The Stranger

– "Kulayotgan odam" yaxshi kitob, lekin bu muqovada oʻqib boʻlmaydi, Olrij.
– Endi nima qilasiz, afandim?
– Pdf qilib, boshqa muqovada chiqarib olaman oʻzim.

Yolgʻizning gʻamini yemaydi hech kim,
Himoyasi uchun yelmaydi hech kim.
Eslashsa, dunyodan oʻtdi u, derlar,
Dunyodan oʻtkazdik, demaydi hech kim.

Abdulla Oripov

Hammasi bir vaqtga toʻgʻri keldi. Muammolar girdobida qoldi. Aksiga olib doimgiday eng muhim pallada salomatligi pand bera boshladi. Ruhiy holati doim salomatligiga bevosita taʼsir qiladi.

Kurashishning foydasi yoʻq, qiladigan ish yoʻq, faqat kutmoq va umid qilmoq kerak. Bunday pallada eng muhimi chalgʻish, nimalar bilandir shugʻullanish, kim bilandir suhbatlashish.Ahvolini hech kimga bildirmaydi. Zero muammolarini oʻzi hal qilishi kerakligini, hech kimdan hech narsa kutmaslik kerakligini ancha oldin anglab yetgan. Biroq shunchaki suhbatlashish, vaqt oʻtkazish qiyin emas-ku, toʻgʻrimi? Ammo hayot tez, hamma oʻz tashvishi bilan band. Odamlar bir-biriga hech bir sababsiz vaqt ajratmay qoʻygan. Oila, bola-chaqa, ish, uyda choʻzilib yotish...

Yaqinlari haqida-ku gap boʻlishi mumkin emas. Uzoqdagi odam butun oʻrmonni, oʻrmon ichidagi odam bir nechta daraxtni koʻrgani kabi, yaqinlari uni hammadan koʻra kamroq taniydi.

Doimgi ishlarini qilaveradi. Hazillashadi. Tortishadi. Ichidan sekin nurab boraveradi hech kimga sezdirmay. Ozgina, ha, mana shunchagina eʼtibor bergan odam nimadir joyida emasligini tushungan boʻlardi. Koʻzlariga qarash kifoya. Biroq hech kim qaramaydi, qarolmaydi. Yashiradi u nigohlarini. U uchun koʻz xuddi soʻz kabi qadrli. Behudaga ishlatib boʻlmaydi. Muhim gap boʻlmasa birovning koʻziga qarab gapirmaydi.

Ha, kutmoq va umid qilmoq kerak. U oʻzidan boshqa hech kim bilmaydigan urush ichida. Bundan yo yanada kuchli, yo yanada ojiz boʻlib chiqadi. Chiqolmasligi ham mumkin...

Unga kitob sovgʻa qiling.

Har kim oʻz hayotini xohlagan joyiga tiqishi mumkinligidan foydalanib bir qancha vaqtdan beri instagram tarmogʻidagi vaynerlarni kuzatishni boshladim. Xulosam shuki, ularning orasida eng rasvolari buxoroliklar ekan. Eng koʻp soʻkinishlar, eng behayo vaynlar, eng bachkana vaynlar shularga tegishli. Ularning orasida kuzatuvchilari bir necha oʻn mingligi ham, bir necha millionligi ham bor. Bilmadim, sogʻlom jamiyatda bunday videosi tarqab ketgan kishi uyatdan koʻchaga chiqolmasligi kerak. Bular esa ongli ravishda shu ishni qilishyapti. Talabalik yillarimda buxorolikman deb faxr bilan aytardim, chunki boshqa hudud vakillari Buxoroga, uning kadrlariga ixlos bilan qarashardi. Mana bu vaynerlar koʻpaygandan soʻng esa qayerdanligimni aytishga uyalib ham qoldim. Aktyorlik mahorati, puxta ssenariy, gʻoyaviy maqsad kabilar naro tursin, oddiy fahm-farosatdan ham mahrum masxarabozlar koʻpayar ekan, oxiri nima boʻladi, bilmadim...

"O‘tkan kunlar"da ko‘prak qo‘llang‘an didaktika to‘g‘risida. Didaktika usulini ko‘prak qo‘llanishning sababi «O‘tkan kunlar»ning ommamizning saviyasiga qarab yozilishidandir. Ma’lumki, bizning omma to shu kungacha ham O‘rta asr doston va hikoyalari bilan oziqlanib keladir. Ommaning shu holini nazarga olg‘anda, barmoq bilan sanarliq besh-o‘ntagina (ular ham o‘z hunarlarida no‘noqlardirlar) yoshlarimiz uchun «so‘ngg‘i priyom»ni berish - tishi chiqmag‘an bolag‘a qurt shimitish kabi bo‘lar edi. Holbuki, bu eski priyom jo‘rtga, xalqimizning saviyasini e’tiborg‘a olib qabul qiling‘andir. Xalqning zavqini, ruhini nazarda tutilmasa, «so‘ngg‘i priyom» deb Yovruponing so‘ngg‘i mo‘dasini taqdim qilinsa, bundan nima ma’no chiqarib bo‘lar edi. Hattoki men «so‘ngg‘i priyom»lardan ba’zisini «O‘tkan kunlar»ga ertarak kirgizgan bo‘lsam kerakki, choyxonada o‘lturgan tanish bir dehqondan «Mullaka, shu Kumushbibining kitobini xo‘b yozg‘ansiz-ku, biroq, bu ba’zi yerida gapini xudda chovi aralash ushlaysiz-da, tushunib olg‘uncha enka-tenkamiz chiqdi-da!» deb «so‘ngg‘i priyom»dan shikoyat eshitkan edim.

