Vatandosh TV

Kitobga oshiq jahongir

Ozarbayjonga yurishi vaqtida Shabistar qishlog‘ining nomi Temurga Mahmud Shabistariy va uning “Gulshani roz” kitobini eslatadi. So‘rab-surishtirilganida ma’lum bo‘ladiki, Shabistariy chindan ham shu qishloqda yashab o‘tgan, uning qabri esa qarovsiz holda ekan. “Shunda Amir Temur o‘z odamlariga farmon berib, qabr o‘rnida moʻjaz bir maqbara qurishni, atrofdan maqbaraga qarashli vaqf yer ajratishni, undan keladigan daromadlar hisobiga bog‘ barpo etish va shoir qabrini ziyoratgoh kabi obod saqlashni buyuradi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

“Mustaqillik uchun kurashganlar emas, unga qarshi bo‘lganlar madh etildi” – tarixchi olim O‘zbekiston mustaqilligi atrofidagi va undan keying voqealar haqida

Tarix fanlari doktori, professor Qahramon Rajabov “Daryo.uz” saytiga bergan intervyusida O‘zbekiston Mustaqillik deklaratsiyasi va O‘zbekiston mustaqilligi e’lon qilinishi atrofidagi voqealarni yodga oldi.

“Mustaqillik Deklaratsiyasi 1990-yilning 20-iyunida qabul qilingan. Endi o‘sha paytda Sovet ittifoqi tarkibida bo‘lgan O‘zekiston o‘z mustaqilligini e’lon qilar va bu hujjat millat taqdirini hal qiladigan hujjat bo‘larkan, u o‘sha lahzani o‘zida ko‘paytirilib, kerak bo‘lsa, samolyotlar bilan xalqning ustiga tashlashlanishi kerak edi. Sovet davlati Gagarin kosmosga uchganda kunning o‘zida – 1961-yil 12-apreldayoq bu voqeani e’lon qilgan, samolyotda odamlar ustiga varaqalar tashlangan.

Lekin o‘shanda bu voqea na televideniyeda ko‘rsatilgan, na gazetada va na radioda. Oradan ikki kun o‘tgandan keyin deklaratsiya matniga tuzatishlar kiritildi, u rus tiliga o‘girildi.

Mustaqillik deklaratsiyasi avval o‘zbekcha qabul qilingan. O‘sha paytda bizda rasmiy hujjatlar o‘zbek tilida emasdi. Lekin bu rasmiy hukumatning tashabbusi emas, o‘sha paytda “Erk” partiyasi, Birlik harakati, O‘zbekiston demokratik harakati hujjati edi.

O‘zbekiston deputatlari o‘sha vaqtda 500 nafar edi. Hozirgi parlamentimizning ikki palatasini birlashtirganda ham buncha odam yo‘q. O‘sha paytdagi 500 nafar deputatdan 80-100 nafari demokratik kayfiyatdagi insonlar bo‘lgan. Albatta ular orasida kommunistlar mutlaq ko‘pchilik edi.

Shunday qilib mana shu jarayonda deklaratsiyaga ma’lum tuzatishlar kiritilgan. O‘zbekiston Kompartiyasining ikkinchi kotibi Yefimov deklaratsiyaning ruscha variatini Moskva bilan kelishgandan keyin, qaytadan o‘zbekchaga o‘girgach, ikki-uch kundan keyin matbuotda e’lon qilindi”, dedi olim.

Qahramon Rajabovning aytishicha, odatda Mustaqillik deklaratsiyasi bir marta e’lon qilinadi. Ammo O‘zbekistonda u ikki bor e’lon qilingan.

“Biz 1991-yil 31-avgustda yana mustaqillik e’lon qildik. Va lekin shu hujjat ham 1 haftadan keyin e’lon qilindi. 1991-yil 31-avgustda e’lon qilingan hujjatlar, adashmasam, 5 yoki 6-sentabrda O‘zbekiston matbuotida chiqqan edi. Aslida esa bunday olamshumul hujjat o‘sha paytdayoq xalqqa ko‘rsatilishi kerak. Bir hafta ichida Karimovning topshirig‘i bilan Moskvadan qabul qilindi.

