Osmondagi fojia: urib tushirilgan yo'lovchi samolyotlar
25-dekabr kuni Qozog‘istonning Aqtau shahri yaqinida halokatga uchragan Azerbaijan Airlines aviakompaniyasining samolyoti qulashi oqibatida 38 kishi, jumladan Ozarbayjon, Rossiya, Qozog‘iston va Qirg‘iziston fuqarolari halok bo‘ldi.
Fuqarolik aviatsiyasi tarixida harbiy harakatlar yoki xatolik natijasida yoʻlovchi samolyotlari urib tushirilgan bir necha fojiali hodisalar boʻlgan.
Ushbu hodisalar xalqaro aviatsiya xavfsizligi qoidalari va davlatlar o'rtasidagi munosabatlarda sezilarli o'zgarishlarga olib keldi.
Ularning ba’zilari aybdor tomonidan tan olingan va tovon pullari ham to‘langan bo‘lsa, ayrimlari tan olinmaganicha qolib ketgan.
KAL 007 reysi (1983)
1983-yil 1-sentabrda Nyu-Yorkdan Seulga uchayotgan Korean Air Lines kompaniyasining Boeing 747 samolyoti Saxalin osmonida sovet qiruvchi samolyoti tomonidan urib tushirildi. Samolyotdagi 269 kishining barchasi halok bo'ldi. Samolyot o'z yo'nalishidan chetga chiqqan va Sovet havo hududiga kirib qolgan. Bu voqea “Sovuq urush” davrida SSSR va AQSh o'rtasidagi munosabatlarni jiddiy taranglashtirdi.
Iran Air 655 reysi (1988)
1988-yil 3-iyulda Amerikaning USS Vincennes kreyseri Bandar Abbosdan Dubayga uchayotgan Eronning Airbus A300 yo'lovchi samolyotini urib tushirdi. Samolyotda bo'lgan 290 kishining barchasi halok bo'lgan.
AQSh harbiylari fuqarolik samolyotini harbiy samolyot deb xato o‘ylagan. Keyinchalik Qo'shma Shtatlar o'zining qonuniy javobgarligini rasman tan olmagan bo'lsa-da, qurbonlarning oilalariga tovon to'ladi.
MH17 reysi (2014)
2014-yilning 17-iyulida Amsterdamdan Kuala-Lumpurga uchayotgan Malaysia Airlines kompaniyasining Boeing 777 samolyoti Ukraina sharqida urib tushirilgan edi. Samolyotdagi 298 kishining barchasi halok bo'ldi.
Xalqaro tergov samolyot rossiyaparast kuchlar nazorati ostidagi hududdan uchirilgan Buk raketasi bilan urib tushirilganini aniqladi.
PS752 reysi (2020)
2020-yil 8-yanvar kuni Ukraine International Airlines kompaniyasining Boeing 737 samolyoti Tehron aeroportidan havoga ko‘tarilganidan ko‘p o‘tmay urib tushirildi. Samolyot bortidagi 176 kishining barchasi halok bo'ldi.
Eron rasmiylari samolyot AQSh bilan keskinlashgan davrda havo hujumidan mudofaa kuchlari tomonidan yanglishib urib tushirilganini tan oldi.
Ushbu fojiali voqealardan so‘ng mojaro hududlarida havo hududi ustidan nazoratni kuchaytirish, fuqarolik havo kemalarini identifikatsiya qilish tizimini takomillashtirish, harbiy va fuqarolik dispetcherlik xizmatlari o‘rtasida yangi aloqa protokollarini yaratish hamda mojaro bo‘layotgan hududlar ustidagi parvozlar uchun qat’iy qoidalarni joriy etishni takomillashtirish zarurligi ko‘zga tashlanib qoldi.
Bu hodisalarning har biri xalqaro miqyosdagi fojiaga aylandi va jiddiy siyosiy oqibatlarga olib keldi. Fuqaro aviatsiyasida xavfsizlik choralarini kuchaytirish zarurligi, kelgusida bunday fojialarning oldini olish uchun xalqaro hamkorlik muhimligi ta’kidlandi.
Ozarbayjon ommaviy axborot vositalari o‘tgan kuni halokatga uchragan samolyot ham Rossiya raketasi bilan urib tushirilgani haqidagi dalillarni keltirmoqda.
Rossiya esa o‘z navbatida buni tan olmay, “taxminlarga zo‘r bermaslikka” chaqirdi. Biroq samolyotning nega zahirada, Rossiya hududida 3-4 yaqin aerodrom bo‘lsa-da Kaspiy dengizi ortidagi Qozog‘iston aerodromiga yuborilgani bir qancha savollarni tug‘diradi. Agar samolyotni rus harbiylari urib tushirgan bo‘lsa, Rossiya buni tan oladimi yoki Donbass osmonida halokatga uchragan Malayziya samolyoti bilan bo‘lganidek sukut saqlanadimi?
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube
25-dekabr kuni Qozog‘istonning Aqtau shahri yaqinida halokatga uchragan Azerbaijan Airlines aviakompaniyasining samolyoti qulashi oqibatida 38 kishi, jumladan Ozarbayjon, Rossiya, Qozog‘iston va Qirg‘iziston fuqarolari halok bo‘ldi.
Fuqarolik aviatsiyasi tarixida harbiy harakatlar yoki xatolik natijasida yoʻlovchi samolyotlari urib tushirilgan bir necha fojiali hodisalar boʻlgan.
Ushbu hodisalar xalqaro aviatsiya xavfsizligi qoidalari va davlatlar o'rtasidagi munosabatlarda sezilarli o'zgarishlarga olib keldi.
Ularning ba’zilari aybdor tomonidan tan olingan va tovon pullari ham to‘langan bo‘lsa, ayrimlari tan olinmaganicha qolib ketgan.
KAL 007 reysi (1983)
1983-yil 1-sentabrda Nyu-Yorkdan Seulga uchayotgan Korean Air Lines kompaniyasining Boeing 747 samolyoti Saxalin osmonida sovet qiruvchi samolyoti tomonidan urib tushirildi. Samolyotdagi 269 kishining barchasi halok bo'ldi. Samolyot o'z yo'nalishidan chetga chiqqan va Sovet havo hududiga kirib qolgan. Bu voqea “Sovuq urush” davrida SSSR va AQSh o'rtasidagi munosabatlarni jiddiy taranglashtirdi.
Iran Air 655 reysi (1988)
1988-yil 3-iyulda Amerikaning USS Vincennes kreyseri Bandar Abbosdan Dubayga uchayotgan Eronning Airbus A300 yo'lovchi samolyotini urib tushirdi. Samolyotda bo'lgan 290 kishining barchasi halok bo'lgan.
AQSh harbiylari fuqarolik samolyotini harbiy samolyot deb xato o‘ylagan. Keyinchalik Qo'shma Shtatlar o'zining qonuniy javobgarligini rasman tan olmagan bo'lsa-da, qurbonlarning oilalariga tovon to'ladi.
MH17 reysi (2014)
2014-yilning 17-iyulida Amsterdamdan Kuala-Lumpurga uchayotgan Malaysia Airlines kompaniyasining Boeing 777 samolyoti Ukraina sharqida urib tushirilgan edi. Samolyotdagi 298 kishining barchasi halok bo'ldi.
Xalqaro tergov samolyot rossiyaparast kuchlar nazorati ostidagi hududdan uchirilgan Buk raketasi bilan urib tushirilganini aniqladi.
PS752 reysi (2020)
2020-yil 8-yanvar kuni Ukraine International Airlines kompaniyasining Boeing 737 samolyoti Tehron aeroportidan havoga ko‘tarilganidan ko‘p o‘tmay urib tushirildi. Samolyot bortidagi 176 kishining barchasi halok bo'ldi.
Eron rasmiylari samolyot AQSh bilan keskinlashgan davrda havo hujumidan mudofaa kuchlari tomonidan yanglishib urib tushirilganini tan oldi.
Ushbu fojiali voqealardan so‘ng mojaro hududlarida havo hududi ustidan nazoratni kuchaytirish, fuqarolik havo kemalarini identifikatsiya qilish tizimini takomillashtirish, harbiy va fuqarolik dispetcherlik xizmatlari o‘rtasida yangi aloqa protokollarini yaratish hamda mojaro bo‘layotgan hududlar ustidagi parvozlar uchun qat’iy qoidalarni joriy etishni takomillashtirish zarurligi ko‘zga tashlanib qoldi.
Bu hodisalarning har biri xalqaro miqyosdagi fojiaga aylandi va jiddiy siyosiy oqibatlarga olib keldi. Fuqaro aviatsiyasida xavfsizlik choralarini kuchaytirish zarurligi, kelgusida bunday fojialarning oldini olish uchun xalqaro hamkorlik muhimligi ta’kidlandi.
Ozarbayjon ommaviy axborot vositalari o‘tgan kuni halokatga uchragan samolyot ham Rossiya raketasi bilan urib tushirilgani haqidagi dalillarni keltirmoqda.
Rossiya esa o‘z navbatida buni tan olmay, “taxminlarga zo‘r bermaslikka” chaqirdi. Biroq samolyotning nega zahirada, Rossiya hududida 3-4 yaqin aerodrom bo‘lsa-da Kaspiy dengizi ortidagi Qozog‘iston aerodromiga yuborilgani bir qancha savollarni tug‘diradi. Agar samolyotni rus harbiylari urib tushirgan bo‘lsa, Rossiya buni tan oladimi yoki Donbass osmonida halokatga uchragan Malayziya samolyoti bilan bo‘lganidek sukut saqlanadimi?
Facebook | Instagram | @vatandosh_tv | Youtube