит бўлишга харакат қиламан. “Оёғингдан ўт чақнаб турсин, ўғил боласан,ушлаган нарсангни узиб оладиган бола бўл” дердингиз-ку! Худди шундай бўламан! Бувижон, тўғриси, уйдалигимда аччиғингиз чиқиб сўксангиз, ё ҳадеб иш буюраверсангиз, сиздан ҳафа бўлардим. Энди билсам, ҳаётда қоқилмаслигимиз учун, мусофирчиликда довдираб қолмаслигим учун сизнинг талабчанлигингиз жудам асқотар экан. Лекин, озгина эркалашларингиз ҳам бўлса ёмон бўлмасди. (ҳазил)
Бу сафар фақат бувижоним билан гаплашдим, бунинг учун бошқалар ҳафа бўлмади, деган умиддаман. Сизларни қаттиқ соғинган Неъматилло”
Минаввар хола неварасининг хатини киприк қоқмай эшитиб ўтирди. Тугагач эса:
- Хайрият-эй, бу дунёда Минавварни яхши дейдиган одам ҳам бор экан - деди бор овози билан
- Ҳаммамиз яхши кўрамиз! - деди Саъдулла журъатсизлик билан
- Жуда-да,-кесатди Минаввар хола – бу уйда овозим чиқмай қолган пайт сенлар учун байрам! Қулоғимиз тинчиди, деб билганингни қиласан!
- Ҳадеб унақа деяверманг, буви, сиз йўқ бўлсангиз, уй қандайдир файзсиз экан, кечқурун ишда келсам ҳовли жим-жит. Ҳайрон бўлдим, келинингиздан эшитдим сизнинг тўйга кетганингизни. - Саъдулла онасига ёқадиган гапни топиб айтмоқчи эди, аммо жўнгина чиқди.
Минаввархон хола ўғлини биринчи марта кўраётган одамдай тикилиб қолди. Чунки она-бола бўлиб бирор марта бунақа гаплашмаганди. Ўғли-ку, шу гапни айтиб, меҳрини билдирди, аммо холачи? Болалари кичкиналигида эркалатарди, оёғи чиқиб, ўзини ўзи эплайдиган бўлганидан бошлаб, астойдил “болам” қилиб қучоқлаб бағрига босганини эслолмайди. Рўпарасидаги ўғлини қачон елкасидан тутгани ёдида йўқ... Тўғри, уйланаётганида, биринчи фарзанд кўрганида юзларидан ўпиб табриклаганди, шу халос.
Саъдулло онасининг қарашини бошқача тушунди,секин ўрнидан турди:
- Бувижон, ҳаммамиз сизни яхши кўрамиз! - дедию, аста келиб холанинг юзларидан ўпди.
Ва шартта чиқиб кетди. Минаввар холанинг бутун баданида чумоли ўрмалагандай бўлди. Фарзандининг илиқ нафаси уни сархуш қилди гўё.
- Шунақа-куя, лекин кунимиз ғанимат, кампир. Яхши гап билан йўлга солавергин буларни - Одилжон тоға мулойимлик билан муросага чақиради. Негаки бора-бора кампирининг бақир- чақириғини юраги кўтармай қолаяптида. Бир томонда кампирига ҳам осон эмас. У шунчалик қаттиққўл, болалари сал сезиб туришади.
Минаввар хола уй ичида куймаланиб ўтирувди, остонада катта ўғли Саъдулла кўринди:
- Буви, кирсам майлими?
Худди мактаб ўқувчисидай рухсат сўраб киришни ҳам хола йўлга қўйган. Бу “адабнинг бошланиши” дейилади холанинг тилида.
- Нима гап? - хола бошини кўтармай сўради.
- Неварангиздан хат келган экан.
- Саъдулла қўлидаги қоғозни кўрсатди.
- Ия, Неъматиллоданми? - Минаввар хола шунча баджаҳл бўлгани билан кўнгли бўш эди. Шунинг учун яқинда аскарликка кетган неварасидан келган биринчи хатни ўғлининг қўлидан олиб кўзига суртди:
- Вой болам жоним-а, мусофирликнинг нонини **** юрибсана? Қани ўқичи!
