Завқиддин ўрнидан туриб, талабалар орасидан сочи узунроқ, лекин бўйи пастроқ семизгина талабани топиб чиқади.
- Мана бу-чи? - деб сўраса, Севинч:
- Вой, бўйи пастку, бунинг устига у яхши ўқимайди, - деб жавоб беради.
- Қизим, яхши ўқимаслигини қаердан биласиз? - деб сўраса,
- Онам айтган, - деб Заринага ишора қилади. Қув Зарина эса:
- Қори ака, у стипендия олмайди, бир тийин пули йўқ! - деб кулади...
Хуллас, Севинч билан Зарина ҳазил баҳона атрофдаги йигитларни бирма-бир танқид қилишаётганда Завқиддин ўйланиб қолади, ўтириб-ўтириб, Заринага:
- Бу қизингизга мос куёв топиш жуда қийин экан, - дейди. - Менда бир таклиф бор, агар йўқ демасангиз айтаман...
Зарина:
- Хўп, дейман, айтинг, - деса, Завқиддин:
- Таклифим: мана шу икки тавақали кўча эшикдан ҳозир ким биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизингизни берамиз, - дейди.
Заринанинг қизиқ одати бор, ҳузур қилиб кулганда, аввалига овози чиқмайди, бироз жимликдан кейин шунақанги гулдурос билан куладики, ҳазилни тушунмайдиган энг сўмрайган одам ҳам уни кўриб ўзини тутиб туролмайди. Завқиддиннинг таклифини эшитиб, у шундай кулса бўладими:
- Розиман, Қори ака!.. Хо-хо-хо!.. Жуда зўр фикр! Ҳозир ким кириб келса, мана шу қизни оёқ-қўлидан боғлаб, ўшанга бериб юборамиз! Хо-хо-хо!.. Шу заҳоти фотиҳасини ўқиб қўясиз, - дейди.
Унга қўшилиб кўзларидан ёш чиққунча кулаётган атрофдаги талабалар ҳам, табиийки, воқеанинг давоми нима бўларкин деб, қизиқиб қолишади...
«Оловиддинниг сеҳрли чироғи» фильмини кўрганмисиз?.. Султон жаҳл устида ўз қизи Будурни эрга бериш учун, «Ким мана шу эшикдан биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизимни бераман!» дейди. Ҳамма жим бўлиб, эшикка тикилиб турганда ҳеч нарсадан хабари йўқ, вазирнинг тентак ўғли Муборак кириб келади...
Худди шунга ўхшаб, Завқиддин билан Зарина гўё султону вазир бўлиб олишиб, маликаи Будур... э-йўқ, узр, курсдошим Севинч ҳамда барча томошабин талабалар «Асосий эшикдан ким кириб келаркин?!» деб кутиб туришганда, Муборак каби... Ким?.. Ҳа, топдингиз, мен кириб келган эканман...
* * *
Хуллас, ичкарига кириб келишим билан, фойеда тўпланиб турган талабалар негадир менга қараб гулдурос қарсак чала бошлашди. Ҳайрон бўлдим. Ҳаммасининг оғзи қулоғида, хурсанд...
Эшикдан яна кимдир, уруш қатнашчиси - қаҳрамон-ми ёки таниқли санъаткор кирди, шекилли, деб ортимга қараб қўйдим. Йўқ. Ҳеч ким йўқ, остонада бир ўзим ҳеч нарсани тушунмай гарангсиб турардим. Шундай бўлса ҳам, қарсак чалаётганларга «Раҳмат!» дегандек таъзим қилиб қўйдим.
Шу пайт кўпчилик орасидан маҳмадона Завқиддин: «Баракалла!.. Бу йигит янги курсдошимиз Санжарбек бўлади!» деб чиқиб келди:
- Мана қаранглар, куёвмисан-куёв! Сал озғинлигини ҳисобга олмаса, бўйи-басти жойида! Сочига ҳам гап йўқ, елкасигача тушиб турибди!.. Бурни сал каттароғу, аммо ўзига ярашиб турибди. Тўғрими? - деб сўраганди, атрофдагилар:
- Тўғри! - деб қичқиришди.
«Қанақа соч? Нима тўғри? Бурнимнинг нимаси унга ёқмади...» деб ўйлаб турганимда, шу пайт ёнимда шумтака Зарина пайдо бўлди, у гўё қул сотиб олмоқчи бўлган қулдордек атрофимда айланиб, томоша қилди-да:
- Хўш... Қадди-қомати ёмон эмас, кийиниши ҳам тузук!.. - деди. Мен:
- Тишимни ҳам кўрсатайми? - дегандим, қовоғини солиб:
- Санжар, - деди, бу сафар гўё имтиҳон олаётган домладек, - Тошкентда уй-жойинг борми?
- Йўқ.
- Ия, унда қаерда яшайсан?
- Ота-онамникида...
- Авто-улов-чи? Борми?
Мен эса, ҳамон анқайиб:
- Нима? Машинами?.. Менда йўқ, - дедим, рост гапириб, - лекин, дадамда бор, Жигули...
- Ана, бор экан, - гапни яна Завқиддин илиб кетди. - Дадасиники бўлса ҳам, бор экан! Ҳисобга ўтади... Ура-а, ўртоқлар! - деганди, фойедаги талабалар хурсанд бўлишиб, аввалгидан ҳам кучлироқ қарсак чала бошлашди.
Завқиддин билан Зарина, кейин барча: «Таб-рик-лай-миз!» деб қичқиришганда, шунақанги шовқин бўлдики, тепамда илиниб турган катта шиша қандилга қараб қўйдим, «Ишқилиб тушиб кетмасин-да...» деб.
