Osteoporozni davolashda Azot saqlovchi bifosfonatlarning qo'llanilishi va tasir mexanizmlari (by
DJ)
"
Ushbu" maqolada osteoporoz nima ekanligi, klassifikatsiyasi, sabablari va diagnostika qilish usullari haqida gaplashgan edik. Bugun osteoporozni davolashda qo'llaniluvchi
antirezorbtiv dorilar guruhi hisoblangan bifosfonatlar haqida malumot bermoqchiman
Bifosfonatlar 1990-yildan beri osteoporozni davolash uchun qo'llanib kelinmoqda, ular suyakda gidroksiapaptit bilan qattiq bog'lanadi va rezorbisyani kuchaytiruvchi suyak hujayralari - osteoklastlar faolligini susaytirib, apaptozini oshiradi. Quyida ularning mexanizmni bilan to'liqroq tanishamiz:
Bifosfonatlar tushilish jihatdan suyak mineralizatsiyasining tabiiy ingibitori
pirofosfatga juda o'xshash bo'lganligi uchun suyak rezorbsiya jarayonida osteoklastlar tomonidan o'zlashtirib olinadi. Suyak rezorbsiyasi faol kechayotgan hududlarda o'zlashtirilgan bifosfonat manfiy zaryadga ega ekanligi tufayli suyak yuzasidagi musbat zaryadli gidoksiapatit kristallariga mahkam bog'lanadi. Bu bifosfonatlarning suyak to'qimasida uzoq yillar to'planishiga va mahaliy antirezorbtiv tasir ko'rsatishiga imkon yaratadi.
Antiresorbtiv tasiri - Bifosfonatlar rezorbsiya jarayonida muhum rol o'ynaydigan va xolesterin sintezi zanjirida (mevalonat yo'li) qatnashuvchi ferment
farnezil pirofosfat sintaza (FPPS) ni ingibirlaydi. Natijada osteoklastlar ishlashi va yashab qolishi uchun muhum bo'lgan modda
geranilgeranil pirofosfat (GGPP) kabi izoprenoidlar hosil bo'lish jarayoni buziladi va osteoklastlar apaptozga uchraydi.
Turlari va samaradorligi:Osteoporozni davolashda 4xil bifosfonat: alendronat, risedronat, ibandronat va zoledronik kislota FDA tomonidan tasdiqlangan. Klinik tadqiqotlar natijasiga ko'ra umurtqa sinishlarini alendronat 50% ga, risedronat 40% ga va zoledronik kislota 70% ga, son va novertebral sinishlarni alendronat 30% ga, risedronat 40% ga va zoledronik kislota 35% ga kamaytirishi isbotlangan. Ibandronat umurtqa sinishlarini 50% ga kamaytirishi mumkin, ammo nonvertebral sinishlar riskini pasaytirmaydi.
Dozalash va savdodagi nomlari:1)
Alendronat - erkak va ayollarda osteoporozni davolash uchun peroral haftada 1 marta 1 tab 70mg dan buyuriladi, ayollarda osteoprozni profilaktikasi uchun esa haftada 1 marta 35 mg dan qo'llash mumkin
● O'zbekistonda savdo nomlari: Alendra, londromaks, alendronat kanon, alendronat-verteks
2)
Risedronat - peroral haftada 1 marta 1 tab 35mg yoki oyiga 1 marta 1 tab 150 mg dan buyuriladi
○ Savdo nomi: Rizendros
3)
Ibandronat - peroral oyiga 1 marta 150mg dan yoki 3 oyda 1 marta tomir ichiga 3mg dan yuboriladi
● O'zbekistonda savdo nomlari: Bonviva, vivanat
4)
Zolendronat - yiliga 1 marta 4-5mg kamida 15-30 daqiqa vaqt davomida tomir ichiga infuzion qo'llaniladi. FDA buyrak zararlanishini oldini olish maqsadida 1soat davomida qo'llash kerakligi haqida xabar bergan
● O'zbekistonda savdo nomlari: Aklasta, zoleost, zolenta
Og'iz orqali qabul qilingan bifosfonatlar so'rilishi juda past (1%) bo'lgani uchun ularni ertalab och qoringa qabul qilish kerak va 30-60 daqiqa hechnima yutmaslik talab qilinadi. Oshqozon va qizilo'ngachni tirnovchi tasirini kamaytirish uchun preparat qabul qilingandan keyin 30 daqiqa tik turish tavsiya ettiladi. Bifosfonatlar qo'llashning optimal davomiligi 5 yilni tashkil etadi
Azot saqlovchi bifosfonatlarni qo'llashga qarshi ko'rsatmalar va nojuya tasirlari haqida keyingi postlarda to'xtalib o'tamiz
Endokrinologiyaga oid shunga o'xshash oson tilda tushuntirilgan
foydali va
tesha tegmagan postlarni faqat
Endocrinology with DJ kanalida kuzatib borishingiz mumkin. Kanalga qo'shilish uchun
@dj_secret ga murojaat qiling!
Malumotdan foydalanganda manba ko'rsatilishini iltimos qilib qolardim, hurmat bilan
LevelMed klinikasi endokrinologi Husan IlxomovichManba:
Medicine with DJ