Xalqaro xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish kuni, 8-mart, butun dunyoda ayollarning tenglik va huquqlari uchun kurash kuni sifatida nishonlanadi. Bu kun o‘zining ildizlarini XIX asr oxiri va XX asr boshlarida ayollar mehnat huquqlari uchun olib borgan harakatlariga borib taqaladi.
Bu kunning paydo bo‘lishi sanoat inqilobi davriga to‘g‘ri keladi. 1857-yil 8-mart kuni AQShning Nyu-York shahrida to‘qimachilik sanoati ishchilari og‘ir mehnat sharoitlari va past ish haqi sababli norozilik namoyishini o‘tkazishgan. Ayollar mehnat sharoitlarini yaxshilash va teng huquqlar talab qilishgan. Bu harakat keyingi yillarda ham davom etdi.
1908-yilda Nyu-Yorkda 15 ming ayol ish haqi oshirilishi, ish kunining qisqartirilishi va saylov huquqining berilishini talab qilib namoyish o‘tkazdi. 1909-yilda AQSh Sotsialistik partiyasi 28-fevralni "Milliy ayollar kuni" deb e’lon qildi.
1910-yilda Daniyaning Kopengagen shahrida o'tkazilgan Xalqaro sotsialistik ayollar konferensiyasida Klara Zetkin boshchiligida xalqaro xotin-qizlar kunini belgilash taklif qilindi. Bu kun ayollarning huquqlarini himoya qilish va ularga siyosiy erkinlik berish uchun kurashish maqsadida belgilandi. 1911-yildan boshlab Avstriya, Germaniya, Daniya va Shveytsariyada ilk bor Xalqaro xotin-qizlar kuni nishonlandi.
1917-yil Rossiyada fevral inqilobi boshlangach, 8-mart kuni Petrogradda ayollar tinch namoyish o‘tkazib, "non va tinchlik" shiorini ilgari surishdi. Ushbu voqealar natijasida Rossiyada ayollarga ovoz berish huquqi berildi. Sovet Ittifoqida 1921-yildan boshlab 8-mart rasmiy bayram sifatida nishonlana boshlandi.
1977-yilda esa Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) 8-martni Xalqaro xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish va tinchlik kuni sifatida rasman e’tirof etdi. Bugungi kunda bu kun dunyoning ko‘plab mamlakatlarida ayollar huquqlari, gender tengligi va jamiyatda ayollarning rolini ta’kidlash maqsadida turli tadbirlar orqali nishonlanadi.
Xalqaro xotin-qizlar kuni nafaqat bayram, balki ayollarning huquqlari, gender tengligi va ijtimoiy adolat yo‘lida kurashish muhimligini eslatib turadigan kun hamdir. Hozirgi kunda ko‘plab davlatlar gender tengligi bo‘yicha islohotlar olib bormoqda, ammo hali ham ayollar mehnat bozorida teng maosh olish, siyosiy hayotda ishtirok etish va zo‘ravonlikdan himoya topish kabi muammolar bilan duch kelmoqda.
8-mart kuni dunyo bo‘ylab ayollar huquqlarini ilgari surish, ularning jamiyatdagi o‘rnini mustahkamlash va tenglik uchun kurashni davom ettirish zarurligini yana bir bor eslatadi.
@ostonovminbari
Bu kunning paydo bo‘lishi sanoat inqilobi davriga to‘g‘ri keladi. 1857-yil 8-mart kuni AQShning Nyu-York shahrida to‘qimachilik sanoati ishchilari og‘ir mehnat sharoitlari va past ish haqi sababli norozilik namoyishini o‘tkazishgan. Ayollar mehnat sharoitlarini yaxshilash va teng huquqlar talab qilishgan. Bu harakat keyingi yillarda ham davom etdi.
1908-yilda Nyu-Yorkda 15 ming ayol ish haqi oshirilishi, ish kunining qisqartirilishi va saylov huquqining berilishini talab qilib namoyish o‘tkazdi. 1909-yilda AQSh Sotsialistik partiyasi 28-fevralni "Milliy ayollar kuni" deb e’lon qildi.
1910-yilda Daniyaning Kopengagen shahrida o'tkazilgan Xalqaro sotsialistik ayollar konferensiyasida Klara Zetkin boshchiligida xalqaro xotin-qizlar kunini belgilash taklif qilindi. Bu kun ayollarning huquqlarini himoya qilish va ularga siyosiy erkinlik berish uchun kurashish maqsadida belgilandi. 1911-yildan boshlab Avstriya, Germaniya, Daniya va Shveytsariyada ilk bor Xalqaro xotin-qizlar kuni nishonlandi.
1917-yil Rossiyada fevral inqilobi boshlangach, 8-mart kuni Petrogradda ayollar tinch namoyish o‘tkazib, "non va tinchlik" shiorini ilgari surishdi. Ushbu voqealar natijasida Rossiyada ayollarga ovoz berish huquqi berildi. Sovet Ittifoqida 1921-yildan boshlab 8-mart rasmiy bayram sifatida nishonlana boshlandi.
1977-yilda esa Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) 8-martni Xalqaro xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish va tinchlik kuni sifatida rasman e’tirof etdi. Bugungi kunda bu kun dunyoning ko‘plab mamlakatlarida ayollar huquqlari, gender tengligi va jamiyatda ayollarning rolini ta’kidlash maqsadida turli tadbirlar orqali nishonlanadi.
Xalqaro xotin-qizlar kuni nafaqat bayram, balki ayollarning huquqlari, gender tengligi va ijtimoiy adolat yo‘lida kurashish muhimligini eslatib turadigan kun hamdir. Hozirgi kunda ko‘plab davlatlar gender tengligi bo‘yicha islohotlar olib bormoqda, ammo hali ham ayollar mehnat bozorida teng maosh olish, siyosiy hayotda ishtirok etish va zo‘ravonlikdan himoya topish kabi muammolar bilan duch kelmoqda.
8-mart kuni dunyo bo‘ylab ayollar huquqlarini ilgari surish, ularning jamiyatdagi o‘rnini mustahkamlash va tenglik uchun kurashni davom ettirish zarurligini yana bir bor eslatadi.
@ostonovminbari