- Мана бу-чи? - деб сўраса, Севинч:
- Вой, бўйи пастку, бунинг устига у яхши ўқимайди, - деб жавоб беради.
- Қизим, яхши ўқимаслигини қаердан биласиз? - деб сўраса,
- Онам айтган, - деб Заринага ишора қилади. Қув Зарина эса:
- Қори ака, у стипендия олмайди, бир тийин пули йўқ! - деб кулади...
Хуллас, Севинч билан Зарина ҳазил баҳона атрофдаги йигитларни бирма-бир танқид қилишаётганда Завқиддин ўйланиб қолади, ўтириб-ўтириб, Заринага:
- Бу қизингизга мос куёв топиш жуда қийин экан, - дейди. - Менда бир таклиф бор, агар йўқ демасангиз айтаман...
Зарина:
- Хўп, дейман, айтинг, - деса, Завқиддин:
- Таклифим: мана шу икки тавақали кўча эшикдан ҳозир ким биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизингизни берамиз, - дейди.
Заринанинг қизиқ одати бор, ҳузур қилиб кулганда, аввалига овози чиқмайди, бироз жимликдан кейин шунақанги гулдурос билан куладики, ҳазилни тушунмайдиган энг сўмрайган одам ҳам уни кўриб ўзини тутиб туролмайди. Завқиддиннинг таклифини эшитиб, у шундай кулса бўладими:
- Розиман, Қори ака!.. Хо-хо-хо!.. Жуда зўр фикр! Ҳозир ким кириб келса, мана шу қизни оёқ-қўлидан боғлаб, ўшанга бериб юборамиз! Хо-хо-хо!.. Шу заҳоти фотиҳасини ўқиб қўясиз, - дейди.
Унга қўшилиб кўзларидан ёш чиққунча кулаётган атрофдаги талабалар ҳам, табиийки, воқеанинг давоми нима бўларкин деб, қизиқиб қолишади...
«Оловиддинниг сеҳрли чироғи» фильмини кўрганмисиз?.. Султон жаҳл устида ўз қизи Будурни эрга бериш учун, «Ким мана шу эшикдан биринчи бўлиб кириб келса, ана шу одамга қизимни бераман!» дейди. Ҳамма жим бўлиб, эшикка тикилиб турганда ҳеч нарсадан хабари йўқ, вазирнинг тентак ўғли Муборак кириб келади...
Худди шунга ўхшаб, Завқиддин билан Зарина гўё султону вазир бўлиб олишиб, маликаи Будур... э-йўқ, узр, курсдошим Севинч ҳамда барча томошабин талабалар «Асосий эшикдан ким кириб келаркин?!» деб кутиб туришганда, Муборак каби... Ким?.. Ҳа, топдингиз, мен кириб келган эканман...
* * *
Хуллас, ичкарига кириб келишим билан, фойеда тўпланиб турган талабалар негадир менга қараб гулдурос қарсак чала бошлашди. Ҳайрон бўлдим. Ҳаммасининг оғзи қулоғида, хурсанд...
Эшикдан яна кимдир, уруш қатнашчиси - қаҳрамон-ми ёки таниқли санъаткор кирди, шекилли, деб ортимга қараб қўйдим. Йўқ. Ҳеч ким йўқ, остонада бир ўзим ҳеч нарсани тушунмай гарангсиб турардим. Шундай бўлса ҳам, қарсак чалаётганларга «Раҳмат!» дегандек таъзим қилиб қўйдим.
Шу пайт кўпчилик орасидан маҳмадона Завқиддин: «Баракалла!.. Бу йигит янги курсдошимиз Санжарбек бўлади!» деб чиқиб келди:
- Мана қаранглар, куёвмисан-куёв! Сал озғинлигини ҳисобга олмаса, бўйи-басти жойида! Сочига ҳам гап йўқ, елкасигача тушиб турибди!.. Бурни сал каттароғу, аммо ўзига ярашиб турибди. Тўғрими? - деб сўраганди, атрофдагилар:
- Тўғри! - деб қичқиришди.
«Қанақа соч? Нима тўғри? Бурнимнинг нимаси унга ёқмади...» деб ўйлаб турганимда, шу пайт ёнимда шумтака Зарина пайдо бўлди, у гўё қул сотиб олмоқчи бўлган қулдордек атрофимда айланиб, томоша қилди-да:
- Хўш... Қадди-қомати ёмон эмас, кийиниши ҳам тузук!.. - деди. Мен:
- Тишимни ҳам кўрсатайми? - дегандим, қовоғини солиб:
- Санжар, - деди, бу сафар гўё имтиҳон олаётган домладек, - Тошкентда уй-жойинг борми?
- Йўқ.
- Ия, унда қаерда яшайсан?
- Ота-онамникида...
- Авто-улов-чи? Борми?
Мен эса, ҳамон анқайиб:
- Нима? Машинами?.. Менда йўқ, - дедим, рост гапириб, - лекин, дадамда бор, Жигули...
- Ана, бор экан, - гапни яна Завқиддин илиб кетди. - Дадасиники бўлса ҳам, бор экан! Ҳисобга ўтади... Ура-а, ўртоқлар! - деганди, фойедаги талабалар хурсанд бўлишиб, аввалгидан ҳам кучлироқ қарсак чала бошлашди.
Завқиддин билан Зарина, кейин барча: «Таб-рик-лай-миз!» деб қичқиришганда, шунақанги шовқин бўлдики, тепамда илиниб турган катта шиша қандилга қараб қўйдим, «Ишқилиб тушиб кетмасин-да...» деб.