«O‘tkan kunlar»ni yozar ekanman, doim ko‘z o‘ngimda o‘qug‘uchi ommamiz turar edi. Men bu kitobim bilan xalqimiz rag‘batini bir oz bo‘lsa ham yangilikka tortay der edim. Shuning uchundirkim, hatto bir faslni tamom tashlab o‘tar ekanman, «Falon holni bundan so‘ngg‘i fasllarning birida o‘qursiz» kabi so‘z bilan o‘qug‘uchig‘a ta’minot berib qo‘yishqacha majburiyat sezar edim.

Mashrabning «berdisini aytkuncha» kaltak yeb olg‘anini tushunar edim. Bu haqda hanuz bir fikrim bor:

Modomiki, asar saviyasi o‘zimizga ma’lum shu xalq uchun yozilar ekan, yana birmuncha vaqt «so‘ng‘i priyom»lardan ko‘z yumib turish, oraliqda «so‘ngg‘i priyom»ni oz-oz qistira borish lozimdir. Na uchunkim, «so‘ngg‘i priyom»da yozilg‘an she’r va nasrlarimiz bir tabaqag‘ag‘ina xos bo‘lib qolaberg‘ani da’vomizg‘a dalildir. Vaqtoki, biz ko‘bchilik — ishchi va dehqon ommasi uchun yozar ekanmiz, «eski priyom» bilan yozadi, binoan alayhi bu yozg‘uchig‘a birinchi no‘mirni bermaymiz», deb qiling‘an tanqidlardan hurkmaymiz.

P.s. Yuqoridagi matn 1929-yil Sotti Husaynning "Oʻtkan kunlar" tanqidiga javoban Abdulla Qodiriyning oʻzi tomonidan berilgan izoh. Qodiriy bu qiyomiga yetgan roman emasligini, xohlasa bundan-da zoʻr yoza olishini, hozirgi maqsadi shunchaki kitobdan uzoq qatlamni mutolaaga undash ekanligini, bu asar ilmdan uzoq ishchi-dehqonlar uchun yozilganini aytib turibdi. Ha, Qodiriy bundan zoʻr roman yoza olishini "Mehrobdan chayon"da koʻrsatib qoʻygan. "Mehrobdan chayon" bu butkul boshqa daraja. Omma uchun yozilganini Qodiriyning oʻzi aytib tursa-da, asarga yoʻq maʼnolarni yuklashga uringanlarni koʻrib kulgim qistaydi.

@salimov_blogi

Qori degani yaxshi er boʼladi degani emas!

Men qorilarning hurmatini eʼtirof etgan holda "Qori degani munosib kuyov boʼladi degani emas" degan fikrdaman. Chunki Qurʼonni yodlash boshqa, unga amal qilish boshqa. Biram-biram qori yigitlarni koʼrganmiz, Qurʼon boʼgʼzidan nariga oʼtmagan!

Yaqinda bittasi bilan uchrashib gaplashdim, qori hamda tadbirkor ekan. Аfsuski, oʼta kibrga berilgan kishi ekan. Boshqa gap yoki harakatlarini aytsam, Qurʼonga nisbatan behurmatlik qilgan boʼlaman. Qanday qilib shunday kishi yaxshi er boʼlishi mumkin?!

Munosib kuyov sifatlarida "dinidan va xulqidan rozi boʼlingan kishi" deyiladi. Qurʼonni yodlasa, shu bilan dinidan rozi boʼlib qoʼyasizmi?! Аyniqsa, bugungi amalsizlik avj olgan vaqtda na qori, na qoriya boʼlishning oʼzi munosib umr yoʼldosh boʼlishga yetarli boʼladi!

Ha, guruch kurmaksiz boʼlmaydi, bunday kishilar har bir sohada bor. Men buni bir savol-javob yuzasidan izoh sifatida yozdim, xolos. Qorilarni yomonotliq qilish, obroʼsizlantirish niyatim yoʼq. Faqat umr yoʼldosh tanlashda hushyor boʼling, qori yoki qoriya boʼlsa, bunaqasini qayta topa olmayman deb shoshib oila qurmang demoqchiman.

Gʻiyosiddin Yusuf

@salimov_blogi