Nurboy Jabborov saboqlari

Ассалому алайкум!

Азизларим, саломат бормисиз? Яна ғойибона дийдорлаштирган Тангрига шукр!
Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхонада элимизнинг атоқли ва ардоқли шоираси Шарифа Салимованинг “Қабоҳат салтанати ёхуд қор қўйнида лолалар” шеърий романининг тақдимоти бўлиб ўтди.
“Жадидмедиа” мухбири Зарнигор Иброҳимова Ўзбекистон Қаҳрамони устоз Иброҳим Ғафуров, кутубхона директори ўринбосари Насиба Холдорова ва каминанинг мазкур асар ҳақидаги фикрларимизни ёзиб олди. Видеолавҳани эътиборингизга ҳавола этишдан мамнунман!

Нурбой Жабборов

Telegram / Facebook

​​Ассалому алайкум!

Азизларим, саломатмисизлар? Тангри илмий-ижодий ишларингизга баракалар ато этсин!
Адиба Шаҳодат Исахонова, адабиётшунос Каромат Муллахўжаева ҳамда шоир Шодмонқул салом билан бирга Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасида Наманган ва Бухоро вилоятлари ёш ижодкорлари ўртасида ўтказилган ижодий баҳсда ҳакам сифатида иштирок этдик. Камина ҳайъат раиси бўлдим.
Кейинги йилларда Ёзувчилар уюшмаси фаоллар залида қайноқ ижодий жараён кечмоқда. Ижодий мусобақалар ўтказиш яхши анъанага айланди. Ёшлар миллий ахлоққа зид юмушлар билан эмас, ижодий-интеллектуал даражасини ошириш билан шуғулланаётгани қандай яхши. Танловда кичик фарқ билан бухоролик ёш ижодкорлар ғолиб бўлди. Лекин наманганлик навқирон шоиру адиблар ҳам истеъдодларини муносиб намойиш этишди.
Энг муҳими, адабиётимизга салоҳиятли ёш ижодкорлар кириб келаётганидан мамнун бўлдик.

Нурбой Жабборов

Assalomu alaykum!

Azizlarim, salomatmisizlar? Tangri ilmiy-ijodiy ishlaringizga barakalar ato etsin!
Adiba Shahodat Isaxonova, adabiyotshunos Karomat Mullaxo‘jaeva hamda shoir Shodmonqul salom bilan birga O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasida Namangan va Buxoro viloyatlari yosh ijodkorlari o‘rtasida o‘tkazilgan ijodiy bahsda hakam sifatida ishtirok etdik. Kamina hay’at raisi bo’ldim.
Keyingi yillarda Yozuvchilar uyushmasi faollar zalida qaynoq ijodiy jarayon kechmoqda. Ijodiy musobaqalar o‘tkazish yaxshi an’anaga aylandi. Yoshlar milliy axloqqa zid yumushlar bilan emas, ijodiy-intellektual darajasini oshirish bilan shug‘ullanayotgani qanday yaxshi. Tanlovda kichik farq bilan buxorolik yosh ijodkorlar g‘olib bo‘ldi. Lekin namanganlik navqiron shoiru adiblar ham iste’dodlarini munosib namoyish etishdi.
Eng muhimi, adabiyotimizga salohiyatli yosh ijodkorlar kirib kelayotganidan mamnun bo‘ldik.

Nurboy Jabborov

​​“ТИЛИ ПОКУ СЎЗИ ПОКУ ЎЗИ ПОК...”

