Мирзо Кенжабек ижодхонаси

#Ёшлик_баёзи

МОМОЖОН

Бахтлиман, деб оламга жар сололмаймиз нега ҳеч?
Пайқамасдан яшарми ё одамзот ўз бахтини?
Ҳаммамизда лекин мудом бир интилиш, бир соғинч,
Руҳимизда афсонавий чаманзорлар ёлқини.
Қайтмас умрим йўлларида гоҳ туриб, гоҳ қоқиниб,
Моможоним, аста англаб бораяпман оламни.
Яшайман гоҳ ҳозир ўтган лаҳзани ҳам соғиниб,
Гоҳ соғиниб ёнгинамда яшаётган одамни:
Ҳаёт менга ажаб сирли дутор бўлди, Моможон,
Кичик бошим менинг чархи даввор бўлди, Моможон.

Кечаларим менинг «Минг бир кеча»ларга сочилди,
Алпомишлар букун мағрур менга оқ йўл тилайдир.
Барчиной ҳам меҳр билан силаб қўяр бошимни,
Моҳтобойнинг бармоқлари юзларимни силайдир.
Тунлар келар гоҳ момомнинг илтижоли фарёди:
«Ёрилгин, тош, ёрилган-а, мен оғамни кўрайин».
Эртакларда ҳосил бўлар мудом инсон муроди,
Бер, Авазхон, от жиловин, қўлларимга ўрайин!
Дунё билан аста фикрим бедор бўлди, Моможон,
Эртакларнинг сири менга ошкор бўлди, Моможон.

Дер эдингки: «Тағин сенга гапларим кўп, сермаъни,
Сен улғайсанг, мен ўлмасам, ҳали бир кун айтгайман.
Биз кексалар икки қўллаб ушлаганмиз дунёни,
Ҳали сенинг набирангнинг тўйларига етгайман».
Яна дердинг маъюс тортиб алвон шафақ ўтида
Том устида қизғалдоқлар ял-ял ёниб турган дам:
«Оқ сурпни ҳам топмаганман мен момом тобутига,
Тобутимга сен бахмаллар ёпасанми, набирам?»
Ўлманг, дедим, кўз ёшларим бисёр бўлди, Моможон,
Аммо кейин йиғламоқ ҳам душвор бўлди, Моможон.

Яна сокин қиш кунлари, узун-узун кечалар,
Ташқарида дарахтлар жим дийдирашиб туради.
Ухламаган болалигу афсонаю эртаклар
Оппоқ тунлар оғушида тентирашиб юради.
Фақатгина эзиб-юзиб нола қилар куюк най,
О, кошки шу куй бағрига сингиб кетса одамзод!
Хаёл кезар олис мозий тубларида толиқмай,
Куй тинару кўз олдимда пайдо бўлар бу ҳаёт:
Кўрсанг эди – диёр қандоқ диёр бўлди, Моможон,
Букун ҳамма подшоҳ бўлди, тождор бўлди, Моможон.

Сен сўзингни айтмай кетдинг ул умидли чоғларинг,
Ўйларимда қайнар энди суҳбатларинг хумори.
Қизғалдоқлар қолди охир – сенинг чеккан оҳларинг,
Алвон шафақ қолди ахир – юрагингнинг ошкори.
Ўшал аччиқ азанг куни дилда қотган йиғилар
Мана букун ҳазин-ҳазин қуюлади дилимдан.
Ибн Сино элда букун, шифо элдан топилар,
Энди жондан айрилсам ҳам, айрилмайин элимдан!
Кунлар кулди, дунё қолди, бахт бор бўлди, Моможон...
Менга фақат топилмаси дийдор бўлди, Моможон.

1977

Мирзо КЕНЖАБЕК


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

****

АСҚАД МУХТОРНИНГ ЭЗГУ ДУОСИ

Илк шеърий машқларим ўша давр (70-йиллар) ёки мактаб муҳитига мос бўлиб, шеър дегулик эмасди. Шунинг учун талабалик давримдаги “Моможон” шеъримни илк шеърим деб биламан. Ўшанда Тошкент давлат университети – ҳозирги Миллий университетнинг учинчи курсида ўқирдим. Бу шеърим билан устоз Абдулла Орипов назарига эришдим.

Талабалар шаҳарчасида таниқли шоирлар билан эркин ижодий мулоқотлар кўп бўлар эди. Қишки имтиҳон вақти, бир имтиҳондан чиқиб, устоз билан учрашув бўлаётаган филология факультети 84-ётоқхонасига шошилганман. Менга навбат берилиб, “Моможон” шеъримни, кутилмаган олқишлардан кейин Лойиқ Шералидан таржима қилганим “Ўшанда етарлар шоир қадрига” деган шеърни ўқиган эдим.

