Репост из: Nurboy Jabborov saboqlari
“TILI POK-U SO‘ZI POK-U O‘ZI POK...”
Ikkinchi maqola
Ustoz olim akademik Azizxon Qayumov shogirdlarga otaday mehribon edi. Shogirdlari nima bilan nafas olyapti, oilaviy sharoiti qanday, tirikchiligi qay holatda kechyapti – hammasini his etib turar edi. Universitetni bitirib, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Qo‘lyozmalar instituti aspiranturasiga imtihon topshirgach, buyruq chiqishini (imtihon sentyabrda o‘tkazilsa, aspiranturaga qabul qilinganlik haqidagi buyruq dekabrda – oradan qariyb to‘rt oy o‘tgach chiqardi) kutib yurgan kezlarim edi. Bir kuni institut eshigi oldida Azizxon aka bilan salomlashsam, ustoz savol berib qoldi:
– Ishni boshlab yubordingizmi?
Hech narsadan xabarim bo‘lmagani uchun nima deyishimni bilmay tursam, ustoz aytdi:
– Aspiranturaga buyruq chiqqunga qadar ham oilani boqishingiz kerak-ku. “Turkologiya” bo‘limiga katta laborant sifatida ishga qabul qilinganingiz haqida buyruq chiqardim. Tezda ishni boshlang.
Minnatdorligimni qay yo‘sinda izhor etishni bilmas edim. Negaki, o‘sha choqda aynan ro‘zg‘or tebratish uchun mablag‘ topishga ehtiyojim katta edi. Ustozning shuncha ko‘p ishdan, institut tashvishidan ortib yosh bir shogirdiga bunchalik e’tiborli bo‘lgani, mehr ko‘rsatgani zinhor yodimdan chiqmaydi.
Ilmga endigina kirib kelayotgan yosh shogirdning muayyan ilmiy muammo yuzasidan ustoz qarashlarini inkor etishga urinishini uncha-muncha olim qabul qilishi mahol. Aziz Po‘latovich bu borada ham barchaga o‘rnak bo‘larli fazilat sohibi edi. Nomzodlik dissertatsiyamni yakunlagach, Qo‘lyozmalar instituti ilmiy kengashida muhokama o‘tkazildi. Dissertatsiyaning asosiy mazmuni yuzasidan muxtasar ma’ruzamdan keyin menga ketma-ket savollar berildi. Bilimim yetganicha javob qaytardim. Lekin bir savolni eshitib yuragim orqaga tortib ketdi. Savol egasi menga emas, Aziz Po‘latovichga murojaat qilib, fitnaga monand so‘roq tashladi. Gap shunda ediki, Furqatning “Sayding qo‘ya ber sayyod” musaddasining yaratilish tarixi haqida o‘sha paytgacha ikki xil fikr mavjud edi. Biri – asarning Qo‘qonda yaratilgani haqidagi Po‘latjon domla qarashlariga tayanilgan Aziz Po‘latovich versiyasi, ikkinchisi – Toshkentda yaratilgani xususidagi Sharif Yusupov talqini. Har ikkala ustoz o‘z qarashlarini yetarli ilmiy dalillagan bo‘lsalar ham, yangi aniqlangan ma’lumotlar asosida kamina musaddasning Furqat Hindistonda ekanida yozilgani haqidagi uchinchi bir qarashni ilgari surgan edim. Buning ustiga, andishani yig‘ishtirib qo‘yib, o‘z fikrimni eng to‘g‘ri, deya tavsiya etishga jur’at qilgandim. Bu uch versiyaning qaysi biri to‘g‘ri ekani haqidagi savol menga emas, Aziz Po‘latovichga berilgani vaziyatni biroz keskinlashtirishi ehtimoldan xoli emas edi. Negaki, yosh bir shogirdning andishasizligi domlaning g‘azabini keltirishi mumkin edi nazarimda. Barcha majlis ishtirokchilarining diqqati Aziz Po‘latovichga qaratildi. Shu payt... ustozning qah-qahasidan xona jaranglab ketdi. “Uchala versiya ham to‘g‘ri”, – dedi domla va boshqa savollar bo‘lmasa, muhokamaga o‘tish mumkinligini aytdi... Muhokamada dissertatsiya ijobiy baholandi va tabiiyki, tadqiqot ilmiy qimmatini oshirish bilan bog‘liq mulohazalar ham bildirildi. Aziz Po‘latovichdagi bag‘rikenglik, yosh izlanuvchilarning o‘z qarashlaridan farqli fikrlarini ham qabul qila olish madaniyati bugungi kunda va kelajakda ham ilm ahli uchun o‘rnak bo‘larlidir. Ana shunday xolislik bo‘lmaganda, ehtimol, o‘sha “shijoatim” uchun dissertatsiya himoyasi bir qancha yillar orqaga surilishi, hatto ilm darvozalar men uchun yopilishi ham mumkin edi o‘sha kezda. Ustozning bag‘rikengligi, himmati bois bunday bo‘lmadi. Aksincha, yo‘llarim ochilib ketdi. Davomi...