Иккинчи мақола

Устоз олим академик Азизхон Қаюмов шогирдларга отадай меҳрибон эди. Шогирдлари нима билан нафас оляпти, оилавий шароити қандай, тирикчилиги қай ҳолатда кечяпти – ҳаммасини ҳис этиб турар эди. Университетни битириб, Ўзбекистон Фанлар академияси Қўлёзмалар институти аспирантурасига имтиҳон топширгач, буйруқ чиқишини (имтиҳон сентябрда ўтказилса, аспирантурага қабул қилинганлик ҳақидаги буйруқ декабрда – орадан қарийб тўрт ой ўтгач чиқарди) кутиб юрган кезларим эди. Бир куни институт эшиги олдида Азизхон ака билан саломлашсам, устоз савол бериб қолди:
– Ишни бошлаб юбордингизми?
Ҳеч нарсадан хабарим бўлмагани учун нима дейишимни билмай турсам, устоз айтди:
– Аспирантурага буйруқ чиққунга қадар ҳам оилани боқишингиз керак-ку. “Туркология” бўлимига катта лаборант сифатида ишга қабул қилинганингиз ҳақида буйруқ чиқардим. Тезда ишни бошланг.
Миннатдорлигимни қай йўсинда изҳор этишни билмас эдим. Негаки, ўша чоқда айнан рўзғор тебратиш учун маблағ топишга эҳтиёжим катта эди. Устознинг шунча кўп ишдан, институт ташвишидан ортиб ёш бир шогирдига бунчалик эътиборли бўлгани, меҳр кўрсатгани зинҳор ёдимдан чиқмайди.
Илмга эндигина кириб келаётган ёш шогирднинг муайян илмий муаммо юзасидан устоз қарашларини инкор этишга уринишини унча-мунча олим қабул қилиши маҳол. Азиз Пўлатович бу борада ҳам барчага ўрнак бўларли фазилат соҳиби эди. Номзодлик диссертациямни якунлагач, Қўлёзмалар институти илмий кенгашида муҳокама ўтказилди. Диссертациянинг асосий мазмуни юзасидан мухтасар маърузамдан кейин менга кетма-кет саволлар берилди. Билимим етганича жавоб қайтардим. Лекин бир саволни эшитиб юрагим орқага тортиб кетди. Савол эгаси менга эмас, Азиз Пўлатовичга мурожаат қилиб, фитнага монанд сўроқ ташлади. Гап шунда эдики, Фурқатнинг “Сайдинг қўя бер сайёд” мусаддасининг яратилиш тарихи ҳақида ўша пайтгача икки хил фикр мавжуд эди. Бири – асарнинг Қўқонда яратилгани ҳақидаги Пўлатжон домла қарашларига таянилган Азиз Пўлатович версияси, иккинчиси – Тошкентда яратилгани хусусидаги Шариф Юсупов талқини. Ҳар иккала устоз ўз қарашларини етарли илмий далиллаган бўлсалар ҳам, янги аниқланган маълумотлар асосида камина мусаддаснинг Фурқат Ҳиндистонда эканида ёзилгани ҳақидаги учинчи бир қарашни илгари сурган эдим. Бунинг устига, андишани йиғиштириб қўйиб, ўз фикримни энг тўғри, дея тавсия этишга журъат қилгандим. Бу уч версиянинг қайси бири тўғри экани ҳақидаги савол менга эмас, Азиз Пўлатовичга берилгани вазиятни бироз кескинлаштириши эҳтимолдан холи эмас эди. Негаки, ёш бир шогирднинг андишасизлиги домланинг ғазабини келтириши мумкин эди назаримда. Барча мажлис иштирокчиларининг диққати Азиз Пўлатовичга қаратилди. Шу пайт... устознинг қаҳ-қаҳасидан хона жаранглаб кетди. “Учала версия ҳам тўғри”, – деди домла ва бошқа саволлар бўлмаса, муҳокамага ўтиш мумкинлигини айтди... Муҳокамада диссертация ижобий баҳоланди ва табиийки, тадқиқот илмий қимматини ошириш билан боғлиқ мулоҳазалар ҳам билдирилди. Азиз Пўлатовичдаги бағрикенглик, ёш изланувчиларнинг ўз қарашларидан фарқли фикрларини ҳам қабул қила олиш маданияти бугунги кунда ва келажакда ҳам илм аҳли учун ўрнак бўларлидир. Ана шундай холислик бўлмаганда, эҳтимол, ўша “шижоатим” учун диссертация ҳимояси бир қанча йиллар орқага сурилиши, ҳатто илм дарвозалар мен учун ёпилиши ҳам мумкин эди ўша кезда. Устознинг бағрикенглиги, ҳиммати боис бундай бўлмади. Аксинча, йўлларим очилиб кетди. Давоми...

Нурбой Жабборов

​​“TILI POK-U SO‘ZI POK-U O‘ZI POK...”

Ikkinchi maqola

Ustoz olim akademik Azizxon Qayumov shogirdlarga otaday mehribon edi. Shogirdlari nima bilan nafas olyapti, oilaviy sharoiti qanday, tirikchiligi qay holatda kechyapti – hammasini his etib turar edi. Universitetni bitirib, O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Qo‘lyozmalar instituti aspiranturasiga imtihon topshirgach, buyruq chiqishini (imtihon sentyabrda o‘tkazilsa, aspiranturaga qabul qilinganlik haqidagi buyruq dekabrda – oradan qariyb to‘rt oy o‘tgach chiqardi) kutib yurgan kezlarim edi. Bir kuni institut eshigi oldida Azizxon aka bilan salomlashsam, ustoz savol berib qoldi:
– Ishni boshlab yubordingizmi?
Hech narsadan xabarim bo‘lmagani uchun nima deyishimni bilmay tursam, ustoz aytdi:
– Aspiranturaga buyruq chiqqunga qadar ham oilani boqishingiz kerak-ku. “Turkologiya” bo‘limiga katta laborant sifatida ishga qabul qilinganingiz haqida buyruq chiqardim. Tezda ishni boshlang.
Minnatdorligimni qay yo‘sinda izhor etishni bilmas edim. Negaki, o‘sha choqda aynan ro‘zg‘or tebratish uchun mablag‘ topishga ehtiyojim katta edi. Ustozning shuncha ko‘p ishdan, institut tashvishidan ortib yosh bir shogirdiga bunchalik e’tiborli bo‘lgani, mehr ko‘rsatgani zinhor yodimdan chiqmaydi.
Ilmga endigina kirib kelayotgan yosh shogirdning muayyan ilmiy muammo yuzasidan ustoz qarashlarini inkor etishga urinishini uncha-muncha olim qabul qilishi mahol. Aziz Po‘latovich bu borada ham barchaga o‘rnak bo‘larli fazilat sohibi edi. Nomzodlik dissertatsiyamni yakunlagach, Qo‘lyozmalar instituti ilmiy kengashida muhokama o‘tkazildi. Dissertatsiyaning asosiy mazmuni yuzasidan muxtasar ma’ruzamdan keyin menga ketma-ket savollar berildi. Bilimim yetganicha javob qaytardim. Lekin bir savolni eshitib yuragim orqaga tortib ketdi. Savol egasi menga emas, Aziz Po‘latovichga murojaat qilib, fitnaga monand so‘roq tashladi. Gap shunda ediki, Furqatning “Sayding qo‘ya ber sayyod” musaddasining yaratilish tarixi haqida o‘sha paytgacha ikki xil fikr mavjud edi. Biri – asarning Qo‘qonda yaratilgani haqidagi Po‘latjon domla qarashlariga tayanilgan Aziz Po‘latovich versiyasi, ikkinchisi – Toshkentda yaratilgani xususidagi Sharif Yusupov talqini. Har ikkala ustoz o‘z qarashlarini yetarli ilmiy dalillagan bo‘lsalar ham, yangi aniqlangan ma’lumotlar asosida kamina musaddasning Furqat Hindistonda ekanida yozilgani haqidagi uchinchi bir qarashni ilgari surgan edim. Buning ustiga, andishani yig‘ishtirib qo‘yib, o‘z fikrimni eng to‘g‘ri, deya tavsiya etishga jur’at qilgandim. Bu uch versiyaning qaysi biri to‘g‘ri ekani haqidagi savol menga emas, Aziz Po‘latovichga berilgani vaziyatni biroz keskinlashtirishi ehtimoldan xoli emas edi. Negaki, yosh bir shogirdning andishasizligi domlaning g‘azabini keltirishi mumkin edi nazarimda. Barcha majlis ishtirokchilarining diqqati Aziz Po‘latovichga qaratildi. Shu payt... ustozning qah-qahasidan xona jaranglab ketdi. “Uchala versiya ham to‘g‘ri”, – dedi domla va boshqa savollar bo‘lmasa, muhokamaga o‘tish mumkinligini aytdi... Muhokamada dissertatsiya ijobiy baholandi va tabiiyki, tadqiqot ilmiy qimmatini oshirish bilan bog‘liq mulohazalar ham bildirildi. Aziz Po‘latovichdagi bag‘rikenglik, yosh izlanuvchilarning o‘z qarashlaridan farqli fikrlarini ham qabul qila olish madaniyati bugungi kunda va kelajakda ham ilm ahli uchun o‘rnak bo‘larlidir. Ana shunday xolislik bo‘lmaganda, ehtimol, o‘sha “shijoatim” uchun dissertatsiya himoyasi bir qancha yillar orqaga surilishi, hatto ilm darvozalar men uchun yopilishi ham mumkin edi o‘sha kezda. Ustozning bag‘rikengligi, himmati bois bunday bo‘lmadi. Aksincha, yo‘llarim ochilib ketdi. Davomi...