“Ёшлик” альманахига шеър бериб, азиз устоз Эркин Воҳид назарига тушдим. Шоир Мирпўлат Мирзо мени Эркин Воҳид қидираётганини айтди, “Ёш гвардия” нашриётига келганимда бош муҳаррир бўлмиш устоз ҳузурига бошлаб кирди. Шеъриятимизнинг ҳақли дарғалари бўлмиш икки буюк устоз назаридан ҳар ким ҳам руҳланар эди.

Тўртинчи курслигимда ёш ижодкорларнинг соғлом минбари бўлган “Гулистон” журналида устоз Абдулла Шер ташаббуси билан икки шеърим чиқди, кейинроқ бир туркумим таёрланди. Бош муҳаррир Асқад Мухтор: “Ҳеч сўлмас баҳорлар тилайман сенга!” деган сатримни туркумга ўз қўли билан сарлавҳа қилиб танлаган эди.

Ўшанда “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси ташкил этилиб, Асқад Мухтор унга муҳаррир бўлди, “Гулистон”нинг янги муҳаррири 4-сондан бир ярим саҳифалик шеъримни олиб ташлади. Бу менинг улкан маънавий мотамим эди. Қўлёзмани таҳририятдан олиб, Асқад Мухторга киритиб бердим. Фидойи устоз туркумни газетада чоп этди.
Ўша “Ҳеч сўлмас баҳорлар тилайман сенга!” деган ёзувни раҳматлик Асқад Мухторнинг эзгу дуоси ва менга тилаган оқ фотиҳаси деб биламан.

(давоми бор)


УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

«АССАЛОМАЛАЙКУМ, ДОРНИНГ ОҒОЧИ!»

****
Кўнглимда адабиётга илк муҳаббат (ҳавас эмас, муҳаббат) болалик давримдан уйғонган. Ҳазрати Боязид Бистомий ўз ҳолларини “Онадан туғма давлат” деганлар. Албатта, ҳар бир шоирнинг шоирлиги ҳали туғилмасидан бошланади.

Ота-онам фақат меҳнат-машаққат ичида яшадилар.
Онам беш ёшда оталари, саккиз ёшда оналаридан айрилиб, етим ўсган ғариба аёл, акамни ўзига ота қилиб олган, мени ака, укаларимни ука, амаки ва тоғалар қилиб олган эдилар. Кейин сингилларим: онамнинг она ва опалари туғилди. Менинг “акалик” мартабам дилимга ғамгинлик бериб, кўзимни ёшлатар эди. Ўша илк ғамларим, кўз ёшларим кўнглимда уйғонган илк шеърлар бўлса, ажаб эмас.

Беш ёшарлигимда уч яшар синглим сувда оқиб кетиб, вафот бўлди, онам тегирмон тагидан топиб чиқдилар. Онамнинг жонсиз синглимни бағрига босиб фарёд чекканлари, эҳтимол, илк шеърларимдир.

Қишнинг узун кечаларида акам иккимиз онамга ва бизникига келган қўшни аёлларга халқ достонларини ўқиб берар эдик. Энг ғамгин жойларида акам чиқиб кетар, мен йиғлаб, давом эттиришга мажбур бўлар эдим. Масалан, муштипар Онаннинг икки ўғли дорга осиляпти, у нажот қидириб, бўзлаб, дорнинг оғочига салом беради: “Ассаломайлакум, дорнинг оғочи!” – дея золимлар қалбига шафқат солмоқчи бўлади. Балки, ўша риёсиз йиғилар илк шеърларимдир.

Кейин замона адибларининг роман ва қиссларини ўқийдиган бўлдик. Қайси асарни ўқисам, узоқ вақт унинг таъсирида юрар ва ўзимни китобнинг ижобий қаҳрамонидек ҳис қилар эдим. Сўнг мақолалар ёзишни ўргандик. “Сариосиё ҳақиқати” газетасида “Далалардан дараклар” рукнида бошқа қишлоқлик Сирожиддин Саййид билан иккимизнинг мақолаларимиз чиқа бошлади. Биз бир вақтда Тошкент давлат университети (ҳозирги Миллий университет)нинг журналистика факультетига ўқишга кирдик ва танишдик. Кейинчалик Сирожиддин бир шеърий китобимга ёзган тақризини “Юраклардан дараклар” деб атаганида ўша болалик даврларига ишорат қилган эди.

Бизнинг ўрта мактабимиз ўзбек ва тожик синфларидан иборат эди. Тожик синфида ўқийдиган Ислом деган дўстим доимий суҳбатдошим ва сирдошим эди. Биз ҳар бир ўқиган асаримизни кунлар бўйи муҳокама қилар эдик. Мактаб давримиздаёқ Сергей Есениннинг Эркин Воҳид таржима қилган “Замин дарғаси” китобидаги кўплаб шеърларни ёд билар эдик. Мен унга ўзбек адабиётининг мумтозларини билдирсам, у менга форс-тожик адабиётининг мумтозларини билдирар эди. Шундай қилиб, Ҳофиз Шерозий, Саъдий Шерозий, Бидруддин Ҳилолий шеърларини ўқийдиган ва ёдлайдиган бўлдик.

(давоми бор)


УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

ЧИНГИЗ АЙТМАТОВ ИЖОДИДА
МАЪРИФИЙ ҒОЯЛАР

(давоми)

Чингиз Айтматов қисса ва романларида инсон, ҳайвон, тоғ, чўл, гул, сув, гиёҳлар ҳақида қўшиқ куйлаган бўлса, публицистик асарларида экологик ҳалокатлар ҳақида бонг урди...

Одамзоднинг барча мусибат ва ҳалокатлари аслини унутишдан бошланади. Айтматов айтади:
“Тарихни ҳеч ким, ҳеч бир зот ўзгартира олмайди. Бузиши мумкин, сохталаштириши мумкин, большевик ва коммунистларга ўхшаб. Лекин халқ хотирасини ўчириб бўладими? Шунинг учун, аслида Туркистон адабиёти деган ҳиқиқат бор. Уни минг марта айтиб такролаш шарт эмас, секин-секин рўёбга чиқариш керак. Бунинг учун энг муҳими яна тиллар масаласи катта ўрин тутади...” .

Чингиз Айтматов суҳбат-мақоласида “Туркистон адабиёти” деган иборани қўллади, Одил Ёқубовга ёзган мактубида эса “Улуғбек хазинаси” романи сабаби билан “Туркий халқлар ғурурини ҳис этдим” деган сўзни ҳали шўро мустамлакаси давридаёқ баралла айтди .

Чингиз Айтматов катта қалблик, улкан ғоялик, улуғ дарди бор буюк шахс эди. Унинг бу нидоларида парчаланган буюк бир мамлакат ва парчаланган буюк миллат фожиеасин англаш ва англатиш бор.

Айтматов миллий маданиятларнинг барбод бўлиб бораётгани замирида миллат ҳалокатини кўрди. Миллий маданият, миллий тафаккур, миллий аслият, миллий ахлоқни сақлаш масаласи Чингиз Айтматов яшаб турган, яъни, унинг ижоди яшаб турган бугунги кундагидек долзарб ва аянчли масала бўлган эмас.

Айтматов фарёди:
“Менинг катта хавотирим нимадан? Миллий ўзлик ва милий маданият “Бозор ҳаёт тарзи” деган хасталикка чалиниб бўлди. Давлат телевидениеларимизни ҳатто ёлғиз ўзимиз кўришга ҳам уяламиз, болаларни-ку қўя туринг! Кўчадаги китобларни варақлаб бўлмайди, газета ва журналларни қўяверинг, нуқул ваҳшийлик ва фаҳш, гумроҳликка чорловлар.... Энг даҳшатлиси, видеобосқин уй-жойимизни ҳам, юз-кўзимизни ҳам забт этиб бўлди. Марказий Осиё мамлакатлари ўзларининг бой маънавиятини сақлаб қолиш учун тезроқ чора-тадбир кўрмасалар, оқибат аянчли бўлади...” (1997)

Моддий бойликлар билан мақтаниш ва мусобақа қилиш, занжирлари кўринмас бир тазйиқ остида яшаш, иймон-эътиқод тамойилларидан чекиниш, катта шахсларни майда иғволар билан ўлдириш, улуғ салтанатларнинг қошу қобоғига қараб халққа муомала қилиш – ҳамма даврда ҳам ҳалокатга сабабдир.

Чингиз Айтматовнинг маърифий ғоялари орасида инсонннг қалбини сақлаб қолиш масаласи энг долзарб масаладир. Биз кўрмаётган ҳаёт гўзалликлари, биз йўқотган олам ранглари, биз қидираётган ҳаётнинг файзу таровати – биз ўз қалбимизни йўқотган жойдадир.

Айтматов ижодида бир шеърият бор, бу шеърият қалбларга поклик бағишлайди. Унинг ижодида бир руҳ бор, бу руҳ инсонга руҳ ва руҳий кўтаринкилик бағишлайди. Унинг ижодида бир нур бор, бу нур дилларга ва шуъурларга нур бағишлайди.

Мен Чингиз Айтматов санъати ва маҳоратининг билимдони ва мунаққиди эмасман, лекин адиб санъати ва маҳоратининг донишманди бўлгандан кўра, унинг шуъурли ва дарддош ўқувчиси бўлиш мен учун яхшироқдир...
Менга адибнинг маҳоратидан кўра унинг жасоратидан гапириш севимлироқдир.

16 ноябрь, 2018 йил, жумъа.


УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

ЧИНГИЗ АЙТМАТОВ ИЖОДИДА
МАЪРИФИЙ ҒОЯЛАР

“Маърифат” сўзи тасаввуф адабиётида ёлғиз қўлланган эмас, “маърифатуллоҳ” дея жуфт қўлланган, яъни Аллоҳни таниш деганидир.

Тасаввуф арбоблари айтганлар:
“Тасаввуфнинг бош ғоя ва мақсадларидан бири – Маърифатуллоҳга эришмоқ, яъни Аллоҳни танимоқдир. Аммо Аллоҳни танимоқ илми эмас, илм дейилмайди бу, МАЪРИФАТ дейилади. Яъни ирфондир” .

Чингиз Айтматовнинг маърифати, Аллоҳни таниши унинг инсонга, ҳайвонга, жамодот ва наботот оламига – табиат оламига бўлган шафқатида намоён бўлади.

Султонул-орифийн лақаби билан оламга машҳур бўлган, тасаввуфда Хожагон-нақшбандия силсиласининг 6-сарҳалқаси бўлган ҳазрати Боязид Бистомий қуддиса сирруҳ қиссаларида келади:

“У зот бир куни бир итга дуч келганлари ва итнинг ҳол тили билан у кишига бундай деганини айтадилар: “Эй Боязид! Менда қандай ноқислик борки, дунёда менга итлик даражасини лойиқ кўрдилар, сенда қандай устунлик борки, сенга инсонлик ва ислом хилъатини кийгиздилар?”.
Боязид бу маъно ва муҳокамадан сесканиб, итга ҳурмат билан йўл бердилар.

Сўнг бундай дедилар:“Дин – Холиққа шукр ва таъзим, махлуққа шафқат ва марҳаматдир”.

Чингиз Айтматовнинг “Юзма-юз”, “Жамила”, “Бўтакўз” қиссаларидан бошлаб, сўнгги романларигача, Холиққа шукр ва таъзим туйғусини, махлуқотга шафқат ва марҳамат туйғусини топиш мумкин.

Адабиётнинг моҳияти инсон моҳиятини камолга етказишдир. Бир халқнинг иймон-эътиқодини масхара қиладиган, умуман, эътиқодсизлик ёки бузуқ эътиқодни тарғиб қиладиган адабиёт асло адабиёт эмасдир.

Юнус Эмро айтадилар:

Сўрдим сариқ чечакдан:
– Нечун бўйнинг эгридир?
– Боқма эгри бўйнимга,
Ичим Ҳаққа тўғридир!

Чингиз Айтматов ижодида биз хоҳлаган, биз истаган ақида ва эътиқод тамойиллари, иймон ва исломнинг илмий асослари дарж этилмаган бўлиши мумкин. Лекин адиб ижодида инсонийлик ва шафқат қонуни – санъаткор адибнинг ичи Ҳаққа тўғри бўлган бир шахс эканини исбот этади.


(давоми бор)


УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

НОЛОЙИҚ РЕКЛАМАЛАР

Мирзо Кенжабек ижодхонаси муҳиблари диққатига!

Ижодхонамиз ўзанига баъзи нолойиқ, бизнинг ахлоқимиз ва яшаш тарзимизга тўғри келмайдиган паст ва нохуш рекламалар жойланмоқда. Айрим мухлислар ажабланиб, эътироз тариқида бизга мурожаат қилмоқдалар.

Бу ишларда асло ижодхона маъмуриятининг иштироки ва розилиги йўқ. Кўп аъзоси бўлган ўзанларга мана шундай тубан рекламалар тақдим этилиши одатга айланди. Бунинг олдини олиш чорасини кўриш ҳаракатидамиз.

Азиз ва муҳтарам шеърият ва маърифат мухлисларини ана шу ҳолатдан огоҳ этиб қўйишни лозим топдик.

Маъмурият


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•

#Азизлар_ёди

КУТИЛМАГАН ИЛТИФОТ

Тахминан 2007 ёки 2008 йил эди. Ҳожи отамиз ҳожи онамиз билан бирга Сурхондарёдан Тошкентга келдилар. Дархондаги уйимиз файзга тўлди. Отамиз Эркин Воҳидовни жуда яхши кўрар эдилар. Чунки устоз туғилиб ўсган масканимизга – фарзандларимиз тўйига борган, шеърлар ўқиб, Ашуржилон (ҳозирги Меҳнат) қишлоғи халқининг меҳрини қозонган эдилар...

Отамиз: “Устозингиз Эркин Воҳидовни бориб кўрайлик” деб қаттиқ талаб қилдилар. Ўша давр шундай мураккаб эдики, саллали, соқолли, жуббали бирор одам идораларга борса, ундан хавф ва шубҳа туйиш замон урфига айланган эди. Эркин Воҳидов эса халқ вакили ёки сенат аъзоси сифатида Олий Мажлисда хизмат қилар эдилар.

Муҳтарам отамиз қачон бу талабларини айтиб: “Эркин Воҳидовга телефон қилдингизми, бугун борамизми?” десалар, мен ичим эзилиб: “Худо хаҳласа, борамиз, отажон” деб қўяр эдим.
Тасодиф бўлдими ёки софдил отамизнинг хоҳиш-истаги Ҳақ таолога етдими, уйимизга ҳаяжон билан ёзувчи Дадахон Нурий келиб қолдилар.

“Қанақа одамсиз, телефонингизга тушиб бўлмайди! Сизни Эркин Воҳидов сўраяптилар. “Мирзони соғиндим, эртага соат саккизларда келсин, бирга бир пиёла чой ичамиз” деяптилар. Эрталаб Ойбек метросидаги уйларига етиб борасиз” дея мени огоҳлантириб кетдилар. Сўнг тезда яна қайтиб келиб: “Эрталаб соат еттида тайёр бўлиб туринг, ўзим мошинада олиб бораман” дедилар. Мен: “Ҳожи отамиз ҳам борлар-ку? Нима қиламиз?” дедим. Дадахон Нурий: “Жуда яхши! Ҳожи ота ҳам тайёр бўлиб турсинлар” дея таъкидлаб кетдилар.

Эркин Воҳидовнинг давлат томонидан вақтинча берилган уйида (Ойбек метросига яқин кўп қаватли бинонинг 7 ёки 8-қавати эди, назаримда) Республика Маҳалла жамғармасининг раиси Темур Шукуров ва устознинг ўғиллари Хуршиджон ҳам бор эканлар. Сабаби, қаймоқ ва чой зиёфатидан кейин улар биргаликда тоққа чиқмоқчи эканлар.

Суҳбат асносида устоз Эркин Воҳидов чексиз бир илтифот қилиб қолдилар: “Ҳар бир даврнинг ўз гимни бўлади. Вақтида Абдуллажоннинг (Абдулла Ориповнинг) “Ўзбекистон ватаним маним” деган қасидаси давр гимнига айланган эди. Менинг “Ўзбегим” деган шеърим ҳам вақтида гимн бўлган. Ҳозирги даврнинг гимни Мирзонинг “Ибодат” деган шеъридир” дея зарофат кўрсатдилар.

Албатта, устоз бу сўзни фақат менинг кўнглим учун эмас, балки ҳожи отамизнинг олдиларида менинг қадримни баланд қилиб кўрсатиш учун лутф юзасидан айтдилар. Кейин муҳтарам устоз аруз вазнида иқтидорим борлигини таъкидлаб, бунга эътибор беришим, яъни ғазаллар ёзишим зарурлигини уқтирдилар.

Орадан неча йиллар ўтди. Ҳақ таоло менга кутилмаган иззат ва неъматларини ато айлади. Лекин устознинг ғариб ва мазлум ҳолимдаги илтифотли сўзлари таскин ва тасаллий ўлароқ қалбимда қолди.


УСТОЗ МИРЗО КЕНЖАБЕК
«ШЕЪРИЯТ ВА РУҲИЯТ» китобидан


@m_kenjabek
┈┈• ❀ 🌷☘️🌷 ❀ •┈┈•