31-avgust kuni Karimov mustaqillik e’lon qilganda zal jim-jit turdi. Buni biz turlicha baholaymiz. Ba’zilar ular uxlab o‘tirgandi, deydi. Yo‘q, bu aslida norozilik edi. Sababi, 1990-yil 20-iyundagi deklaratsiyani qabul qilishda faollik ko‘rsatgan odamlar qamoqda o‘tirgan edi. 1991-yil avgustda, deputat bo‘lishiga qaramasdan. 14 oy ichida ular qamalgan edi”, – deydi tarixchi.

U intervyu davomida shuningdek, O‘zbekistonning yangi tarixidagi qator voqealar buzib ko‘rsatilgani, “qahramonlar almashib qolgani” haqida ham fikrlarini bildirgan.

“90-yillarda bo‘lgan voqealarni ayrim siyosatshunoslar, ayrim davlat maslahatchilari, ayrim tarixchilar oyog‘ini osmondan keltirib ko‘rsatdi. To‘qsoninchi yildan boshlab voqealar, eng yangi tariximiz voqealari noto‘g‘ri tasvirlandi. Butun avlodlar mustaqillik uchun kurashganlarga emas, mustaqillikka qarshi bo‘lgan odamlarni faoliyatini madh etishga qaratildi. Men mana shu jarayonlarni imkoniyat darajasida xolis ko‘rsatishga men harakat qilib keldim. Tarix faqat mafkuraga emas, eng avvalo xalqqa xizmat qilishi kerak”, – degan Qahramon Rajabov.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Faktcheking: dezinformatsiya davrida haqiqat uchun kurash

Axborot bir zumda tarqaladigan bugungi dunyoda faktchekingning roli har qachongidan ham muhimroqdir. Har kuni millionlab odamlar haqiqat yoki ataylab buzib ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan yangiliklarga duch kelishadi. Axborotning haddan tashqari ko‘pligi davrida faktcheking jamiyatga haqiqatni uydirma, mish-mishlardan ajratish imkonini beradi, demokratiya va fuqarolarning ishonchli axborot olish huquqini himoya qiladi.

Faktcheking - bu yolg‘on yoki manipulyasiyali bayonotlarni aniqlashga qaratilgan jurnalistik tadqiqot usuli. Bu soxta yangiliklarni tahlil qilish, dezinformatsiyani fosh qilish va auditoriyani aniq ma’lumotlar bilan ta’minlashga yordam beradi. Biroq, axborotni tekshirish texnologiyalari rivojlanishiga qaramay, yolg‘on bayonotlar faol ravishda, ba’zida xato bilan, ba’zan esa ataylab tarqalishda davom etmoqda.

Ushbu maqolada biz jamoatchilik fikriga va hatto global siyosatga ta’sir ko‘rsatgan dezinformatsiyaning bir nechta shov-shuvli holatlarini ko‘rib chiqamiz.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Yo‘lma-yo‘l yaxshilik qiladigan odamlar