Nurboy Jabborov

​​“ТИЛИ ПОКУ СЎЗИ ПОКУ ЎЗИ ПОК...”
Биринчи мақола

Илм йўлига илк қадамим

Кўҳна Шарқ тарихида устознинг мартабаси мудом баланд келган. Ота-она инсоннинг ер юзига келишига сабаб бўлса, устоз илм-маърифат бериб, кўкларга олиб чиқади, деган қараш ҳам бунинг тасдиғидир. Шу маънода, ҳар бир шахс ҳаётида устози ким экани муҳим ўрин тутади.
Устозлар борасида тақдирнинг сийловига мушарраф бўлган бахтиёр одамман десам, асло муболаға эмас. Ҳаётимда замонамизнинг улуғ олими, барча илмсеварлар мураббийси, устозим Азиз Қаюмовнинг ўрни алоҳида. Ёруғ орзу-умидлар, шунинг баробарида, минг бир андиша билан илм остонасига қадам қўяётган кезларимда маърифатнинг нурафшон даргоҳига қўлларимдан етаклаб олиб кирган, тенгсиз ўгитлари билан тўғри йўл кўрсатган бу беназир сиймодан бир умр миннатдорман.
Ҳозирги Миллий университет Ўзбек филологияси факультетининг учинчи курсида ўқир эдим. Қайси бир устознинг этагидан тутишни билмай иккиланиб юрган кезларим... Иттифоқо, факультетимизда Азизхон домла раҳбарлигидаги Ўзбекистон Фанлар академияси Қўлёзмалар институти олимлари билан илмий-ижодий мулоқот ташкил этилди. Учрашув менда шунчалик катта таассурот қолдирдики, мен Азизхон ака сиймосида ўзим орзу қилган устозни кўрдим. Орадан кўп ўтмай, Қўлёзмалар институтига – домланинг ҳузурига бордим. Қўлёзма манбалар бўйича илмий изланиш олиб боришга қизиқишимни айтиб, диплом ишимга раҳбарлик қилишларини илтимос қилдим.
“Бу соҳада илмий иш олиб бориш осон эмас, – деди устоз, – Бунинг учун илм йўлидаги машаққатларга сабр қилиш, заҳматдан ҳам лаззат ола билиш керак. Имтиҳон қилиб кўраман, менинг талабимга жавоб берсангиз, сизга илмий раҳбарлик қиламан”.
Синов куни тайинланди. Устознинг ҳузурига минг бор истиҳола билан келдим. Домла туркий тилдаги қадимий бир қўлёзма мутолааси билан банд экан. Қачон хотирласам, нимагадир Азизхон ака тасаввуримда ўша қиёфада – қўлёзма мутолаа қилаётган суратда намоён бўлади. Кейинчалик ҳам қачон ҳузурига борсам, ҳеч қачон у кишини дам олиб ўтирган, чой ичаётган ёки телевизор томоша қилаётган ҳолатда кўрмаганман. Балки мен фақат шундай кезларда учрагандирман, ҳар ҳолда қачон борсам, устоз ҳамиша китоб ўқиётган бўлар эди. Дарвоқе, устознинг синовидан қандай ўтганим ҳақида сўзлаётган эдим. Азизхон ака қўлидаги қўлёзмани узатиб, кўрсатилган саҳифадан ўқиб беришимни сўради – равон ўқидим. Кейин столдан форс тилидаги бошқа бир қўлёзмани – гўзал хат билан кўчирилган ғазални кўрсатди, бир оз хатолар билан бўлса-да, ўқиб бердим.
– Таржима қилинг-чи.
Устознинг салобатиданми, таржимага қийналганимданми, пешонамни тер босди. Домланинг ёрдами билан таржимани ҳам амалладим.
– Араб тилини биласизми? Манбашунос албатта бу тилдан ҳам хабардор бўлиши зарур.
Университетнинг шарқ тиллари факультетида очилган кечки курсларда араб тилини ўрганаётганимни айтдим. Устоз бир варақчага: “Аълимун било амал, касаҳобун било матор” деган ҳикматни ёзди. Атиги бир неча кунгина муқаддам араб тили дарсида бу ҳикматни ўрганганимиз учун осон ўқиб, енгил таржима қилиб бердим. Мақол: “Илмига амал қилмаган олим бамисоли ёмғирсиз булутдир”, деган маънони билдиради. Кейинчалик ўйласам, устоз бу ҳикматни фақат шунчаки синов учунгина эмас, илм остонасига илк қадамларини босаётган талабага олим қандай бўлиши кераклиги ҳақида ўгит бериш учун ҳам тавсия этган экан. Ёш шогирдига: “Олимлик истасанг, илминга амал қиладиган олим бўлгин!” – деган талабни қўйган эканлар. Давоми...

