BUZUQ O‘LCHOV BIRLIGI
Shunday odamchalar to‘dalari paydo bo‘layaptiki, moddiy foydadan boshqa narsa ularning ko‘ziga ko‘rinmaydi. Ular uchun bundan boshqa o‘lchov birligi yo‘q! Men ba’zida o‘ylab qolaman: yana 15-20 yildan so‘ng ularga Beruniy, Ulug‘bek, Navoiy haqida gapirsang, “O‘tmishda o‘tgan bo‘lishsa o‘tishgandir, menga nima foydasi bor” deyishlari aniq. Men o‘n-o‘n besh yildan so‘ng deb andavalab gapirayotgandirman. Holbuki bu ko‘rgulik boshlanib bo‘lgan. Faxr tuyg‘usining o‘lishi yomon narsa, odamning ildizlarini quritadi.
Yana bir gap. Faqat o‘qishning o‘zi bilan ma’rifatga to‘liq erishib bo‘lmaydi. Muhabbat, iymon, sadoqat, vatanparvarlik tuyg‘ulari ham o‘qish, o‘rganish barobarida ulg‘ayib borishi kerak. Shunday odamlarni ko‘rganmanki, ular o‘qishni bilishmasdi, maktab ko‘rmagan, harf tanimas edilar. Lekin savodsiz savodlilar edi ular. Ularning ichi ma’rifatga to‘la edi. Bobolaridan faxrlanishar, vatanini jondan sevishar, or-nomusni hamma narsadan ustun qo‘yishar, ezgulik va iymon bilan yashashar edi. Garchi harf tanimasa-da, ularni o‘qimagan deb ham bo‘lmas... Chunki ular o‘z xalqining qadimiy afsonalari, dostonlari, ertaklari, hikmatlarini, ezgu hayot qoidalarini qon-qoniga singdirib yuborishgandi. Bu o‘rinda yana Nobel mukofoti sohibi Migel Anxel Asturiasning o‘sha gapini eslab o‘tmak joyiz: “Aslida, eng yaxshi romanlar yozilmagan, aytilgan!”
Men yaqinda oliy dargohlarimizdan birida magistrlardan imtihon olishda qatnashdim. Yaxshi bilimli va farosatli, yurtparvar yoshlarimiz bor. Ularni ko‘rib, ko‘zing yashnaydi, ko‘ngling tog‘day o‘sadi. Lekin ular qatorida ildizini yo‘qotib qo‘ygan yoshlarimiz ham bor. Afsuski, imtihon vaqtida shunday yoshlarni ham ko‘rdim. Ular uchta tilda erkin so‘zlashadi, dunyoning narigi burjidagi hodisalardan xabardor – har baloni biladi, lekin Vatanni bilmaydi. Biri Shayxontohur tumanida tug‘ilgan, shu yerda unib-o‘sgan, shu yerda voyaga yetgan. Biroq “ Sen tug‘ilgan tumanning nomi nega shunday ataladi?” – deb so‘rasang, tinimsiz saqich chaynaydi. Shayx Xovandi Tohur haqida tasavvuri ham yo‘q. Biridan: “Familiyang palonchiev ekan, xo‘sh, bobongning ismi qanday ma’noni anglatadi” desangiz, aytolmaydi, kurakda turmaydigan gaplar bilan aravani quruq olib qochadi. Yana biri Navoiydan biror g‘azal yo ruboiy u yoqda tursin, “Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz” degan to‘rtta so‘zdan iborat kichik bir hikmatni ham aytib berolmaydi. Shu yurt ozodligi uchun jonini bergan, vatani uchun otilgan, osilgan Cho‘lpon, Fitratlar haqida aytadigan ikki jumla gapi yo‘q, yana magistrman deydi.
Oshirib yuboryapsiz, demang. Men ko‘rganimni aytayapman. Tag‘inam, qisqartirib aytayapman. Ikki-uchtamas, o‘nta tilni biling, Amerika, Avstraliya, hatto Antarktidagacha yaxshi biling, lekin hammasidan avval Vatanni biling. Vatanni bilmak shart. Vatanni bilmay, dunyoni bilishning foydasi yo‘q.
✍️ Eshqobil SHUKUR, "Halokatning siri nimada?" maqolasidan.
