Neft va Gaz Ishi

Ўзбекистонда электромобиллар учун утилизация йиғимининг кескин оширилиши – тўғри қарорми?

2025 йил 1 майдан бошлаб, Ўзбекистон ҳукумати электромобиллар учун утилизация йиғимини 45 миллион сўмдан 78,5 миллион сўмгача ошириш ҳақида қарор қабул қилди. Бу мамлакатда экологик тоза транспорт воситаларини оммалаштиришга жиддий тўсиқ бўлиши мумкин.

Ҳозирда Ўзбекистонда электромобиллар асосан Хитой, Европа ва АҚШ давлатларидан олиб келинади. Уларнинг ўртача нархи 20,000–30,000 доллар атрофида. 78,5 миллион сўмлик утилизация йиғими тахминан 6,000 доллар бўлади. Бу эса машинанинг умумий нархини 25-30% га қимматлаштириб, кўпчилик учун электромобил қимматлик қилади.

Ўзи чет давлатларда утилизация йиғими қандай?

Электромобилларни оммалаштириш мақсадида кўплаб ривожланган давлатлар уларга енгиллаштирилган йиғим жорий қилган:

Европа Иттифоқи: Германия ва Франция каби давлатларда электромобиллар учун утилизация йиғими йўқ ёки жуда кам. Шу билан бирга, уларни сотиб олган харидорларга субсидиялар берилади.

АҚШ: Электромобиллар учун утилизация йиғими штатларга қараб белгиланади ва кўп ҳолларда $100–$200 атрофида бўлади. Бундан ташқари, $7,500 гача солиқ имтиёзлари бор.

Хитой: Электромобиллар утилизацияси учун йиғим мавжуд эмас, аксинча, давлат уларни сотиб олишни рағбатлантириш учун субсидиялар ажратади.

Бу давлатларда электромобиллар атроф-муҳитни ҳимоя қилиш ва ёқилғига боғлиқликни камайтириш мақсадида арзонлаштирилган тўловлар билан қўллаб-қувватланади.

Қиммат утилизация йиғими сабабли, кўпчилик фуқаролар электромобил ўрнига бензинли ёки газли машиналарни танлайди. Бу эса:

•Атмосфера ифлосланишини оширади

•Бензин ва газга талабни кўпайтириб, нархларни оширади

•Ўзи шундоқ ҳам ёқилғи тақчил вақтда унинг импортини ошириб, иқтисодиётга салбий таъсир қилади.

•Бозордаги эски ва янги барча ёқилғи двигателли автомобиллар нархи ошади

Нима қилиш керак?

Утилизация йиғими давлат бюджетини тўлдириш учун муҳим бўлиши мумкин, лекин уни ҳаддан ташқари юқори белгилаш электромобиллар бозорини заифлаштиради.

Бундай вазиятда ҳукумат:

• Биринчи навбатда утилизация йиғимини қайта кўриб чиқиши зарур
• Экологик бонуслар ва субсидиялар жорий қилиши керак.
• Чет давлатлар тажрибасини ўрганиши лозим.
• Электромобилларни зарядлаш станцияларини ўрнатишга имтиёзлар бериш керак.
• Электромобиллар импортни сунъий чеклашни тўхтатиши керак.

78,5 миллион сўмлик утилизация йиғими электромобилларнинг оммалашишига жиддий тўсиқ қўяди. Бензинли автомобилларга талаб ортса, бу экология ва иқтисодиёт учун катта зарар бўлади. Ўзбекистоннинг катта шаҳарлари, айниқса, Тошкент, аллақачон ҳаво ифлослиги муаммоси билан тўқнаш келмоқда. Электромобиллар эса бу муаммони юмшатишга ёрдам берар эди. Шунинг учун бу қарорни қайта кўриб чиқиш лозим!

Каналга уланиш: @Ngi_Uz

Эълон

Каналимиздаги талабаларга бир яхши хабар айтмоқчиман, мен ва кўплаб дўстларимизнинг ишга киришимизга сабабчи бўлган, шу йил ҳам бир қанча талабалари турли корхоналарнинг стипендиялар танловида муносиб иштирок этган, устозимиз, техника фанлар фалсафа доктори, доцент Сахатав Баҳодир ака талаба ва хоҳловчи дўстларимизга подготовка ва переработка нефтегаз йўналишлари бўйича курс ташкил этмоқда. Сизларга ҳам бу курсда ўқишни тавсия қиламан. Ўқув курсини тугатгандан сўнг сизга ҳеч қандай сертификат берилмайди, дипломингиз бўла туриб ишга кира олмаган бир пайтда сертификат сизга қандай ёрдам берарди. Олган билимингиз фойда. Билимингиз бўлса ишга киришда суҳбатдан қийналмай ўтасиз. Яна бир гап узтозимизни дарс ўтишига умуман гап йўқ, тингловчи ниманидир ўргансин деб жон куйдириб дарс ўтади. Ишлаб чиқаришда ҳам 10 йилдан кўпроқ тажрибага эга. Марҳамат онлайн курсларда ўқинг, билим олинг ва қулай имкониятдан унумли фойдаланиб қолинг.

Бошланиши: 1-февраль
Вақти: ҳафтада 3 кун
Шакли: онлайн
Тўлов сўммаси: 250.000 сўм

Мурожаат учун,
Телеграм: @B_Gulmurodovich
Телефон: +998914693008

Нефть ва газ иши: @Ngi_Uz

Табиий газдан жудаям қимматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш мумкин

Келинг, буни табиий газдан "Графен" ва "Углерод нанотурбиналари" ишлаб чиқарилиши мисолида иқтисодий афзалликларини ҳисоб-китоб қилиб кўрамиз:

1. • 1 тонна графен нархи бозорда унинг сифатига қараб 150.000 дан 200.000 $ гача.

• 1 тонна графен ишлаб чиқариш учун 50.000 м³ табиий газ ишлатилади.

• 50.000 м³ табиий газ энергия қиймати нархи 5000 $ - 15000 $ оралиғида.

• 1 тонна графен ишлаб чиқариш харажати (энергия сарфи, ишчи кучи ва ҳоказо) 50.000 $.

Тахминий ҳисоб-китоб қиламиз:
200.000 $ (150.000 $) - 15.000 $ (5000 $) - 50.000 $ = 135.000 $ (145.000 $)

Энергиявий қийматида нархи 5000 $ - 15000 $ бўлган табиий газдан сифатига қараб тоннаси 150.000 $ - 200.000 $ бўлган графен ишлаб чиқариш орқали 135.000 $ - 145.000 $ соф даромад олиш мумкин.

2. Углерод нанотурбиналарини ҳисоб-китобини ёзмайман, 75.000 $ - 150.000 $ соф даромад олиш мумкин.

Бу билан нима демоқчиман: аслида табиий газни ёқиш ўрнига ундан юқори қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш иқтисодий жиҳатдан афзал. Шунчаки эслатма бу, афзал, тамом.

Хулоса шуки, агар Алишер Қодиров:

1. Табиий газни ёқиш ўрнига ундан юқори қийматли маҳсулотлар ишлаб чиқариш иқтисодий жиҳатдан афзал эканлигини шунчаки эслатма сифатида айтмоқчи бўлган бўлса - тўғри фикр. Буни кўпчилик билади ҳам.

2. Ҳозирги ҳолатда, фавқулодда барчани бир вақтда табиий газдан узиб, электр энергиясидан фойдаланишга ўтиш керак демоқчи бўлган бўлса - нотўғри фикр. Бунга на аҳоли, на Ўзбекистон энергетика тизими тайёр эмас.

А. Қодиров филолог бўлса-да, доимо фикрларини тўғри етказиб беришда қийналади ёки атай шундай қилади, негадир фақат ҳейтлар учраб юради. Айнан нима демоқчи эканини ўзидан бошқа ҳеч ким билмайди, шу сабабли А. Қодировнинг фикрини на тўғри деб бўлади, на хато. Балки батафсилроқ тушунтирар.

