Vaqt, umr va xotiralarAgar hozir sizga yana 3 oydan keyin coronavirus paydo bo'lib, keyinchalik pandemiyaga sabab bo'lganiga 5 yil bo'ladi desam, ishonishdan oldin bir qator hisoblab ko'rasiz ehtimol. Agar siz ham bu 5 yil juda tez o'tib ketgan deb o'ylasangiz, siz katta ehtimol bilan 20 yoshdan katta va bunday deb o'ylayotgan yagona odam emassiz.
Lekin sizga
"Siz qaysidir ma'noda haqsiz. Vaqt tezroq o'tayotgani sababi bor" desam, post davomini o'qimasdan turib bunga qanchalik ishongan bo'lardingiz?
Vaqtni idrok etishOnam o'smirlik paytim
"Bolaligingda vaqt juda sekin o'tadi. 20 yoshdan keyin oddiylashadi va 30 yoshdan keyin "uchib" ketadi" deganda bu gapning
matematik asosi borligi haqida hech o'ylab ko'rmagan ekanman.
Keling tasavvur qilish uchun 1 yilni olaylik. Inson endigina bir yoshga kirgan vaqtida
bir yil butun umrga teng bo'ladi. 2 yoshga kirganda esa oxirgi bir yil endi inson umri 50%ini tashkil qiladi, 3 kirganda 33%, 4 ga kirganda 25% va h.k. 20 yoshga kirgan odamda esa bu son atigi 5% ga va
30 yoshda 3% gacha tushib
qoladi.
Ya'ni bir yoshga kirgan bola uchun shu bir yilda bo'lib o'tgan hamma narsa yangilik. Huddi shu kabi inson 5 yoshigacha miyasi 90%ga shakllanib
bo'lgan bo'ladi. 50 yoshga chiqqan insonda esa umrining eng asosiy qismi tabiiyki oxirgi 20 yillikda emas, ilk 30 yilligida bo'lib o'tgan bo'ladi.
Bu narsa qo'rqinchli eshitilishi va qochib qutilish ilojsizdek tuyulishi mumkin. Lekin agar miyamiz vaqtni qanday "yozib" borishini yaxshiroq tushunsak, o'z umrimizni chinakamiga "uzaytirish" imkoni paydo bo'ladi.
Miyamiz vaqtni yozib borishiSizga biror bir voqeani tasvirga olib borish vazifasi topshirilsa, albatta bu narsani videoga olib borishni afzal ko'rasiz. Bunda barcha detallarni to'liq vaqt davomida kuzatish mumkin bo'ladi.
Ammo miyamiz vaqtni bunday yozib olmaydi. U bizdagi bo'lib o'tgan tajriba va xotiralarni video tarzda emas, ko'proq tasvirlar orqali saqlaydi. Ushbu tasvir suratlar ko'rinishida yoki 2-3 soniyalik qisqa "video"lar ko'rinishida bo'lishi mumkin. Istalgan yoqimli xotirangizni eslab ko'ring. Bunda undagi barcha jarayonni emas, eng yoqimli va o'zgacha joylarini esga olishingiz aniq, hattoki u yaqinda bo'lgan bo'lsa ham.
Ya'ni
miyamiz bu tasvirlarni ma'lum bir o'zgarmas vaqt oralig'ida olib turmaydi. Aksincha, u eng muhim pallalarni saqlab boradi. Saqlash jarayoni eng muhim jihati — bu o'sha xotira bizda qanchalik kuchli emotsiya hosil qila olgani. Bu ijobiy bo'ladimi yoki salbiymi farqi yo'q. Bu faktorni esa tashqi ta'sirlar yanayam to'ldirib beradi. Masalan, bo'lib o'tgan voqea haqida atrofdagilar ham qanchalik ko'p gapirisa, u miyamizda tasvir bo'lib qolish ehtimoli ham balandlashadi.
Aynan mana shu sababga ko'ra pandemiya payti butun dunyo uchun tasvir vazifasini bajarib berdi. O'zbekistonliklar uchun bundan oldingi yirik tasvir 2016-yilda, jahon uchun 2008-yilda, Amerika uchun 2001-yilda sodir bo'lgan deyish mumkin...
Xotiralar davomiyligi eng muhimi emasYuqoridagi fikrlardan hayotimizdagi tepa va pastliklar aslida juda muhim ekani, ularning borligi u shunchaki bir tekisda o'tib ketishidan ko'ra ancha yaxshiroq ekani tushunarli bo'lgan bo'lsa kerak. Lekin mana shu baland-pastliklarning ham bir qiziq jihati mavjud.
Miyamiz uchun ma'lum bir xotiraning davomiyligi uni saqlab qolishda va uzun deb qabul qilishda eng asosiy rolni o'ynamaydi. Bunda undagi yuqori nuqtalar ko'pligi va ayniqsa
yakun eng cho'qqida tugashi judayam muhim. Ya'ni judayam ko'plab sarguzashtlarga, yangi tanishlarga boy o'tgan va yakunda juda ajoyib tugagan bir haftalik ta'til, ma'lum vaqtdan keyin 2 oylik bir xilda o'tgan ta'tildan ko'ra bizga uzoqroqdek tuyulishi mumkin.
Bu narsa og'riqli vaziyatlar uchun ham shunday ishlaydi. Ilmiy tadqiqotda ko'pchilik odamlar bir xilda uzoq davom etuvchi og'riqdan ko'ra qattiqroq ammo oxiriga borganda yaxshilanuvchi og'riqni afzal ko'rishlari
ma'lum bo'lgan.
Miyamiz vaqtni qanday idrok qilishi va uni qanday yozib borishini tushunish esa, umrimizni "uzaytirishda" qo'l kelishi mumkin.
Davomi bor...#useful
@Musayev_blogi