Manba
Shunday odamchalar to‘dalari paydo bo‘layaptiki, moddiy foydadan boshqa narsa ularning ko‘ziga ko‘rinmaydi. Ular uchun bundan boshqa o‘lchov birligi yo‘q! Men ba’zida o‘ylab qolaman: yana 15-20 yildan so‘ng ularga Beruniy, Ulug‘bek, Navoiy haqida gapirsang, “O‘tmishda o‘tgan bo‘lishsa o‘tishgandir, menga nima foydasi bor” deyishlari aniq. Men o‘n-o‘n besh yildan so‘ng deb andavalab gapirayotgandirman. Holbuki bu ko‘rgulik boshlanib bo‘lgan. Faxr tuyg‘usining o‘lishi yomon narsa, odamning ildizlarini quritadi.
Yana bir gap. Faqat o‘qishning o‘zi bilan ma’rifatga to‘liq erishib bo‘lmaydi. Muhabbat, iymon, sadoqat, vatanparvarlik tuyg‘ulari ham o‘qish, o‘rganish barobarida ulg‘ayib borishi kerak. Shunday odamlarni ko‘rganmanki, ular o‘qishni bilishmasdi, maktab ko‘rmagan, harf tanimas edilar. Lekin savodsiz savodlilar edi ular. Ularning ichi ma’rifatga to‘la edi. Bobolaridan faxrlanishar, vatanini jondan sevishar, or-nomusni hamma narsadan ustun qo‘yishar, ezgulik va iymon bilan yashashar edi. Garchi harf tanimasa-da, ularni o‘qimagan deb ham bo‘lmas... Chunki ular o‘z xalqining qadimiy afsonalari, dostonlari, ertaklari, hikmatlarini, ezgu hayot qoidalarini qon-qoniga singdirib yuborishgandi. Bu o‘rinda yana Nobel mukofoti sohibi Migel Anxel Asturiasning o‘sha gapini eslab o‘tmak joyiz: “Aslida, eng yaxshi romanlar yozilmagan, aytilgan!”
Men yaqinda oliy dargohlarimizdan birida magistrlardan imtihon olishda qatnashdim. Yaxshi bilimli va farosatli, yurtparvar yoshlarimiz bor. Ularni ko‘rib, ko‘zing yashnaydi, ko‘ngling tog‘day o‘sadi. Lekin ular qatorida ildizini yo‘qotib qo‘ygan yoshlarimiz ham bor. Afsuski, imtihon vaqtida shunday yoshlarni ham ko‘rdim. Ular uchta tilda erkin so‘zlashadi, dunyoning narigi burjidagi hodisalardan xabardor – har baloni biladi, lekin Vatanni bilmaydi. Biri Shayxontohur tumanida tug‘ilgan, shu yerda unib-o‘sgan, shu yerda voyaga yetgan. Biroq “ Sen tug‘ilgan tumanning nomi nega shunday ataladi?” – deb so‘rasang, tinimsiz saqich chaynaydi. Shayx Xovandi Tohur haqida tasavvuri ham yo‘q. Biridan: “Familiyang palonchiev ekan, xo‘sh, bobongning ismi qanday ma’noni anglatadi” desangiz, aytolmaydi, kurakda turmaydigan gaplar bilan aravani quruq olib qochadi. Yana biri Navoiydan biror g‘azal yo ruboiy u yoqda tursin, “Tilga ixtiyorsiz, elga e’tiborsiz” degan to‘rtta so‘zdan iborat kichik bir hikmatni ham aytib berolmaydi. Shu yurt ozodligi uchun jonini bergan, vatani uchun otilgan, osilgan Cho‘lpon, Fitratlar haqida aytadigan ikki jumla gapi yo‘q, yana magistrman deydi.
Oshirib yuboryapsiz, demang. Men ko‘rganimni aytayapman. Tag‘inam, qisqartirib aytayapman. Ikki-uchtamas, o‘nta tilni biling, Amerika, Avstraliya, hatto Antarktidagacha yaxshi biling, lekin hammasidan avval Vatanni biling. Vatanni bilmak shart. Vatanni bilmay, dunyoni bilishning foydasi yo‘q.
✍️ Eshqobil SHUKUR, "Halokatning siri nimada?" maqolasidan.
Manba