“Ассалому алайкум опоқдада, бувижон! Дадажон, аяжон! Яхши юрибсизларми? Ҳаммангизни жуда соғиндим! Айниқса, бувимнинг тергашларини. Яхшиям бизни тартиб қоидага ўргатган экансиз, бувижон, бу ерда саҳар туришга, кийимларимни тартибга келтиришга, топшириқни катталарга ёқадиган тарзда бажаришга улгураяпман. Командиримиз ҳам мақтади, “баракалла, жуад эпчил экансан” деб. Шунда сиз ҳақингизда айтиб бердим.
“Бизнинг армияга керак эканда, бувингиз. Қанийди, ҳамма оналаримиз мана шундай бўлса, аскарликка келган болаларимиз қийналмас эди” дедилар ва хат ёзсангиз менинг номидан салом айтинг” деб тайинлади. Худо ҳоҳласа, аскарликдан қайтганимдан кейин фақат сиз айтгандай йигит бўлишга харакат қиламан. “Оёғингдан ўт чақнаб турсин, ўғил боласан,ушлаган нарсангни узиб оладиган бола бўл” дердингиз-ку! Худди шундай бўламан! Бувижон, тўғриси, уйдалигимда аччиғингиз чиқиб сўксангиз, ё ҳадеб иш буюраверсангиз, сиздан ҳафа бўлардим. Энди билсам, ҳаётда қоқилмаслигимиз учун, мусофирчиликда довдираб қолмаслигим учун сизнинг талабчанлигингиз жудам асқотар экан. Лекин, озгина эркалашларингиз ҳам бўлса ёмон бўлмасди. (ҳазил)
Бу сафар фақат бувижоним билан гаплашдим, бунинг учун бошқалар ҳафа бўлмади, деган умиддаман. Сизларни қаттиқ соғинган Неъматилло”
Минаввар хола неварасининг хатини киприк қоқмай эшитиб ўтирди. Тугагач эса:
- Хайрият-эй, бу дунёда Минавварни яхши дейдиган одам ҳам бор экан - деди бор овози билан
- Ҳаммамиз яхши кўрамиз! - деди Саъдулла журъатсизлик билан
- Жуда-да,-кесатди Минаввар хола – бу уйда овозим чиқмай қолган пайт сенлар учун байрам! Қулоғимиз тинчиди, деб билганингни қиласан!
- Ҳадеб унақа деяверманг, буви, сиз йўқ бўлсангиз, уй қандайдир файзсиз экан, кечқурун ишда келсам ҳовли жим-жит. Ҳайрон бўлдим, келинингиздан эшитдим сизнинг тўйга кетганингизни. - Саъдулла онасига ёқадиган гапни топиб айтмоқчи эди, аммо жўнгина чиқди.
Минаввархон хола ўғлини биринчи марта кўраётган одамдай тикилиб қолди. Чунки она-бола бўлиб бирор марта бунақа гаплашмаганди. Ўғли-ку, шу гапни айтиб, меҳрини билдирди, аммо холачи? Болалари кичкиналигида эркалатарди, оёғи чиқиб, ўзини ўзи эплайдиган бўлганидан бошлаб, астойдил “болам” қилиб қучоқлаб бағрига босганини эслолмайди. Рўпарасидаги ўғлини қачон елкасидан тутгани ёдида йўқ... Тўғри, уйланаётганида, биринчи фарзанд кўрганида юзларидан ўпиб табриклаганди, шу халос.
Саъдулло онасининг қарашини бошқача тушунди,секин ўрнидан турди:
- Бувижон, ҳаммамиз сизни яхши кўрамиз! - дедию, аста келиб холанинг юзларидан ўпди.
Ва шартта чиқиб кетди. Минаввар холанинг бутун баданида чумоли ўрмалагандай бўлди. Фарзандининг илиқ нафаси уни сархуш қилди гўё.