“Mustaqillik uchun kurashganlar emas, unga qarshi bo‘lganlar madh etildi” – tarixchi olim O‘zbekiston mustaqilligi atrofidagi va undan keying voqealar haqida
Tarix fanlari doktori, professor Qahramon Rajabov “Daryo.uz” saytiga bergan intervyusida O‘zbekiston Mustaqillik deklaratsiyasi va O‘zbekiston mustaqilligi e’lon qilinishi atrofidagi voqealarni yodga oldi.
“Mustaqillik Deklaratsiyasi 1990-yilning 20-iyunida qabul qilingan. Endi o‘sha paytda Sovet ittifoqi tarkibida bo‘lgan O‘zekiston o‘z mustaqilligini e’lon qilar va bu hujjat millat taqdirini hal qiladigan hujjat bo‘larkan, u o‘sha lahzani o‘zida ko‘paytirilib, kerak bo‘lsa, samolyotlar bilan xalqning ustiga tashlashlanishi kerak edi. Sovet davlati Gagarin kosmosga uchganda kunning o‘zida – 1961-yil 12-apreldayoq bu voqeani e’lon qilgan, samolyotda odamlar ustiga varaqalar tashlangan.
Lekin o‘shanda bu voqea na televideniyeda ko‘rsatilgan, na gazetada va na radioda. Oradan ikki kun o‘tgandan keyin deklaratsiya matniga tuzatishlar kiritildi, u rus tiliga o‘girildi.
Mustaqillik deklaratsiyasi avval o‘zbekcha qabul qilingan. O‘sha paytda bizda rasmiy hujjatlar o‘zbek tilida emasdi. Lekin bu rasmiy hukumatning tashabbusi emas, o‘sha paytda “Erk” partiyasi, Birlik harakati, O‘zbekiston demokratik harakati hujjati edi.
O‘zbekiston deputatlari o‘sha vaqtda 500 nafar edi. Hozirgi parlamentimizning ikki palatasini birlashtirganda ham buncha odam yo‘q. O‘sha paytdagi 500 nafar deputatdan 80-100 nafari demokratik kayfiyatdagi insonlar bo‘lgan. Albatta ular orasida kommunistlar mutlaq ko‘pchilik edi.
Shunday qilib mana shu jarayonda deklaratsiyaga ma’lum tuzatishlar kiritilgan. O‘zbekiston Kompartiyasining ikkinchi kotibi Yefimov deklaratsiyaning ruscha variatini Moskva bilan kelishgandan keyin, qaytadan o‘zbekchaga o‘girgach, ikki-uch kundan keyin matbuotda e’lon qilindi”, dedi olim.
Qahramon Rajabovning aytishicha, odatda Mustaqillik deklaratsiyasi bir marta e’lon qilinadi. Ammo O‘zbekistonda u ikki bor e’lon qilingan.
“Biz 1991-yil 31-avgustda yana mustaqillik e’lon qildik. Va lekin shu hujjat ham 1 haftadan keyin e’lon qilindi. 1991-yil 31-avgustda e’lon qilingan hujjatlar, adashmasam, 5 yoki 6-sentabrda O‘zbekiston matbuotida chiqqan edi. Aslida esa bunday olamshumul hujjat o‘sha paytdayoq xalqqa ko‘rsatilishi kerak. Bir hafta ichida Karimovning topshirig‘i bilan Moskvadan qabul qilindi.
31-avgust kuni Karimov mustaqillik e’lon qilganda zal jim-jit turdi. Buni biz turlicha baholaymiz. Ba’zilar ular uxlab o‘tirgandi, deydi. Yo‘q, bu aslida norozilik edi. Sababi, 1990-yil 20-iyundagi deklaratsiyani qabul qilishda faollik ko‘rsatgan odamlar qamoqda o‘tirgan edi. 1991-yil avgustda, deputat bo‘lishiga qaramasdan. 14 oy ichida ular qamalgan edi”, – deydi tarixchi.
U intervyu davomida shuningdek, O‘zbekistonning yangi tarixidagi qator voqealar buzib ko‘rsatilgani, “qahramonlar almashib qolgani” haqida ham fikrlarini bildirgan.
“90-yillarda bo‘lgan voqealarni ayrim siyosatshunoslar, ayrim davlat maslahatchilari, ayrim tarixchilar oyog‘ini osmondan keltirib ko‘rsatdi. To‘qsoninchi yildan boshlab voqealar, eng yangi tariximiz voqealari noto‘g‘ri tasvirlandi. Butun avlodlar mustaqillik uchun kurashganlarga emas, mustaqillikka qarshi bo‘lgan odamlarni faoliyatini madh etishga qaratildi. Men mana shu jarayonlarni imkoniyat darajasida xolis ko‘rsatishga men harakat qilib keldim. Tarix faqat mafkuraga emas, eng avvalo xalqqa xizmat qilishi kerak”, – degan Qahramon Rajabov.
