Abdurazzoq Gurna – "Jannat"
Bu Afrika adabiyotidan oʻqigan birinchi kitobim boʻldi. Notanish hududlar, notanish madaniyatlar, notanish insonlar va notanish dunyoqarashlarni kutgandim. Yoʻq, dunyodagi hamma insonlar juda oʻxshashligiga yana bir bor ishonch hosil qildim. Ma'nisiz urushlar, hayot uchun kurash, ochkoʻzlik, shahvatparastlik, fitnakorlik, tubanlik kabilar har yerda bir xil.
Syujet Yusufning bolaligi bilan boshlanadi. Uning koʻzi bilan Afrikani koʻramiz. Hikoyani uning tilidan eshitamiz. Asarning yarimlariga borgach Qurʼondagi Yusuf hikoyasiga aloqasi borday tuyula boshladi. Shundan ilhomlangan shekilli deb oʻyladim. Yakunga kelib tushundimki, nafaqat ilhomlangan, balki butun asar shu hikoya ustiga qurilgan.
Oʻrtamiyona savdogar boʻlgan kishi eridan tul qolgan, yoshi oʻzidan ancha katta boʻlgan ayolga uylanishi, uning puli bilan ishini kengaytirishi, vaqt oʻtib yetti yashar qizchani qul qilib olib kelgani, soʻng unga uylangani kabi ishoralar ancha dadil va isyonkor.
Asosiy urgʻu berilgan narsa esa qullik. Biroq bu faqat tor maʼnoda emas. Qora qit'a Yevropa va Amerika uchun qullar makoni boʻlgani, xuddi hayvon ovlagan kabi odamlarni ovlab ketishgani maʼlum. Bir qarashda yozuvchi ayni mana shu qullikdan ozod boʻlish haqida yozganday tuyuladi. Biroq sal zehn solib qarasa, bu yerdagi qullik ancha keng maʼnoda qoʻllanilganini koʻrasiz.
Yusuf uchun xojasining uyi jannatday edi. Irmoqlari, daraxtlari bor, uni hamma yaxshi koʻradi, odamlar ham bu hovlini jannatga qiyoslaydi. Ammo Yusuf uchun jannat boʻlgan bu hovli Amina uchun doʻzax edi. Yozuvchi aynan diniy qullik kishanlaridan ozod boʻlishga chaqirganday taassurot qoldirdi menda. Har holda bunga asoslar yetarlicha, chunki Abdurazzoq Gurna qahramonlar tilidan dinga nisbatan skeptik qarashlarini bir necha oʻrinda keltirib oʻtadi.
Asarning katta qismini shunchaki oddiy syujet sifati oʻqib ketdim. Oxiriga kelibgina har bir qahramon, har bir voqea ramzligini, muallifning "messej"lari borligini tushundim. Biroq bu haqida ortiqcha bosh qotirmadim. Menga avvalo asar sifatida yoqdi. Tili ravon, tasvirlar jonli, sun'iylik yoki zoʻriqish sezilmaydi. Tagidagi maʼnoga kelsak, har kim koʻzasiga siqqanicha oladi.
@salimov_blogi
Bu Afrika adabiyotidan oʻqigan birinchi kitobim boʻldi. Notanish hududlar, notanish madaniyatlar, notanish insonlar va notanish dunyoqarashlarni kutgandim. Yoʻq, dunyodagi hamma insonlar juda oʻxshashligiga yana bir bor ishonch hosil qildim. Ma'nisiz urushlar, hayot uchun kurash, ochkoʻzlik, shahvatparastlik, fitnakorlik, tubanlik kabilar har yerda bir xil.
Syujet Yusufning bolaligi bilan boshlanadi. Uning koʻzi bilan Afrikani koʻramiz. Hikoyani uning tilidan eshitamiz. Asarning yarimlariga borgach Qurʼondagi Yusuf hikoyasiga aloqasi borday tuyula boshladi. Shundan ilhomlangan shekilli deb oʻyladim. Yakunga kelib tushundimki, nafaqat ilhomlangan, balki butun asar shu hikoya ustiga qurilgan.
Oʻrtamiyona savdogar boʻlgan kishi eridan tul qolgan, yoshi oʻzidan ancha katta boʻlgan ayolga uylanishi, uning puli bilan ishini kengaytirishi, vaqt oʻtib yetti yashar qizchani qul qilib olib kelgani, soʻng unga uylangani kabi ishoralar ancha dadil va isyonkor.
Asosiy urgʻu berilgan narsa esa qullik. Biroq bu faqat tor maʼnoda emas. Qora qit'a Yevropa va Amerika uchun qullar makoni boʻlgani, xuddi hayvon ovlagan kabi odamlarni ovlab ketishgani maʼlum. Bir qarashda yozuvchi ayni mana shu qullikdan ozod boʻlish haqida yozganday tuyuladi. Biroq sal zehn solib qarasa, bu yerdagi qullik ancha keng maʼnoda qoʻllanilganini koʻrasiz.
Yusuf uchun xojasining uyi jannatday edi. Irmoqlari, daraxtlari bor, uni hamma yaxshi koʻradi, odamlar ham bu hovlini jannatga qiyoslaydi. Ammo Yusuf uchun jannat boʻlgan bu hovli Amina uchun doʻzax edi. Yozuvchi aynan diniy qullik kishanlaridan ozod boʻlishga chaqirganday taassurot qoldirdi menda. Har holda bunga asoslar yetarlicha, chunki Abdurazzoq Gurna qahramonlar tilidan dinga nisbatan skeptik qarashlarini bir necha oʻrinda keltirib oʻtadi.
Asarning katta qismini shunchaki oddiy syujet sifati oʻqib ketdim. Oxiriga kelibgina har bir qahramon, har bir voqea ramzligini, muallifning "messej"lari borligini tushundim. Biroq bu haqida ortiqcha bosh qotirmadim. Menga avvalo asar sifatida yoqdi. Tili ravon, tasvirlar jonli, sun'iylik yoki zoʻriqish sezilmaydi. Tagidagi maʼnoga kelsak, har kim koʻzasiga siqqanicha oladi.
@salimov_blogi