Hozirgi yoshlarning aksariyati zamonaviy kasblar, internet sohasidagi bilimlarga o‘ch. Agar shu ishtiyoq yaxshi ishlarga chanqoqlik bilan qo‘shilib ketsa, natija o‘n barobar xayrli bo‘ladi. Qo‘qon shahrida yashovchi ukalmiz Shahboz Shukurjonov ham shunaqa yoshlardan. O‘zi energetika sohasida 3-bosqich talabasi, lekin AyTi sohasini ham mukammal o‘rganish niyatida.
Tasavvur qiling, siz mashinangizda ishga yoki yana qaysidir joyga ketyapsiz. Yo‘l-yo‘lakay kimnidir bepul olib ketsangiz qanday bo‘ladi? Yozning issig‘i, qishning sovug‘ida dildirab ketayotgan odamga yaxshilik qilsangiz, o‘n barobar bo‘lib qaytishi bor gap-ku! Xullas, Shahboz va uning jamoasi savob ishni niyat qilib, telegramda bir guruh tuzishga ahd qildi. “Yo‘lma-yo‘l Qo‘qon” degan guruh 2024-yilining yanvarida dunyo yuzini ko‘rdi. Shundan beri unga a’zo bo‘layotgan haydovchilar, yo‘lovchilar soni oshgandan oshib, hozirgi kunda 26 mingdan oshiq a'zolarga ega. Shahbozning aytishicha, uning bundan tashqari uy va avtomobil savdosiga mo‘ljallangan kanallari ham bor ekan.
Shahboz bilan suhbat qilib bir-ikki savolimizga javob oldik.
– Bu guruhni ochishga sizni nima va qanday maqsadlar undadi?
– Har kuni o‘qishga mashinamda ketar ekanman ko‘chada piyoda ketayotgan odamlarni ko‘rib ko‘nglim allanechuk bo‘lardi. Keyin do‘stlarim bilan maslahatlashib shu guruhni tashkil qildik.. Mening boshqa telegram kanallarim ham bor, tajribamdan kelib chiqib aytamanki, “Yo‘lma-yo‘l Qo‘qon” guruhida odamlar nisbatan tez ko‘paya boshladi. Bunga sabab xalqimizning bir-biriga mehribon, o‘zgalar dardini anglashga harakati, bir-biriga yordam berish hissining kuchliligi bo‘lsa kerak. Shuni aytishim kerakki, haydovchilar kechayu kunduz tekinga odam tashib yurishmaydi. Hammaning o‘ziga yarasha ishi, tashvishi bor. Lekin masalan ishga, o‘qishga falon joyga ketayotgan odam yo‘l-yo‘lakay yana bir-ikki kishini olib ketsa, qanday yaxshi. Ba’zi avtomobil egalari nafaqat yo‘lovchilarni bepul olib ketish, balki qaysidir bemorni uyidan kasalxonaga olib borib-kelish yoki uyidan chiqolmaydigan nogironlarga bozordan oziq-ovqat mahsulotlarini yetkazib berish bilan ham shug‘ullanishadi. Va buning hammasini bepul bajarishadi.
– Hozir ko‘ngilli haydovchilarning soni qanchaga yetdi?
– Aniq aytolmayman, yuzlab haydovchilar bo‘lsa kerak. Biz ularning faoliyatini instagram kanalimizda yoritishni maqsad qilgandik, biroq juda ko‘pchilik bunga qarshi chiqdi: “o‘ng qo‘ling qilgan yaxshilikni chap qo‘ling bilmasin” degan gapga amal qilishdi, shekilli.
– Kuniga qancha odamga yordam beriladi?
– Kuniga ikki mingdan ortiq yozuvlar, so‘rovlar bo‘ladi. Iloji boricha hammaga yordam berishga harakat qilamiz.
– Ishingizda, birovni og‘irini yengil qilganingizda nimani his qilasiz?
– Kimnidir biror joyga yetkazib qo‘ysangiz, ayniqsa yoshi ulug‘ yoki nogiron kishilar uzoq duo qilishadi. O‘sha joyda o‘ylaymanki, boshqa haydovchilar ham chin dildan quvonishsa kerak. Bu bizga motivatsiya beradi, yanada ko‘proq yaxshi ishlar qilishga undaydi.
– Rahmat, salomat bo‘ling. Xayrli ishlar qilishda hech qachon tolmang, doimo elning duosini olib yuring.

