ЧИНГИЗ АЙТМАТОВ ИЖОДИДА
МАЪРИФИЙ ҒОЯЛАР
(давоми)
Чингиз Айтматов қисса ва романларида инсон, ҳайвон, тоғ, чўл, гул, сув, гиёҳлар ҳақида қўшиқ куйлаган бўлса, публицистик асарларида экологик ҳалокатлар ҳақида бонг урди...
Одамзоднинг барча мусибат ва ҳалокатлари аслини унутишдан бошланади. Айтматов айтади:
“Тарихни ҳеч ким, ҳеч бир зот ўзгартира олмайди. Бузиши мумкин, сохталаштириши мумкин, большевик ва коммунистларга ўхшаб. Лекин халқ хотирасини ўчириб бўладими? Шунинг учун, аслида Туркистон адабиёти деган ҳиқиқат бор. Уни минг марта айтиб такролаш шарт эмас, секин-секин рўёбга чиқариш керак. Бунинг учун энг муҳими яна тиллар масаласи катта ўрин тутади...” .
Чингиз Айтматов суҳбат-мақоласида “Туркистон адабиёти” деган иборани қўллади, Одил Ёқубовга ёзган мактубида эса “Улуғбек хазинаси” романи сабаби билан “Туркий халқлар ғурурини ҳис этдим” деган сўзни ҳали шўро мустамлакаси давридаёқ баралла айтди .
Чингиз Айтматов катта қалблик, улкан ғоялик, улуғ дарди бор буюк шахс эди. Унинг бу нидоларида парчаланган буюк бир мамлакат ва парчаланган буюк миллат фожиеасин англаш ва англатиш бор.
Айтматов миллий маданиятларнинг барбод бўлиб бораётгани замирида миллат ҳалокатини кўрди. Миллий маданият, миллий тафаккур, миллий аслият, миллий ахлоқни сақлаш масаласи Чингиз Айтматов яшаб турган, яъни, унинг ижоди яшаб турган бугунги кундагидек долзарб ва аянчли масала бўлган эмас.
Айтматов фарёди:
“Менинг катта хавотирим нимадан? Миллий ўзлик ва милий маданият “Бозор ҳаёт тарзи” деган хасталикка чалиниб бўлди. Давлат телевидениеларимизни ҳатто ёлғиз ўзимиз кўришга ҳам уяламиз, болаларни-ку қўя туринг! Кўчадаги китобларни варақлаб бўлмайди, газета ва журналларни қўяверинг, нуқул ваҳшийлик ва фаҳш, гумроҳликка чорловлар.... Энг даҳшатлиси, видеобосқин уй-жойимизни ҳам, юз-кўзимизни ҳам забт этиб бўлди. Марказий Осиё мамлакатлари ўзларининг бой маънавиятини сақлаб қолиш учун тезроқ чора-тадбир кўрмасалар, оқибат аянчли бўлади...” (1997)
Моддий бойликлар билан мақтаниш ва мусобақа қилиш, занжирлари кўринмас бир тазйиқ остида яшаш, иймон-эътиқод тамойилларидан чекиниш, катта шахсларни майда иғволар билан ўлдириш, улуғ салтанатларнинг қошу қобоғига қараб халққа муомала қилиш – ҳамма даврда ҳам ҳалокатга сабабдир.
Чингиз Айтматовнинг маърифий ғоялари орасида инсонннг қалбини сақлаб қолиш масаласи энг долзарб масаладир. Биз кўрмаётган ҳаёт гўзалликлари, биз йўқотган олам ранглари, биз қидираётган ҳаётнинг файзу таровати – биз ўз қалбимизни йўқотган жойдадир.
Айтматов ижодида бир шеърият бор, бу шеърият қалбларга поклик бағишлайди. Унинг ижодида бир руҳ бор, бу руҳ инсонга руҳ ва руҳий кўтаринкилик бағишлайди. Унинг ижодида бир нур бор, бу нур дилларга ва шуъурларга нур бағишлайди.
Мен Чингиз Айтматов санъати ва маҳоратининг билимдони ва мунаққиди эмасман, лекин адиб санъати ва маҳоратининг донишманди бўлгандан кўра, унинг шуъурли ва дарддош ўқувчиси бўлиш мен учун яхшироқдир...
Менга адибнинг маҳоратидан кўра унинг жасоратидан гапириш севимлироқдир.
16 ноябрь, 2018 йил, жумъа.
УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан
@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•
МАЪРИФИЙ ҒОЯЛАР
(давоми)
Чингиз Айтматов қисса ва романларида инсон, ҳайвон, тоғ, чўл, гул, сув, гиёҳлар ҳақида қўшиқ куйлаган бўлса, публицистик асарларида экологик ҳалокатлар ҳақида бонг урди...
Одамзоднинг барча мусибат ва ҳалокатлари аслини унутишдан бошланади. Айтматов айтади:
“Тарихни ҳеч ким, ҳеч бир зот ўзгартира олмайди. Бузиши мумкин, сохталаштириши мумкин, большевик ва коммунистларга ўхшаб. Лекин халқ хотирасини ўчириб бўладими? Шунинг учун, аслида Туркистон адабиёти деган ҳиқиқат бор. Уни минг марта айтиб такролаш шарт эмас, секин-секин рўёбга чиқариш керак. Бунинг учун энг муҳими яна тиллар масаласи катта ўрин тутади...” .
Чингиз Айтматов суҳбат-мақоласида “Туркистон адабиёти” деган иборани қўллади, Одил Ёқубовга ёзган мактубида эса “Улуғбек хазинаси” романи сабаби билан “Туркий халқлар ғурурини ҳис этдим” деган сўзни ҳали шўро мустамлакаси давридаёқ баралла айтди .
Чингиз Айтматов катта қалблик, улкан ғоялик, улуғ дарди бор буюк шахс эди. Унинг бу нидоларида парчаланган буюк бир мамлакат ва парчаланган буюк миллат фожиеасин англаш ва англатиш бор.
Айтматов миллий маданиятларнинг барбод бўлиб бораётгани замирида миллат ҳалокатини кўрди. Миллий маданият, миллий тафаккур, миллий аслият, миллий ахлоқни сақлаш масаласи Чингиз Айтматов яшаб турган, яъни, унинг ижоди яшаб турган бугунги кундагидек долзарб ва аянчли масала бўлган эмас.
Айтматов фарёди:
“Менинг катта хавотирим нимадан? Миллий ўзлик ва милий маданият “Бозор ҳаёт тарзи” деган хасталикка чалиниб бўлди. Давлат телевидениеларимизни ҳатто ёлғиз ўзимиз кўришга ҳам уяламиз, болаларни-ку қўя туринг! Кўчадаги китобларни варақлаб бўлмайди, газета ва журналларни қўяверинг, нуқул ваҳшийлик ва фаҳш, гумроҳликка чорловлар.... Энг даҳшатлиси, видеобосқин уй-жойимизни ҳам, юз-кўзимизни ҳам забт этиб бўлди. Марказий Осиё мамлакатлари ўзларининг бой маънавиятини сақлаб қолиш учун тезроқ чора-тадбир кўрмасалар, оқибат аянчли бўлади...” (1997)
Моддий бойликлар билан мақтаниш ва мусобақа қилиш, занжирлари кўринмас бир тазйиқ остида яшаш, иймон-эътиқод тамойилларидан чекиниш, катта шахсларни майда иғволар билан ўлдириш, улуғ салтанатларнинг қошу қобоғига қараб халққа муомала қилиш – ҳамма даврда ҳам ҳалокатга сабабдир.
Чингиз Айтматовнинг маърифий ғоялари орасида инсонннг қалбини сақлаб қолиш масаласи энг долзарб масаладир. Биз кўрмаётган ҳаёт гўзалликлари, биз йўқотган олам ранглари, биз қидираётган ҳаётнинг файзу таровати – биз ўз қалбимизни йўқотган жойдадир.
Айтматов ижодида бир шеърият бор, бу шеърият қалбларга поклик бағишлайди. Унинг ижодида бир руҳ бор, бу руҳ инсонга руҳ ва руҳий кўтаринкилик бағишлайди. Унинг ижодида бир нур бор, бу нур дилларга ва шуъурларга нур бағишлайди.
Мен Чингиз Айтматов санъати ва маҳоратининг билимдони ва мунаққиди эмасман, лекин адиб санъати ва маҳоратининг донишманди бўлгандан кўра, унинг шуъурли ва дарддош ўқувчиси бўлиш мен учун яхшироқдир...
Менга адибнинг маҳоратидан кўра унинг жасоратидан гапириш севимлироқдир.
16 ноябрь, 2018 йил, жумъа.
УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан
@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•