#taqriz #arxiv
"Usta va Margarita"
M.Bulgakov. Kitob mening qo'limga qanday tushib qoldi? O'shanda 2021-yil noyabr oyida qattiq betob bo'lib qolgan edim. Onam ko'nglimni ko'tarish maqsadida meni Kitob olami, hozirgi Asaxiy do'koniga olib borgan edilar. Men tanlagan ikki kitobdan biri aynan shu -
"Usta va Margarita" boʻlgan. Aslini olganda men u davrlar kitobxon emasdim. Kitobni bosmadan chiqarilgan noodatiy hajmi va ranggi meni o'ziga tortgan holos (kitobni yuqoridagi videoda ham koʻrishingiz mumkin). O'sha kuni tanlagan ikki kitobimdan birini o'qib ancha oldin tugatgandim, ammo tanlov ushbu romanga kelar ekan har gal "keyin" degan so'zni takrorlardim. Har gal oʻzimni shu kitobni o'qishga tayyor emasdek sezardim. Ammo o'qishni istardim.
O'qishni istardim, qachonki romanni Ponti Pilat degan bobigacha o'qib, hech nimani tushunmay, bir varoq mutolaa uchun bir soat vaqt ketkizganimni esga olmagunimcha. Ha, Ponti Pilat bobigacha men asarni na his qilganman, na tushunib anglaganman. Ammo ich-ichimdan nimadir "o'qi!" deb ovoz berardi.
Keyin nima bo'ldi? Keyin anchadan beri hayotimdagi voqealar sabab butun ijtimoiy tarmoqlardan, aniq qilib aytsak, odamzottan detox e'lon qilgan kunlarimning birida birdan Instagram sahifamga "ko'z tashlagim" kelib qoldi. Reelslarni tomosha qilish davomida bir videoni ko'rib qoldim. Inson tomonidan dublyajlashtirilgan bu video, inson tomonidan yozilgan ijod asarini o'qishim uchun katta turtki bo'ladi deb o'ylamagandim. Ha, to'g'ri tushundingiz, o'sha yuzlab kitoblarim ichida yotgan, "keyin, hozir tayyor emasman" deb kechiktirib yurgan ushbu romanni bitta reelsdagi video uchun o'qib chiqishga ahd qildim. Va shunday bo'ldi ham!
Uyqusiz tunlar. Kitobni dushanba kuni boshladim. Buni qarangki haftaning shu kuni tugatish nasib qilibdi. O'sha kuni chuqur ikkilanishlar bilan asar kechga boshlandi. Ammo bu safar romanni men umuman boshqa qiz bo'lib, umuman boshqa inson bo'lib boshladim. Bundan ikki yil oldingi mutolaam bilan bu safargi mutolaamda keskin farq bor edi.
Birinchidan, men angladim, ilk sahifadan soʻnggi sahifagacha. Oldin "hali tayyor emasman" degan bahonam to'g'ri bo'lib chiqan edi. U payti bugungidek bilimga ham, hayotiy tajribaga ham ega bo'lmaganman ochig'i. Sizlarga ham maslahatim, din va hayot to'g'risidagi hech bo'lmasa boshlang'ich bilimga ega bo'lgandan keyingina o'qing, aks holda roman gʻoʻyasini anglamaysiz. Aniq qilib aytsak shunchaki o'qigan inson bo'lasiz.
Ikkinchidan, ushbu romanda hislarim bilan to'qnashdim. Bilasizmi, inson qalbida ba'zan o'zga tugul o'zi ham tushunmaydigan hislar, tuyg'ular bo'ladi. Masalan, hozir ham ularni nima ekanligini sizlarga istasam ham aytib berolmayman. Chunki ular tilga ko'chmaydi, qalbda mudom qoladi. Aynan o'sha hislarim bilan ushbu asar meni yuzlashtirdi va ichimdagi shovqinni ovozini tindirdi.
Ramazon oyi aynan shu asarni o'qittirgan Allohga cheksiz hamdlar bo'lsin! Asar syujeti biroz qo'rqinchli, iblis haqida gap borganligi uchun ham odam seskanib ketadigan joylari bor. Roman ruhiy holatimga ta'sir qildi, albatta. Hafta davomida saharlikka turar ekanman tonggacha uxlolmagan, ba'zan esa tunni saharlikkacha ulab yuborgan paytlarim bo'ldi. Kitob mutolaasi bilan emas, miyamda aylangan savollar sababli uxlolmadim. Rostan ham Bulgakov asarini mukammallik darajasiga olib chiqaolgan. Yana menga asarni eng yoqqan tarafi huddi o'zim istagandek, ya'ni oxiri tugatilganligi bo'ldi. Oldin ham roman, qissa, hikoya o'qiganman va bular ichida nihoyani o'quvchining o'ziga havola qilib qo'yadiganlari ham topilgan. Menga eng yoqmagani ham shu. Bu romanda Bulgakov huddi meni azaldan tanigandek va e'tirozimni hisobga olgandek xotimani maromiga yetkizib, hatto har bir qahramonga alohida yuzlanib yozibdi. Ajabo! Mening Bulgakov bilan ruhiy yaqinligimga balki bu hol yana bir isbottir.
Shu o'rinda kichkina bir qo'shimcha sifatida, agar yozuvchi tirik bo'lganida asarni nomini o'zgartirishini so'ragan bo'lar edim.
Mixail Afanasevich Bulgakovga rahmat!19-mart. 2024
© Nargiza Abdusattorova
Lesson time.