Yoqub Umar suhbatlashdi

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Markaziy Osiyoda fuqarolik jamiyati: islohotlar va cheklovlar orasida

Qozog‘istonning Olmaota shahrida 28-30-yanvar kunlari bo‘lib o‘tgan “Yevropa Ittifoqi – Markaziy Osiyo” fuqarolik jamiyati forumi mintaqadagi nodavlat tashkilotlar kelajagini muhokama qildi. Rasmiylar demokratik islohotlarni va’da qilayotgan bir paytda, jurnalistlar, faollar va inson huquqlari himoyachilari bosim ostida qolmoqda. Markaziy Osiyo davlatlarida so‘z erkinligi cheklovlari, repressiyalar va yangi qonuniy to‘siqlar haqida ekspertlar qanday fikr bildirdi?

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Turkiy ittifoqni yaratish istiqbollari: siyosiy, harbiy va iqtisodiy jihatlar

So‘nggi yillarda Turkiya, Ozarbayjon va O‘zbekiston o‘rtasida faol yaqinlashuv kuzatilmoqda, bu esa Yevrosiyo maydonida muhim rol o‘ynashi mumkin bo‘lgan strategik ittifoq yaratish imkoniyatlari haqida fikr yuritishga olib keldi. Turkiy ittifoq tuzish g‘oyasi global geosiyosiy o‘zgarishlar, jumladan Rossiyaning mintaqadagi ta’sirining zaiflashishi fonida ayniqsa dolzarb bo‘lib bormoqda. Biroq, bunday loyiha qanchalik real va u tomonlarning har biri uchun qanday foyda va qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi?

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Qachon millat bo‘lamiz?

“Millat vijdoni” deb ulug‘lanadigan ziyolilarimiz jamiyatda yuz berayotgan o‘zgarishlar, mavjud ahvolga nisbatan befarq ekani ham kishini o‘yga toldiradi. Holbuki, ziyoli ahli xalqni birlashtirishi, ommani ezgu maqsadlar sari yo‘naltirishda peshqadam bo‘lishi kerak. Ziyolilarning faol toifasi esa jamiyatga sig‘mayotgandek. Boshi qovushmagan, o‘zaro birlashuv istagi sust. Darvoqe, ziyolilarni himoya qilishi kerak bo‘lgan davlat idoralari ham u qadar faol emas. Lekin shunday sharoitda ham ziyoli o‘ziga yuklatilgan moʻtabar vazifani ado etishi shart emasmi?..

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Muxlislik, insoniylik va professionalizm

Yanvar oyida O‘zbekistonda futbol asosiy mavzulardan biriga aylandi. Bu Abduqodir Husanov atrofidagi voqealar sabab. Aslida bu biz uchun hayot-mamot masalasi emas. Biroq millat sha’ni va sharafiga daxldor bo‘lgani uchun ham trendga aylandi. Balki undan kattaroq voqeilikdir. Chunki bu transfer haqida nafaqat mahalliy, balki qozoq, tojik, qirg‘iz matbuotidan tortib, jahon futbol mediasigacha gapirdi, muhokama qildi. Shu bois debyut intiqlik bilan kutildi. Ammo bunday debyut, ya’ni Gvardiolaga xos tavakkalchilikni hech kim kutmagandi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

O‘zbekiston va Turkiy davlatlar tashkiloti 2026-yilda sun’iy yo‘ldosh uchiradi

Bu toʻliq Oʻzbekiston tomonidan quriladigan sunʻiy yoʻldosh emas, balki uning qurilishida oʻzbekistonlik mutaxassislar ishtirok etadi, deya aniqlik kiritdi “Oʻzbekkosmos” vakili.

O‘zbekiston Turkiy Davlatlar Tashkiloti bilan birgalikda 2026-yilda sun’iy yo‘ldoshni uchirishga hozirlik ko‘rmoqda. Bu haqda Toshkentda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida “O‘zbekkosmos” agentligi aerokosmik rivojlanish boshqarmasi boshlig‘i Muhiddin Ibrohimov ma’lum qilgan.