Нурбой Жабборов

“TILI POK-U SO‘ZI POK-U O‘ZI POK...”
Birinchi maqola

Ilm yo‘liga ilk qadamim

Ko‘hna Sharq tarixida ustozning martabasi mudom baland kelgan. Ota-ona insonning yer yuziga kelishiga sabab bo‘lsa, ustoz ilm-ma’rifat berib, ko‘klarga olib chiqadi, degan qarash ham buning tasdig‘idir. Shu ma’noda, har bir shaxs hayotida ustozi kim ekani muhim o‘rin tutadi.
Ustozlar borasida taqdirning siyloviga musharraf bo‘lgan baxtiyor odamman desam, aslo mubolag‘a emas. Hayotimda zamonamizning ulug‘ olimi, barcha ilmsevarlar murabbiysi, ustozim Aziz Qayumovning o‘rni alohida. Yorug‘ orzu-umidlar, shuning barobarida, ming bir andisha bilan ilm ostonasiga qadam qo‘yayotgan kezlarimda ma’rifatning nurafshon dargohiga qo‘llarimdan yetaklab olib kirgan, tengsiz o‘gitlari bilan to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatgan bu benazir siymodan bir umr minnatdorman.
Hozirgi Milliy universitet O‘zbek filologiyasi fakultetining uchinchi kursida o‘qir edim. Qaysi bir ustozning etagidan tutishni bilmay ikkilanib yurgan kezlarim... Ittifoqo, fakultetimizda Azizxon domla rahbarligidagi O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Qo‘lyozmalar instituti olimlari bilan ilmiy-ijodiy muloqot tashkil etildi. Uchrashuv menda shunchalik katta taassurot qoldirdiki, men Azizxon aka siymosida o‘zim orzu qilgan ustozni ko‘rdim. Oradan ko‘p o‘tmay, Qo‘lyozmalar institutiga – domlaning huzuriga bordim. Qo‘lyozma manbalar bo‘yicha ilmiy izlanish olib borishga qiziqishimni aytib, diplom ishimga rahbarlik qilishlarini iltimos qildim.
“Bu sohada ilmiy ish olib borish oson emas, – dedi ustoz, – Buning uchun ilm yo‘lidagi mashaqqatlarga sabr qilish, zahmatdan ham lazzat ola bilish kerak. Imtihon qilib ko‘raman, mening talabimga javob bersangiz, sizga ilmiy rahbarlik qilaman”.
Sinov kuni tayinlandi. Ustozning huzuriga ming bor istihola bilan keldim. Domla turkiy tildagi qadimiy bir qo‘lyozma mutolaasi bilan band ekan. Qachon xotirlasam, nimagadir Azizxon aka tasavvurimda o‘sha qiyofada – qo‘lyozma mutolaa qilayotgan suratda namoyon bo‘ladi. Keyinchalik ham qachon huzuriga borsam, hech qachon u kishini dam olib o‘tirgan, choy ichayotgan yoki televizor tomosha qilayotgan holatda ko‘rmaganman. Balki men faqat shunday kezlarda uchragandirman, har holda qachon borsam, ustoz hamisha kitob o‘qiyotgan bo‘lar edi. Darvoqe, ustozning sinovidan qanday o‘tganim haqida so‘zlayotgan edim. Azizxon aka qo‘lidagi qo‘lyozmani uzatib, ko‘rsatilgan sahifadan o‘qib berishimni so‘radi – ravon o‘qidim. Keyin stoldan fors tilidagi boshqa bir qo‘lyozmani – go‘zal xat bilan ko‘chirilgan g‘azalni ko‘rsatdi, bir oz xatolar bilan bo‘lsa-da, o‘qib berdim.
– Tarjima qiling-chi.
Ustozning salobatidanmi, tarjimaga qiynalganimdanmi, peshonamni ter bosdi. Domlaning yordami bilan tarjimani ham amalladim.
– Arab tilini bilasizmi? Manbashunos albatta bu tildan ham xabardor bo‘lishi zarur.
Universitetning sharq tillari fakultetida ochilgan kechki kurslarda arab tilini o‘rganayotganimni aytdim. Ustoz bir varaqchaga: “A’limun bilo amal, kasahobun bilo mator” degan hikmatni yozdi. Atigi bir necha kungina muqaddam arab tili darsida bu hikmatni o‘rganganimiz uchun oson o‘qib, yengil tarjima qilib berdim. Maqol: “Ilmiga amal qilmagan olim bamisoli yomg‘irsiz bulutdir”, degan ma’noni bildiradi. Keyinchalik o‘ylasam, ustoz bu hikmatni faqat shunchaki sinov uchungina emas, ilm ostonasiga ilk qadamlarini bosayotgan talabaga olim qanday bo‘lishi kerakligi haqida o‘git berish uchun ham tavsiya etgan ekan. Yosh shogirdiga: “Olimlik istasang, ilminga amal qiladigan olim bo‘lgin!” – degan talabni qo‘ygan ekanlar. Davomi....