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube
Tarix fanlari doktori, professor Qahramon Rajabov “Daryo.uz” saytiga bergan intervyusida O‘zbekiston Mustaqillik deklaratsiyasi va O‘zbekiston mustaqilligi e’lon qilinishi atrofidagi voqealarni yodga oldi.
“Mustaqillik Deklaratsiyasi 1990-yilning 20-iyunida qabul qilingan. Endi o‘sha paytda Sovet ittifoqi tarkibida bo‘lgan O‘zekiston o‘z mustaqilligini e’lon qilar va bu hujjat millat taqdirini hal qiladigan hujjat bo‘larkan, u o‘sha lahzani o‘zida ko‘paytirilib, kerak bo‘lsa, samolyotlar bilan xalqning ustiga tashlashlanishi kerak edi. Sovet davlati Gagarin kosmosga uchganda kunning o‘zida – 1961-yil 12-apreldayoq bu voqeani e’lon qilgan, samolyotda odamlar ustiga varaqalar tashlangan.
Lekin o‘shanda bu voqea na televideniyeda ko‘rsatilgan, na gazetada va na radioda. Oradan ikki kun o‘tgandan keyin deklaratsiya matniga tuzatishlar kiritildi, u rus tiliga o‘girildi.
Mustaqillik deklaratsiyasi avval o‘zbekcha qabul qilingan. O‘sha paytda bizda rasmiy hujjatlar o‘zbek tilida emasdi. Lekin bu rasmiy hukumatning tashabbusi emas, o‘sha paytda “Erk” partiyasi, Birlik harakati, O‘zbekiston demokratik harakati hujjati edi.
O‘zbekiston deputatlari o‘sha vaqtda 500 nafar edi. Hozirgi parlamentimizning ikki palatasini birlashtirganda ham buncha odam yo‘q. O‘sha paytdagi 500 nafar deputatdan 80-100 nafari demokratik kayfiyatdagi insonlar bo‘lgan. Albatta ular orasida kommunistlar mutlaq ko‘pchilik edi.
Shunday qilib mana shu jarayonda deklaratsiyaga ma’lum tuzatishlar kiritilgan. O‘zbekiston Kompartiyasining ikkinchi kotibi Yefimov deklaratsiyaning ruscha variatini Moskva bilan kelishgandan keyin, qaytadan o‘zbekchaga o‘girgach, ikki-uch kundan keyin matbuotda e’lon qilindi”, dedi olim.
Qahramon Rajabovning aytishicha, odatda Mustaqillik deklaratsiyasi bir marta e’lon qilinadi. Ammo O‘zbekistonda u ikki bor e’lon qilingan.
“Biz 1991-yil 31-avgustda yana mustaqillik e’lon qildik. Va lekin shu hujjat ham 1 haftadan keyin e’lon qilindi. 1991-yil 31-avgustda e’lon qilingan hujjatlar, adashmasam, 5 yoki 6-sentabrda O‘zbekiston matbuotida chiqqan edi. Aslida esa bunday olamshumul hujjat o‘sha paytdayoq xalqqa ko‘rsatilishi kerak. Bir hafta ichida Karimovning topshirig‘i bilan Moskvadan qabul qilindi.
31-avgust kuni Karimov mustaqillik e’lon qilganda zal jim-jit turdi. Buni biz turlicha baholaymiz. Ba’zilar ular uxlab o‘tirgandi, deydi. Yo‘q, bu aslida norozilik edi. Sababi, 1990-yil 20-iyundagi deklaratsiyani qabul qilishda faollik ko‘rsatgan odamlar qamoqda o‘tirgan edi. 1991-yil avgustda, deputat bo‘lishiga qaramasdan. 14 oy ichida ular qamalgan edi”, – deydi tarixchi.
U intervyu davomida shuningdek, O‘zbekistonning yangi tarixidagi qator voqealar buzib ko‘rsatilgani, “qahramonlar almashib qolgani” haqida ham fikrlarini bildirgan.
“90-yillarda bo‘lgan voqealarni ayrim siyosatshunoslar, ayrim davlat maslahatchilari, ayrim tarixchilar oyog‘ini osmondan keltirib ko‘rsatdi. To‘qsoninchi yildan boshlab voqealar, eng yangi tariximiz voqealari noto‘g‘ri tasvirlandi. Butun avlodlar mustaqillik uchun kurashganlarga emas, mustaqillikka qarshi bo‘lgan odamlarni faoliyatini madh etishga qaratildi. Men mana shu jarayonlarni imkoniyat darajasida xolis ko‘rsatishga men harakat qilib keldim. Tarix faqat mafkuraga emas, eng avvalo xalqqa xizmat qilishi kerak”, – degan Qahramon Rajabov.
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube