Savol
Sovg‘a qilingan uyni uni sovg‘a qilgan shaxsning turmush o‘rtog‘i, farzandlari qaytarib olishi mumkinmi?
Javob:
Amaldagi qonunchilikda mulkni sovg‘a qilish degan tushuncha mavjud emas.
Agar fuqaro o‘ziga mulk huquqi asosida tegishli ko‘char yoki ko‘chmas ashyoni boshqa shaxsga tekinga mulk qilib berishni xohlasa bu holda hadya shartnomasi tuzilishi kerak bo‘ladi.
Ya’ni, aholi o‘rtasida “sovg‘a qilish” degan tushunchani qonunchilik “hadya qilish” deb nomlaydi.
Hadya bilan bog‘liq qoidalar FKning 31-bobi (502-511-moddalari) da batafsil bayon qilingan.
FK 502-moddasining birinchi qismi mazmuniga ko‘ra hadya shartnomasiga muvofiq hadya qiluvchi hadya oluvchiga ashyoni tekinga mulk qilib beradi yoki berish majburiyatini oladi. Hadya shartnomasining predmeti nafaqat ashyo, balki mulkiy majburiyatdan ozod qilish ham bo‘lishi mumkin.
Ushbu Kodeks 507-moddasiga ko‘ra quyidagi hollarda hadyani bekor qilishga sud tartibida yo‘l qo‘yiladi:
- hadya oluvchi hadya qiluvchining, uning oila a’zolari yoki yaqin qarindoshlarining hayoti yoki sog‘lig‘iga qarshi ataylab jinoyat sodir qilgan hollarda;
- hadya oluvchi hadya qiluvchini qasddan o‘ldirgan taqdirda (bunda hadya qiluvchining vorislari sudda hadyani bekor qilishni talab etish huquqiga ega);
- hadya oluvchining hadya qiluvchi uchun katta nomulkiy qiymatga ega bo‘lgan hadya buyumga nisbatan muomalasi uning butunlay yo‘q bo‘lib ketishi xavfini solsa;
- yakka tartibdagi tadbirkorning yoki yuridik va jismoniy shaxsning to‘lovga qobiliyatsizlik to‘g‘risidagi qonunchilik qoidalarini buzib, to‘lovga qobiliyatsizlik haqida ish qo‘zg‘atilishidan oldingi bir yil ichida o‘zining tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq mablag‘lar hisobidan hadya qilgan bo‘lsa.
Shuningdek, hadya shartnomasida hadya oluvchi hadya qiluvchidan oldin vafot etgan taqdirda hadya qiluvchining hadyani bekor qilish huquqi shart qilib qo‘yilishi mumkin.
Hadya bekor qilingan taqdirda hadya oluvchi hadya qilingan ashyoni, agar u hadya bekor qilingan paytda asl holatda saqlanib qolgan bo‘lsa, qaytarishi lozim.
Hadya qiluvchining o‘zi shartnomani bekor qilish xohishini bildirmasa, yuqorida sanab o‘tilganlardan boshqa hollarda hadyani bekor qilib bo‘lmaydi.
👉 @yurist_turdimurotov
Sovg‘a qilingan uyni uni sovg‘a qilgan shaxsning turmush o‘rtog‘i, farzandlari qaytarib olishi mumkinmi?
Javob:
Amaldagi qonunchilikda mulkni sovg‘a qilish degan tushuncha mavjud emas.
Agar fuqaro o‘ziga mulk huquqi asosida tegishli ko‘char yoki ko‘chmas ashyoni boshqa shaxsga tekinga mulk qilib berishni xohlasa bu holda hadya shartnomasi tuzilishi kerak bo‘ladi.
Ya’ni, aholi o‘rtasida “sovg‘a qilish” degan tushunchani qonunchilik “hadya qilish” deb nomlaydi.
Hadya bilan bog‘liq qoidalar FKning 31-bobi (502-511-moddalari) da batafsil bayon qilingan.
FK 502-moddasining birinchi qismi mazmuniga ko‘ra hadya shartnomasiga muvofiq hadya qiluvchi hadya oluvchiga ashyoni tekinga mulk qilib beradi yoki berish majburiyatini oladi. Hadya shartnomasining predmeti nafaqat ashyo, balki mulkiy majburiyatdan ozod qilish ham bo‘lishi mumkin.
Ushbu Kodeks 507-moddasiga ko‘ra quyidagi hollarda hadyani bekor qilishga sud tartibida yo‘l qo‘yiladi:
- hadya oluvchi hadya qiluvchining, uning oila a’zolari yoki yaqin qarindoshlarining hayoti yoki sog‘lig‘iga qarshi ataylab jinoyat sodir qilgan hollarda;
- hadya oluvchi hadya qiluvchini qasddan o‘ldirgan taqdirda (bunda hadya qiluvchining vorislari sudda hadyani bekor qilishni talab etish huquqiga ega);
- hadya oluvchining hadya qiluvchi uchun katta nomulkiy qiymatga ega bo‘lgan hadya buyumga nisbatan muomalasi uning butunlay yo‘q bo‘lib ketishi xavfini solsa;
- yakka tartibdagi tadbirkorning yoki yuridik va jismoniy shaxsning to‘lovga qobiliyatsizlik to‘g‘risidagi qonunchilik qoidalarini buzib, to‘lovga qobiliyatsizlik haqida ish qo‘zg‘atilishidan oldingi bir yil ichida o‘zining tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq mablag‘lar hisobidan hadya qilgan bo‘lsa.
Shuningdek, hadya shartnomasida hadya oluvchi hadya qiluvchidan oldin vafot etgan taqdirda hadya qiluvchining hadyani bekor qilish huquqi shart qilib qo‘yilishi mumkin.
Hadya bekor qilingan taqdirda hadya oluvchi hadya qilingan ashyoni, agar u hadya bekor qilingan paytda asl holatda saqlanib qolgan bo‘lsa, qaytarishi lozim.
Hadya qiluvchining o‘zi shartnomani bekor qilish xohishini bildirmasa, yuqorida sanab o‘tilganlardan boshqa hollarda hadyani bekor qilib bo‘lmaydi.
👉 @yurist_turdimurotov