Ҳая, яна бир гап: Алишер Қодиров

"Яшил энергетика келажагимиз"

деган таъкиди билан Ўзбекистонда АЭС қурилишини тезлаштиришга чақираётган бўлиши ҳам мумкин. Агар шуни назарда тутган бўлса, бу умуман бошқа мавзу.

Маълумот учун, Графен замонавий технологияларда, хусусан, электроника, энергия сақлаш (батареялар), нанотехнология ва тиббиёт соҳаларида қўлланилади. Графен пўлатдан 200 марта мустаҳкам, бироқ юмшоқ ва эгилувчан шу билан бирга шафофф ҳамдир. У келажакнинг инқилобий материали сифатида баҳоланади.

Каналга уланиш: @Ngi_Uz

Алишер Қодиров қуйидагича ёзибди:

Газ қиммат ресурс, 1 куб газдан 10 га яқин юқори қийматли, экспортбоп маҳсулот ишлаб чиқариш, хорижга сотиш ва унинг пулига миллионлаб қоракўзларимизга иш ўрни яратиш мумкин.

Тиллақатори миллиардлаб куб газни уй иситиш ва овқат пиширишга ишлатиб юборадиган халқни косаси оқармайди.

Электр энергияси ишлаб чиқаришни кўпайтириб газ ўрнига электр энергияси ишлатишни ўрганишимиз керак.

Янги қуриладиган уйларда энергия манбаси сифатида фақат электр энергиясини рағбатлантириш таклифини қўллаб-қувватлаймиз.

Яшил энергетика келажагимиз.

———

Алишер Қодировнинг фикрига менинг муносабатим қуйидагича:

Алишер Қодировнинг фикри тўғри бўлар эди, агар:

1. Барча нефть-газ конларимизга ва улардан қазиб чиқарилаётган қазилма бойликларига давлат эгалик қилганида

2. Ёқилғилар танлови кўплигидан заправкаларда ҳеч қандай навбатлар бўлмаса

3. Электр энергияси ишлаб чиқаришда газ ёқиб электр токи олинадиган ИЭСдан ишлаб чиқариладиган электр токи минималлаштирилганда (табиий газ ёқиб, электр энергияси ишлаб чиқаришни камайтириш)

4. Газ ўрнига электр энергиясидан фойдаланишга рағбат адолатли бўлса (ҳозир газлаштирилмаган ҳудудлар яни қишлоқ жойларда электр энергиясидан фойдаланиш учун ҳалигача 50% чегирма бериш мавзуси очиқ турибди)

5. Газни маҳсулот қилиб экспорт қиладиган ишлаб чиқариш заводлари учун кафолатли газ таъминоти бўлганда,

6. Аҳолини яшил энергияга ўтишга имкониятни камайтириш учун яшил энергия ишлаб чиқариш қурилмаларига юқори божлар ўрнатиш ўрнига, имтиёзлар берилса,

7. Янги қуриладиган уйларни фақат электр энергиясидан фойдаланишга ўтказиш бўйича механизмлар тўлиқ ишлаб чиқилган ва аҳоли учун ижтимоий-иқтисодий жиҳатдан самарали бўлса,

8. Электромобилларни олиб киришни сунъий чеклаш учун ишлаб чиқилган қонунлар бўлмаганда...

Ва ҳаказо, рўйхатни кўп давом эттириш мумкин.

Агар юқоридаги шартлар таъминланмаса, газдан воз кечиш орқали электр энергиясига ўтиш нафақат аҳолининг ҳаётини қийинлаштиради, балки кўплаб ижтимоий ва иқтисодий муаммоларни ҳам келтириб чиқариши мумкин. Умуман олганда, ғоя яхши, аммо уни амалга оширишдан олдин барча иқтисодий, ижтимоий ва техник жиҳатларни ҳисобга олиш зарур. Мажбурий тартибдан кўра, рағбатлантириш ва аҳолини англаб етишга етаклаш самаралироқ бўлади, деб ўйлайман.

Каналга уланиш: @Ngi_Uz