Nurboy Jabborov
Ikkinchi maqola
Ustoz olim akademik Azizxon Qayumov shogirdlarga otaday mehribon edi. Shogirdlari nima bilan nafas olyapti, oilaviy sharoiti qanday, tirikchiligi qay holatda kechyapti – hammasini his etib turar edi. Universitetni bitirib, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Qo‘lyozmalar instituti aspiranturasiga imtihon topshirgach, buyruq chiqishini (imtihon sentyabrda o‘tkazilsa, aspiranturaga qabul qilinganlik haqidagi buyruq dekabrda – oradan qariyb to‘rt oy o‘tgach chiqardi) kutib yurgan kezlarim edi. Bir kuni institut eshigi oldida Azizxon aka bilan salomlashsam, ustoz savol berib qoldi:
– Ishni boshlab yubordingizmi?
Hech narsadan xabarim bo‘lmagani uchun nima deyishimni bilmay tursam, ustoz aytdi:
– Aspiranturaga buyruq chiqqunga qadar ham oilani boqishingiz kerak-ku. “Turkologiya” bo‘limiga katta laborant sifatida ishga qabul qilinganingiz haqida buyruq chiqardim. Tezda ishni boshlang.
Minnatdorligimni qay yo‘sinda izhor etishni bilmas edim. Negaki, o‘sha choqda aynan ro‘zg‘or tebratish uchun mablag‘ topishga ehtiyojim katta edi. Ustozning shuncha ko‘p ishdan, institut tashvishidan ortib yosh bir shogirdiga bunchalik e’tiborli bo‘lgani, mehr ko‘rsatgani zinhor yodimdan chiqmaydi.
Ilmga endigina kirib kelayotgan yosh shogirdning muayyan ilmiy muammo yuzasidan ustoz qarashlarini inkor etishga urinishini uncha-muncha olim qabul qilishi mahol. Aziz Po‘latovich bu borada ham barchaga o‘rnak bo‘larli fazilat sohibi edi. Nomzodlik dissertatsiyamni yakunlagach, Qo‘lyozmalar instituti ilmiy kengashida muhokama o‘tkazildi. Dissertatsiyaning asosiy mazmuni yuzasidan muxtasar ma’ruzamdan keyin menga ketma-ket savollar berildi. Bilimim yetganicha javob qaytardim. Lekin bir savolni eshitib yuragim orqaga tortib ketdi. Savol egasi menga emas, Aziz Po‘latovichga murojaat qilib, fitnaga monand so‘roq tashladi. Gap shunda ediki, Furqatning “Sayding qo‘ya ber sayyod” musaddasining yaratilish tarixi haqida o‘sha paytgacha ikki xil fikr mavjud edi. Biri – asarning Qo‘qonda yaratilgani haqidagi Po‘latjon domla qarashlariga tayanilgan Aziz Po‘latovich versiyasi, ikkinchisi – Toshkentda yaratilgani xususidagi Sharif Yusupov talqini. Har ikkala ustoz o‘z qarashlarini yetarli ilmiy dalillagan bo‘lsalar ham, yangi aniqlangan ma’lumotlar asosida kamina musaddasning Furqat Hindistonda ekanida yozilgani haqidagi uchinchi bir qarashni ilgari surgan edim. Buning ustiga, andishani yig‘ishtirib qo‘yib, o‘z fikrimni eng to‘g‘ri, deya tavsiya etishga jur’at qilgandim. Bu uch versiyaning qaysi biri to‘g‘ri ekani haqidagi savol menga emas, Aziz Po‘latovichga berilgani vaziyatni biroz keskinlashtirishi ehtimoldan xoli emas edi. Negaki, yosh bir shogirdning andishasizligi domlaning g‘azabini keltirishi mumkin edi nazarimda. Barcha majlis ishtirokchilarining diqqati Aziz Po‘latovichga qaratildi. Shu payt... ustozning qah-qahasidan xona jaranglab ketdi. “Uchala versiya ham to‘g‘ri”, – dedi domla va boshqa savollar bo‘lmasa, muhokamaga o‘tish mumkinligini aytdi... Muhokamada dissertatsiya ijobiy baholandi va tabiiyki, tadqiqot ilmiy qimmatini oshirish bilan bog‘liq mulohazalar ham bildirildi. Aziz Po‘latovichdagi bag‘rikenglik, yosh izlanuvchilarning o‘z qarashlaridan farqli fikrlarini ham qabul qila olish madaniyati bugungi kunda va kelajakda ham ilm ahli uchun o‘rnak bo‘larlidir. Ana shunday xolislik bo‘lmaganda, ehtimol, o‘sha “shijoatim” uchun dissertatsiya himoyasi bir qancha yillar orqaga surilishi, hatto ilm darvozalar men uchun yopilishi ham mumkin edi o‘sha kezda. Ustozning bag‘rikengligi, himmati bois bunday bo‘lmadi. Aksincha, yo‘llarim ochilib ketdi. Davomi...
Nurboy Jabborov