Nurboy Jabborov

​​ЖОНИМ ВАТАН, ТАНИМ ВАТАН, КЎЗИМ ВАТАН

Сирожиддин Саййид мумтоз шеъриятни чуқур билади. «Шоир кимдир?» дея савол қўяр экан («Нуқтаи назар» шеъри): «Мир Алишер бобонинг биринчи ва мангу муовинидир», деган хулосага келиши сабаби ҳам шунда. Шеър ёзганда, мезонни ҳам шунга қараб олади. Сўзга катта масъулият билан ёндашади. Оз сўзда кўп маъно ифодалаш, теран мазмун ва гўзал бадиият уйғунлиги – шоир шеъриятининг хос хусусиятидир. Буюк салафлари ҳазрат Алишер Навоий, Мавлоно Лутфий, Аваз Ўтар, Сидқий Хондайлиқий ҳамда катта замондоши Эркин Воҳидов ғазалларига битган сара мухаммаслари бунинг исботидир. Мазкур мухаммаслар ҳам шоир ижодининг асосий концепцияси – Ватан ва миллат мавзусига бевосита алоқадор экани аҳамиятлидир.
Мухаммас жанрининг асосий талабларидан бири, агар улуғ салафлар ғазалларига боғланган бўлса, мазмун ва бадиият жиҳатдан шу қадар уйғун бўлиши керакки, ҳар беш мисра бир ижодкор томонидан ёзилгандек таассурот қолдирмоғи зарур. Сирожиддин Саййид бу борада катта маҳоратга эга. Мана, ҳазрат Алишер Навоийнинг машҳур ғазалига боғланган мухаммаснинг бир банди:

Тонг, узоринг ила шомимға мени еткурсанг,
Лола, зоринг ила жомимға мени еткурсанг,
Холу зулфинг ила домимға мени еткурсанг,
Зулфу рухсор ила комимға мени еткурсанг,
Ҳар тунунг қадр ўлубон, ҳар кунунг ўлсун наврўз.

Ҳазрат Алишер Навоий ғазали арузнинг рамал баҳрида, рамали мусаммани махбуни мақтуъ (тақтеъси: – V – – / V V – – / V V – – / – – фоилотун-фаилотун-фаилотун-фаълун) вазнида ёзилган. Рамал баҳрининг ушбу вазни ўзбек шеъриятида нисбатан камроқ қўллангани эътиборга олинса, Сирожиддин Саййиднинг аруздаги маҳорати замонамиз шоирлари орасида ҳаммага ҳам насиб этмайдиган даражада баланд экани аён бўлади. Бундан ташқари, ғазалдаги ишқий мавзунинг фалсафий, ҳатто тагматнда ижтимоий маъно билан уйғунлашуви мухаммасда ҳам сақланганки, бу ҳол шоирнинг буюк салафи ғазалига муносиб тахмис боғлай олгани исботидир. Давоми...

Нурбой Жабборов

​​JONIM VATAN, TANIM VATAN, KO‘ZIM VATAN

Sirojiddin Sayyid mumtoz she’riyatni chuqur biladi. «Shoir kimdir?» deya savol qo‘yar ekan («Nuqtai nazar» she’ri): «Mir Alisher boboning birinchi va mangu muovinidir», degan xulosaga kelishi sababi ham shunda. She’r yozganda, mezonni ham shunga qarab oladi. So‘zga katta mas’uliyat bilan yondashadi. Oz so‘zda ko‘p ma’no ifodalash, teran mazmun va go‘zal badiiyat uyg‘unligi – shoir she’riyatining xos xususiyatidir. Buyuk salaflari hazrat Alisher Navoiy, Mavlono Lutfiy, Avaz O‘tar, Sidqiy Xondayliqiy hamda katta zamondoshi Erkin Vohidov g‘azallariga bitgan sara muxammaslari buning isbotidir. Mazkur muxammaslar ham shoir ijodining asosiy konsepsiyasi – Vatan va millat mavzusiga bevosita aloqador ekani ahamiyatlidir.
Muxammas janrining asosiy talablaridan biri, agar ulug‘ salaflar g‘azallariga bog‘langan bo‘lsa, mazmun va badiiyat jihatdan shu qadar uyg‘un bo‘lishi kerakki, har besh misra bir ijodkor tomonidan yozilgandek taassurot qoldirmog‘i zarur. Sirojiddin Sayyid bu borada katta mahoratga ega. Mana, hazrat Alisher Navoiyning mashhur g‘azaliga bog‘langan muxammasning bir bandi:

Tong, uzoring ila shomimg‘a meni yetkursang,
Lola, zoring ila jomimg‘a meni yetkursang,
Xolu zulfing ila domimg‘a meni yetkursang,
Zulfu ruxsor ila komimg‘a meni yetkursang,
Har tunung qadr o‘lubon, har kunung o‘lsun navro‘z.

Hazrat Alisher Navoiy g‘azali aruzning ramal bahrida, ramali musammani maxbuni maqtu’ (taqte’si: – V – – / V V – – / V V – – / – – foilotun-failotun-failotun-fa’lun) vaznida yozilgan. Ramal bahrining ushbu vazni o‘zbek she’riyatida nisbatan kamroq qo‘llangani e’tiborga olinsa, Sirojiddin Sayyidning aruzdagi mahorati zamonamiz shoirlari orasida hammaga ham nasib etmaydigan darajada baland ekani ayon bo‘ladi. Bundan tashqari, g‘azaldagi ishqiy mavzuning falsafiy, hatto tagmatnda ijtimoiy ma’no bilan uyg‘unlashuvi muxammasda ham saqlanganki, bu hol shoirning buyuk salafi g‘azaliga munosib taxmis bog‘lay olgani isbotidir. Davomi...

Nurboy Jabborov

​​Ассалому алайкум!

Азизларим, "Маърифат улашиб" лойиҳаси доирасидаги сафаримизнинг иккинчи кунида Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институтида бўлдик. Тадбир жуда қизғин ўтди. Ҳамроҳларимиз Ахтамқул Карим ва Наби Жалолиддин шеърларидан ўқиди. Камина ҳазрат Алишер Навоийнинг мулкдор сифатида Ватан ва миллат тараққиёти йўлида амалга оширган беқиёс фаолияти ҳақида аниқ мисоллар асосида маълумот бердим. Иқтисодчи профессор-ўқитувчилар ва талабалар катта қизиқиш билан тингладилар. Қизғин савол-жавоблар ва фикр-алмашувлар тадбирга файз бағишлади.
Иштихон туманидаги 31-мактабда ўтган тадбир ҳам унутилмас лаҳзаларга бой бўлди. Мактаб жамоаси китобларимнинг макетини тайёрлашибди. Илмий фаолиятим ҳақида маъруза қилган ўқувчи синглимиз ҳаёт йўлим ва ижодий ютуқларимни ўзимдан ҳам яхши билар экан. Битирувчиларнинг олий ўқув юртларига кириши бўйича туманда биринчи ўринда турувчи бу мактабдан беш нафар илмий даражали олимлар етишиб чиқибди. Ўқувчиларга яратилган шароитлар бошқа мактабларга ўрнак бўларли эканидан қувондик.

Нурбой Жабборов

​​Assalomu alaykum!

Azizlarim, "Ma’rifat ulashib" loyihasi doirasidagi safarimizning ikkinchi kunida Samarqand iqtisodiyot va servis institutida bo‘ldik. Tadbir juda qizg‘in o‘tdi. Hamrohlarimiz Axtamqul Karim va Nabi Jaloliddin she’rlaridan o‘qidi. Kamina hazrat Alisher Navoiyning mulkdor sifatida Vatan va millat taraqqiyoti yo‘lida amalga oshirgan beqiyos faoliyati haqida aniq misollar asosida ma’lumot berdim. Iqtisodchi professor-o‘qituvchilar va talabalar katta qiziqish bilan tingladilar. Qizg‘in savol-javoblar va fikr-almashuvlar tadbirga fayz bag‘ishladi.
Ishtixon tumanidagi 31-maktabda o‘tgan tadbir ham unutilmas lahzalarga boy bo‘ldi. Maktab jamoasi kitoblarimning maketini tayyorlashibdi. Ilmiy faoliyatim haqida ma’ruza qilgan o‘quvchi singlimiz hayot yo‘lim va ijodiy yutuqlarimni o‘zimdan ham yaxshi bilar ekan. Bitiruvchilarning oliy o‘quv yurtlariga kirishi bo‘yicha tumanda birinchi o‘rinda turuvchi bu maktabdan besh nafar ilmiy darajali olimlar yetishib chiqibdi. O‘quvchilarga yaratilgan sharoitlar boshqa maktablarga o‘rnak bo‘larli ekanidan quvondik.

Nurboy Jabborov

​​Ассалому алайкум!

Қадрдонларим, омонмисизлар? Тангри таоло Сизга барча яхшиликларни ато этсин!
Биз – Ёзувчилар уюшмасининг уч нафар аъзоси: Ахтамқули, Наби Жалолиддин ва камина “Маърифат улашиб” лойиҳаси доирасида Самарқанд шаҳридамиз. Маърифат улашмоқни Самарқанд давлат университетидан бошладик. Университет талабалари ва профессор-ўқитувчилари жамоаси билан қизғин ижодий мулоқот ўтказдик. Кейин туманлардаги мактабларга йўл олдик. Камина ургутлик ғазалнавис шоир Очилди Қўйсин ва шогирдим Алишер Раззоқов ҳамроҳлигида Ургут туманидаги 27-ўрта мактаб муаллимлари ва ўқувчилари билан учрашдик. “Юрган – дарё” дейдилар-ку... жўшқин ижодий мулоқотлардан наинки тингловчилар, биз ўзимиз ҳам маънавий-руҳий қувват олдик. Сафар таассуротлари билан таништиришда давом этамиз.

Нурбой Жабборов

​​Assalomu alaykum!

Qadrdonlarim, omonmisizlar? Tangri taolo Sizga barcha yaxshiliklarni ato etsin!
Biz – Yozuvchilar uyushmasining uch nafar a’zosi: Axtamquli, Nabi Jaloliddin va kamina “Ma’rifat ulashib” loyihasi doirasida Samarqand shahridamiz. Ma’rifat ulashmoqni Samarqand davlat universitetidan boshladik. Universitet talabalari va professor-o‘qituvchilari bilan qizg‘in ijodiy muloqot o‘tkazdik. Keyin tumanlardagi maktablarga yo‘l oldik. Kamina urgutlik g‘azalnavis shoir Ochildi Qo‘ysin va navoiyshunos shogirdim Alisher Razzoqov hamrohligida Urgut tumanidagi 27-o‘rta maktab muallimlari va o‘quvchilari bilan uchrashdik. “Yurgan – daryo” deydilar-ku... Jo‘shqin ijodiy muloqotlardan nainki tinglovchilar, biz o‘zimiz ham ma’naviy-ruhiy quvvat oldik. Safarning yangi taassurotlari bilan tanishtirishda davom etamiz.

Nurboy Jabborov

​​БАЙТ ЗИЁРАТИ, ҚАЛБ ҲАЛОВАТИ, ШЕЪР НАФОСАТИ

Иккинчи мақола

Бирдам бўлган халқ узра Ҳумо қуши учгайдир

Инсон қадри баланд тутилмаса, юрт тараққий этмайди, миллат юксала олмайди. Шунинг учун ҳам чин шоир эл дардидан сўзлайди, улуғ мақсадларни кўзлайди. Сирожиддин Саййиднинг: “Ватан десам кўзимда ёш, юзимда ёш” дейиши сабаби шунда. Шоир болалигидан эрксизлик гирдобида орзулари армонларга айланган она халқининг меҳнату заҳматларга тўлиқ ҳаётини кўриб кўнгли ўксиди. Миллат истиқболига жон тиккан Қодирийу Фитрат, Чўлпону Усмон Носирлар қатағон гирдобига ташланганидан оҳ чекди. Бу элнинг ёшу қариси – мунис оналардан мушфиқ опа-сингилларгача, муаллимдан мактаб ўқувчисию олий ўқув юрти талабасигача чигит экиб, пахта тергани, олтинидан хазинаю дафинасигача йиғиб-териб ўзгаларга бергани, юз йил меҳнат қилса-да, косаси оқармагани, нечоғлиқ машаққатлар чекмасин, толе бир бора боқмагани қалбини ўртади. Бу миллат неча бора яккаланди, тоқланди, Сўроқланди неча бор, неча бор ўроқланди, Тарихни яратган халқ тарихдан йироқланди, Номингни қаро қилган оқ пахтанг ҳам оқланди сингари сатрлар ана шу изтиробларнинг, армонларнинг сўздаги сувратидир.
Бошига сўнгсиз маломатлар ёғилган, машъум даврларда “миллион эгатларга эгилган”, “юлдузни кашф этса-да, авом ном олган” (Абдулла Орипов таъбири – Н.Ж.) халқининг оғир кунларига гувоҳ бўлган шоир, табиийки, миллатининг елкасига офтоб теккан, тили халқаро минбарларда янграган, жаҳон майдонида ўз сўзини айтар кунларга – ЯНГИ ЗАМОНларга етгани учун шукрлар айтади:
Кўксим тўла бўғзимгача боболарнинг армони –
Замон бўлди, эй ёронлар, ўзбекларнинг замони.
Кўкси то бўғзигача боболарнинг армонига тўла экани ҳақида ёзар экан, шоир бугунги кунларга етиб келгунча, миллат қанчалик фожиаларни кўрганига, аждодлар кечмиши нечоғлиқ кулфатлар аро ўтганига ишора қилади. Ва ниҳоят ўзбекларнинг замони келганидан ифтихор ҳиссини туяди. Лекин фахрнинг ўзи билангина иш битмайди. Энди бу замонни қадрламоқ, асрамоқ зарур. Бунинг учун эса бирлашмоқ керак. Ватан ва миллат шаънини бирлашмасдан юксалтириб бўлмайди. Буни юракдан ҳис қилган ижодкор қалб даъватини мана бу тарзда изҳор этади: Давоми...

Нурбой Жабборов

​​BAYT ZIYORATI, QALB HALOVATI, SHE’R NAFOSATI

Ikkinchi maqola

Birdam bo‘lgan xalq uzra Humo qushi uchgaydir

Inson qadri baland tutilmasa, yurt taraqqiy etmaydi, millat yuksala olmaydi. Shuning uchun ham chin shoir el dardidan so‘zlaydi, ulug‘ maqsadlarni ko‘zlaydi. Sirojiddin Sayyidning: “Vatan desam ko‘zimda yosh, yuzimda yosh” deyishi sababi shunda. Shoir bolaligidan erksizlik girdobida orzulari armonlarga aylangan ona xalqining mehnatu zahmatlarga to‘liq hayotini ko‘rib ko‘ngli o‘ksidi. Millat istiqboliga jon tikkan Qodiri-yu Fitrat, Cho‘lpon-u Usmon Nosirlar qatag‘on girdobiga tashlanganidan oh chekdi. Bu elning yoshu qarisi – munis onalardan mushfiq opa-singillargacha, muallimdan maktab o‘quvchisiyu oliy o‘quv yurti talabasigacha chigit ekib, paxta tergani, oltinidan xazinayu dafinasigacha yig‘ib-terib o‘zgalarga bergani, yuz yil mehnat qilsa-da, kosasi oqarmagani, nechog‘liq mashaqqatlar chekmasin, tole bir bora boqmagani qalbini o‘rtadi. Bu millat necha bora yakkalandi, toqlandi, So‘roqlandi necha bor, necha bor o‘roqlandi, Tarixni yaratgan xalq tarixdan yiroqlandi, Nomingni qaro qilgan oq paxtang ham oqlandi singari satrlar ana shu iztiroblarning, armonlarning so‘zdagi suvratidir.
Boshiga so‘ngsiz malomatlar yog‘ilgan, mash’um davrlarda “million egatlarga egilgan”, “yulduzni kashf etsa-da, avom nom olgan” (Abdulla Oripov ta’biri – N.J.) xalqining og‘ir kunlariga guvoh bo‘lgan shoir, tabiiyki, millatining yelkasiga oftob tekkan, tili xalqaro minbarlarda yangragan, jahon maydonida o‘z so‘zini aytar kunlarga – YANGI ZAMONlarga yetgani uchun shukrlar aytadi:
Ko‘ksim to‘la bo‘g‘zimgacha bobolarning armoni –
Zamon bo‘ldi, ey yoronlar, o‘zbeklarning zamoni.
Ko‘ksi to bo‘g‘zigacha bobolarning armoniga to‘la ekani haqida yozar ekan, shoir bugungi kunlarga yetib kelguncha, millat qanchalik fojialarni ko‘rganiga, ajdodlar kechmishi nechog‘liq kulfatlar aro o‘tganiga ishora qiladi. Va nihoyat o‘zbeklarning zamoni kelganidan iftixor hissini tuyadi. Lekin faxrning o‘zi bilangina ish bitmaydi. Endi bu zamonni qadrlamoq, asramoq zarur. Buning uchun esa birlashmoq kerak. Vatan va millat sha’nini birlashmasdan yuksaltirib bo‘lmaydi. Buni yurakdan his qilgan ijodkor qalb da’vatini mana bu tarzda izhor etadi: Davomi...

Nurboy Jabborov

​​БАЙТ ЗИЁРАТИ, ҚАЛБ ҲАЛОВАТИ, ШЕЪР НАФОСАТИ

Биринчи мақола

Ҳақиқий ижодкор қисмати Ватан тақдири билан чамбарчас боғлиқ келади. Қайси мавзуда ёзмасин, асарларининг қон томирида Ватан ва Миллатга муҳаббат туйғуси жўш уриб туради. Она юртининг юксалишини кўриш – унинг учун қувонч манбаи. Туққан элининг камоли – умр мазмуни. Булҳаваслардан фарқли ўлароқ чин шоир бу туйғуни суиистеъмол қилмайди. Сўз гавҳарини тошга урмайди. Уни қалб қўрида асрайди. Ватан – унинг учун жон ва тан. Миллат – ор-номус ва шаън. Табиат гўзаллигини куйласа, бу туйғу йўлдош. Орзу-армонини назм этса, шу туйғу – сирдош. Она замин унинг учун юракдаги оҳ. Кўнгли мудом эл дардига дилхоҳ. Ўзбекистон Халқ шоири Сирожиддин Саййид ана шундай ижодкорлардан. Шоир шеърияти ушбу фикрни тасдиқлайди.
1. Мақсад – юрт толеи, халқ саодати
Байтуллоҳ зиёрати – уни ким ҳам орзу қилмайди дейсиз... Юрт раҳнамоси ҳамроҳлигида хонаи Каъбага кириб, Яратгандан Ватан равнақини, миллат бахтини тиламоқ – бу неча юз миллиондан бир кишигагина насиб этадиган улуғ саодат! Толеи кулган экан, шоир ана шундай буюк шарафга ноил бўлди. “Миллат бахтин сўрар миллат отаси” сарлавҳали шеър – ана шу муқаддас зиёрат таассуротлари ҳосиласи:
Оллоҳ номи билан бошладик калом,
Оллоҳ даргоҳида энг олий инъом.
Келдик – дил ва тилда лаббайка, салом,
Бандага раводир Ҳақ ҳидояти,
Бизга насиб этмиш Байт зиёрати.
Мухаммас шаклидаги шеърнинг ҳар банди шукрона руҳидаги “Бизга насиб этмиш Байт зиёрати” сатри билан якунланган. Ҳар бир банддаги ушбу ва унга қофиядош бўлиб келган тўртинчи мисра бутун шеър мазмунини ягона эстетик концепция атрофига бирлаштирган. Натижада сўз дурлари ягона назм риштасига терилган. Шоир лак-лак одамзотни яратган, меҳру карамини таратган, оламни бир жойга – Каъбатуллоҳга қаратган буюк Зотни васф этар экан, “Минг-минг ҳикмат эрур бир ишорати, Бизга насиб этмиш Байт зиёрати”, дея шукрлар айтади.
Шеърда азалдан то абад мунаввар ва музаффар шаҳар – Мадинатун Набий васфи, юрт Эгасининг муборак равзада элга зиёлар сўраб дуолар қилган ҳолати пок ният ва самимият, теран мазмун ва юксак бадиият уйғунлигида талқин этилади. Ана шу муборак даргоҳдаги ҳолатни муфтий Шайх Нуриддин домла Холиқназаров мана бундай ҳикоя қилади: Давоми...

Нурбой Жабборов