Ibrohimov kosmik monitoring ma'lumotlari bilan ishlash infratuzilmasini yaratishda sezilarli yutuqlarga erishilganini qayd etdi. Agar 2022-yilda zarur ko'nikmalar va bozor yo'qligi sababli mahalliy sun'iy yo'ldoshni uchirish g'oyasi erta bo'lib tuyulgan bo'lsa, endi vaziyat o'zgardi. O‘zbekistonda davlat va xususiy sektorni qamrab oluvchi 600 ming kvadrat kilometrdan 1 million kvadrat kilometrgacha bo‘lgan sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlarini qayta ishlash bozori shakllantirildi.

Yerni zondlash uchun sun’iy yo‘ldosh turkumini yaratish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Ayni vaqtda Turkiy davlatlar tashkilotiga a’zo davlatlar bilan hamkorlikda ilmiy sun’iy yo‘ldosh ishlab chiqilmoqda. O‘zbekiston sun’iy yo‘ldoshning umumiy loyihaga birlashtiriladigan texnologik qismini yaratishda ishtirok etmoqda. Uchirish 2026-yilning o'rtalariga mo'ljallangan.

Bundan tashqari, “O‘zbekkosmos” rahbari Ismoil Rasulov Yaponiyaning Kyusyu texnologiya instituti bilan shartnoma tuzilganini ma’lum qildi. Hamkorlik doirasida 2025-yilda O‘zbekistonning yetti jamoasi o‘z sun’iy yo‘ldoshlarini ishlab chiqish, loyihalash va yig‘ishni boshlaydi.

Turkiy davlatlar Ichida Turkiya oʻzining Turksat 1A sunʼiy yoʻldoshini 1994-yilda uchirgan edi. Turkiyaning kosmik dasturi aloqa va masofadan zondlash sun’iy yo‘ldoshlarini o‘z ichiga oladi.

Hozirda Markaziy Osiyo davlatlari orasida faqat Qozog‘iston va Turkmaniston o‘z sun’iy yo‘ldoshlariga ega.

Turkmaniston o‘zining birinchi sun’iy yo‘ldoshi TurkmenÄlem 52°E ni 2015-yilda uchirgan. U Fransiyaning Thales Alenia Space kompaniyasi bilan birgalikda ishlab chiqilgan va qurilgan telekommunikatsiya sun'iy yo'ldoshidir. Yo‘ldosh SpaceX kompaniyasining American Falcon 9 raketasida uchirilgan.

Qozog‘iston mintaqada kosmik industriyani rivojlantirish bo‘yicha yetakchi hisoblanadi. Mamlakat allaqachon o'zining bir nechta sun'iy yo'ldoshlariga ega:
• KazSat-1 (2006) – birinchi qozoq aloqa sun'iy yo'ldoshi, lekin u muvaffaqiyatsizlikka uchradi.
• KazSat-2 (2011) – normal rejimda ishlaydigan aloqa sun'iy yo'ldoshi.
• KazSat-3 (2014) – aloqa sun'iy yo'ldoshi.
• KazEOSat-1 va KazEOSat-2 2014-yilda uchirilgan Yerni masofadan zondlash yo‘ldoshlaridir.
Qozog‘iston Boyqo‘ng‘ir kosmodromiga (Rossiya ijaraga olgan) egalik qilishi uni kosmik sohada muhim o‘yinchiga aylantiradi.

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube

Dunyoda sun'iy intellektlar kurashi boshlanmoqda

Xitoyning Xanchjouda joylashgan DeepSeek kompaniyasi o'zining innovatsion R1 modeli bilan global sun’iy intellekt sanoatida katta shov-shuvga erishdi. Loyiha nafaqat texnologik yutuq, balki Amerikaning OpenAI, Google va Microsoft kabi gigantlari uchun jiddiy sinov boʻldi.
Sun'iy intellektning global bozori, allaqachon shiddatli raqobat maydoniga aylangani tobora yaqqol bilinmoqda. Ilgari global sahnada deyarli noma'lum bo'lgan DeepSeek o'zining inqilobiy yondashuvlari va natijalari tufayli qisqa vaqt ichida e'tiborni jalb qilishga muvaffaq bo'ldi.

Batafsil

Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube