Ortofosfat kislota (H₃PO₄)
Kimyoviy xususiyatlari va asosiy ma'lumotlar:
Ortofosfat kislota — formulasi H₃PO₄ bo‘lgan kuchsiz uch asosli noorganik kislota. U kimyo sanoati va qishloq xo‘jaligida keng qo‘llaniladi. Suvda yaxshi eriydi va asosan rangsiz kristall yoki konsentrlangan suyuqlik shaklida uchraydi.
Tabiatda uchrashi va ahamiyati:
Ortofosfat kislota tabiatda sof holda uchramaydi, lekin uning tuzlari — fosfatlar — tuproqda va tirik organizmlarda keng tarqalgan.
U o‘simliklar va hayvonlar uchun zarur bo‘lgan fosfor manbai hisoblanadi.
Fizik xossalari va tashqi ko‘rinishi:
Molekulyar formula: H₃PO₄
Tashqi ko‘rinishi: Rangsiz suyuqlik yoki oq kristallar.
Qaynash harorati: 158 °C (konsentrlangan eritma).
Xidi: Xushbo‘y bo‘lmagan, nordon hid.
Kimyoviy xossalari:
Disotsiatsiya:
Ortofosfat kislota suvda uch bosqichli dissotsiatsiyaga uchraydi:
H₃PO₄ ⇌ H⁺ + H₂PO₄⁻
H₂PO₄⁻ ⇌ H⁺ + HPO₄²⁻
HPO₄²⁻ ⇌ H⁺ + PO₄³⁻
Tuzlar hosil qilish:
H₃PO₄ natijada bir, ikki va uch asosli fosfat tuzlarini hosil qiladi.
Masalan:
NaOH + H₃PO₄ → NaH₂PO₄ + H₂O
Qizdirilganda polikislotalar hosil qiladi:
Qizdirish orqali pirofosfat yoki metafosfatlar hosil bo‘ladi:
2H₃PO₄ → H₄P₂O₇ + H₂O
Qo‘llanilish sohalari:
Qishloq xo‘jaligi:
Fosforli o‘g‘itlar (superfosfatlar) ishlab chiqarishda asosiy xomashyo.
Oziq-ovqat sanoati:
Ichimliklar (masalan, gazlangan ichimliklar) tarkibida pH ni boshqaruvchi qo‘shimcha sifatida ishlatiladi.
Kimyo sanoati:
Organik va noorganik fosfatlar sintezida foydalaniladi.
Tibbiyot:
Stomatologiyada va dori vositalari tarkibida qo‘llaniladi.
Qiziqarli faktlar:
Ortofosfat kislota o‘simliklar rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan ATP (adenozin trifosfat) molekulasining tarkibiy qismi hisoblanadi.
U kuchsiz kislota bo‘lsa-da, yuqori konsentrlangan eritmasi korroziv hisoblanadi.
Ichimliklar tarkibida ortofosfat kislota qo‘shimcha sifatida ishlatiladi, ammo uni ko‘p iste’mol qilish tish emalini zaiflashtirishi mumkin.
Diqqat!
Ortofosfat kislotaning yuqori konsentrlangan eritmasi teriga zarar yetkazishi va kuyishga olib kelishi mumkin. Uni ishlatishda himoya vositalaridan foydalanish lozim.
Kimyo olamidagi bilimlaringizni oshirishda davom eting! Biz bilan qoling! 🔬
@kimyoBM
Kimyoviy xususiyatlari va asosiy ma'lumotlar:
Ortofosfat kislota — formulasi H₃PO₄ bo‘lgan kuchsiz uch asosli noorganik kislota. U kimyo sanoati va qishloq xo‘jaligida keng qo‘llaniladi. Suvda yaxshi eriydi va asosan rangsiz kristall yoki konsentrlangan suyuqlik shaklida uchraydi.
Tabiatda uchrashi va ahamiyati:
Ortofosfat kislota tabiatda sof holda uchramaydi, lekin uning tuzlari — fosfatlar — tuproqda va tirik organizmlarda keng tarqalgan.
U o‘simliklar va hayvonlar uchun zarur bo‘lgan fosfor manbai hisoblanadi.
Fizik xossalari va tashqi ko‘rinishi:
Molekulyar formula: H₃PO₄
Tashqi ko‘rinishi: Rangsiz suyuqlik yoki oq kristallar.
Qaynash harorati: 158 °C (konsentrlangan eritma).
Xidi: Xushbo‘y bo‘lmagan, nordon hid.
Kimyoviy xossalari:
Disotsiatsiya:
Ortofosfat kislota suvda uch bosqichli dissotsiatsiyaga uchraydi:
H₃PO₄ ⇌ H⁺ + H₂PO₄⁻
H₂PO₄⁻ ⇌ H⁺ + HPO₄²⁻
HPO₄²⁻ ⇌ H⁺ + PO₄³⁻
Tuzlar hosil qilish:
H₃PO₄ natijada bir, ikki va uch asosli fosfat tuzlarini hosil qiladi.
Masalan:
NaOH + H₃PO₄ → NaH₂PO₄ + H₂O
Qizdirilganda polikislotalar hosil qiladi:
Qizdirish orqali pirofosfat yoki metafosfatlar hosil bo‘ladi:
2H₃PO₄ → H₄P₂O₇ + H₂O
Qo‘llanilish sohalari:
Qishloq xo‘jaligi:
Fosforli o‘g‘itlar (superfosfatlar) ishlab chiqarishda asosiy xomashyo.
Oziq-ovqat sanoati:
Ichimliklar (masalan, gazlangan ichimliklar) tarkibida pH ni boshqaruvchi qo‘shimcha sifatida ishlatiladi.
Kimyo sanoati:
Organik va noorganik fosfatlar sintezida foydalaniladi.
Tibbiyot:
Stomatologiyada va dori vositalari tarkibida qo‘llaniladi.
Qiziqarli faktlar:
Ortofosfat kislota o‘simliklar rivojlanishi uchun muhim bo‘lgan ATP (adenozin trifosfat) molekulasining tarkibiy qismi hisoblanadi.
U kuchsiz kislota bo‘lsa-da, yuqori konsentrlangan eritmasi korroziv hisoblanadi.
Ichimliklar tarkibida ortofosfat kislota qo‘shimcha sifatida ishlatiladi, ammo uni ko‘p iste’mol qilish tish emalini zaiflashtirishi mumkin.
Diqqat!
Ortofosfat kislotaning yuqori konsentrlangan eritmasi teriga zarar yetkazishi va kuyishga olib kelishi mumkin. Uni ishlatishda himoya vositalaridan foydalanish lozim.
Kimyo olamidagi bilimlaringizni oshirishda davom eting! Biz bilan qoling! 🔬
@kimyoBM