Иссиқлик узатилишининг учта асосий механизми мавжуд: ўтказувчанлик (Conduction), конвекция (Convection) ва нурланиш (Radiation).
1. Ўтказувчанлик:
Таъриф: Ўтказувчанлик – иссиқликнинг бирор материал орқали ҳаракатланишсиз узатилиши. Бу қаттиқ жисмларда, иссиқлик заррачалар орасидаги тўғридан-тўғри алоқа орқали ҳаракатланганда содир бўлади.
Мисол: Қизиб турган металл идишга қўлингизни теккизсангиз, иссиқлик идишдан қўлингизга ўтказувчанлик орқали узатилади.
2. Конвекция:
Таъриф: Конвекция – иссиқликнинг суюқлик (суюқлик ёки газ) орқали ҳаракатланиш натижасида узатилиши. Бу табиий равишда (табиий конвекция) ёки мажбурий усулда (масалан, вентилятор ёки насос ёрдамида – мажбурий конвекция) содир бўлиши мумкин.
Мисол: Радиатор хона ичидаги ҳавони иситиб, унинг юқорига кўтарилишига ва айланиб юришига сабаб бўлади. Ёки сув қайнаш жараёнида пастдаги иссиқлик юқорига ҳаракатланади.
3. Нурланиш:
Таъриф: Нурланиш – иссиқликнинг электромагнит тўлқинлар шаклида узатилиши. У бўшлиқ орқали ҳаракатлана олади ва модда талаб қилмайди. Бу иссиқлик узатилишининг ягона тури бўлиб, модда иштирокисиз содир бўлади.
Мисол: Қуёш нури орқали Ердаги иссиқлик ёки олов ёнида турганда инфрақизил нурланиш натижасида тана исиши.
Ҳар бир усулнинг ўзига хос хусусиятлари ва қўлланилиши мавжуд:
Ўтказувчанлик – заррачалар зич жойлашган материалларда, масалан, металлларда муҳим аҳамиятга эга, чунки эркин электронларнинг ҳаракати туфайли улар яхши иссиқлик ўтказувчилардир.
Конвекция – суюқликларда устунлик қилади, чунки суюқлик ҳаракатланиб, иссиқликни манбадан узоқлаштириши мумкин.
Нурланиш – универсал бўлиб, қуёшнинг иссиқлигидан тортиб, лампаларнинг ёрқинлигигача бўлган жараёнларда иштирок этади.
Каналга уланиш: @Ngi_Uz
1. Ўтказувчанлик:
Таъриф: Ўтказувчанлик – иссиқликнинг бирор материал орқали ҳаракатланишсиз узатилиши. Бу қаттиқ жисмларда, иссиқлик заррачалар орасидаги тўғридан-тўғри алоқа орқали ҳаракатланганда содир бўлади.
Мисол: Қизиб турган металл идишга қўлингизни теккизсангиз, иссиқлик идишдан қўлингизга ўтказувчанлик орқали узатилади.
2. Конвекция:
Таъриф: Конвекция – иссиқликнинг суюқлик (суюқлик ёки газ) орқали ҳаракатланиш натижасида узатилиши. Бу табиий равишда (табиий конвекция) ёки мажбурий усулда (масалан, вентилятор ёки насос ёрдамида – мажбурий конвекция) содир бўлиши мумкин.
Мисол: Радиатор хона ичидаги ҳавони иситиб, унинг юқорига кўтарилишига ва айланиб юришига сабаб бўлади. Ёки сув қайнаш жараёнида пастдаги иссиқлик юқорига ҳаракатланади.
3. Нурланиш:
Таъриф: Нурланиш – иссиқликнинг электромагнит тўлқинлар шаклида узатилиши. У бўшлиқ орқали ҳаракатлана олади ва модда талаб қилмайди. Бу иссиқлик узатилишининг ягона тури бўлиб, модда иштирокисиз содир бўлади.
Мисол: Қуёш нури орқали Ердаги иссиқлик ёки олов ёнида турганда инфрақизил нурланиш натижасида тана исиши.
Ҳар бир усулнинг ўзига хос хусусиятлари ва қўлланилиши мавжуд:
Ўтказувчанлик – заррачалар зич жойлашган материалларда, масалан, металлларда муҳим аҳамиятга эга, чунки эркин электронларнинг ҳаракати туфайли улар яхши иссиқлик ўтказувчилардир.
Конвекция – суюқликларда устунлик қилади, чунки суюқлик ҳаракатланиб, иссиқликни манбадан узоқлаштириши мумкин.
Нурланиш – универсал бўлиб, қуёшнинг иссиқлигидан тортиб, лампаларнинг ёрқинлигигача бўлган жараёнларда иштирок этади.
Каналга уланиш: @Ngi_Uz