ИШҚНИНГ СУРАТИ.
Бугун уни ҳақорат қилишди. Гўзал туйғуларини торозига солиб, қийматини ўлчамоқчи бўлишди. Гўё уни ҳиссиз хасга менгзашди. Оғир, вазмин одамлиги юраксизлик бўлиб туюлди. Ичига, қалбига кириб чиқишибдимики, шундай дейишса...
Ҳар доимгидек Малах бошлади. Ўзи исми - Малоҳат. Ҳамкасб қизлар “Малах” деб чақиради. Бу лақаб унга шунчалар моски...
Билсангиз, тарихий асарларда пиёда аскарларни мўр-малахга ўхшатишади. Бу Малах ҳам худди шундай. Рўпарасида ўтириб олиб, писанда гапларини мўр-малахдек ёпириб, “ҳужум”га ўтади.
Тўладан келган, кўзлари катта-катта, қаҳ-қаҳ отиб кулувчи бу жувон кўринишидан мулойим, камгап, камтариндекгина. Эрталаб ишга келган чоғида ўзини шундай кўрсатади ҳам. Кейин бирдан Малахлиги тутади. Уни пистирмадаги душман каби бироз жим кузатади-да, ҳеч гапдан ҳеч гап йўқ бир кулиб олиб, “ҳунари”ни бошлайди.
Бир сафар унинг топиш-тутиши эрмак бўлса, бир гал рўзғори, тушлик қилиши бир кунлик овунчоғи бўлса, феъл-атвори икки-уч кунлаб муҳокама қилинади. Хуллас, хонадаги тўрт ожиза не деса ҳам у мардлик қилиб сукут сақлайди.
— Достон ака, ҳеч қизларга гап отганмисиз? Умрингизда бир марта бўлса ҳам сиз гап бошлаганмисиз? — бугунги у томон отилган “малах”лари негадир ҳақоратдек туюлди.
У жавоб бериб улгурмасидан Малахнинг ёнида Санобар пайдо бўлди. Унинг жилмайишида бир дунё маъно, қоп-қоп гап мужассам. Дугонасининг ўнг томонидан серрайиб туриб олди-да, одатдагидек жилмайганча ундан кўз узмади.
Бу табассум Достонга шундай деётгандек туюлди: “Қани сўзланг! Журъат борми, ўзи сизда?”
— Вой, мени қизиқтирган саволни бердингиз, Малах опа, — баланд пошнаси билан японлардан ҳам майдароқ қадам ташлаб, “таққилаб” югуриб келди Зиёда.
— Тинч ўтирсанглар-чи? — бурчакдаги Шоҳида опанинг бу гапи “Менам қуруқ қолмай” дегандек эшитилди.
Достон жавоб бериш ўрнига жаҳлданми, аламданми қизариб кетди. Юзлари ловуллади.
— Вой, — Зиёда туғилаётганида ҳам шу сўзни айтган бўлса керак сира тилидан қўймайди. — Достон ака қизариб кетди. Менимча, ҳеч кимга гап отмаган!
Санобар ҳамон табассумли чеҳраси билан “сўзлаяпти”: “Ростдан ҳам гап отмаганмисиз?”
Вазмин одам - қарида вулқонни яшириб ётган тоғ, тубида асов тўлқинларни беркитган уммон деяверинг.
Достоннинг ҳам ичидаги вулқон ҳаракатга келгандек, тўлқин бир кўтарилгандек бўлди. Лекин ўзини босди. Рўпарасидаги ҳар куни бирга ишлайдигани, доим шу каби гаплар билан асаб толаларини чертиб яйрайдиганларига яна ён берди. Сезди, юзидаги қизиллик ҳам, йиғила бошлаган аччиғи ҳам тарқагандек гўё. Чунки кўз олдига унинг гўзал чеҳраси, кулиб турувчи кўзлари, шодон кулгиси келди. Бирдан қалби ёришиб, бор ғашлик тарқади. Ҳақорат деб ўйлагани - Малахнинг гапи ҳам ҳазилдек туюлди.
— Вой, ҳечам қизларга биринчи бўлиб гапирмаганмисиз, Достон ака? — деди Зиёда эркалик билан.
— Йўқ, — деди Достон жиддий қараб.
— Билувдим, — Шоҳида опанинг овози эшитилди бурчакдан.
— Ана бўлмасам, — ҳафсаласи пир бўлди Малахнинг ҳам. — Ҳечамми?
— Ҳечам. Фақат, кампирларга биринчи бўлиб гапирган бўлишим мумкин, — деди у янаям ўзини жиддий тутиб, компьютер экранига қараркан.
Малахнинг эндигина оғзига олиб борган чинни идишдаги чойи қалқиб кетганидан устига қуйилиб кетай деди:
— Кампирларга?
— Ҳа, кампирларга! Биринчи бўлиб салом берганман-да! Буям биринчи гапиришга киради-ку! — пинагини бузмай сўзлади Достон.
— Ўлманг! Бўлмаса, ҳар куни менга гап отаётган экансиз-да! — Шоҳида опа жим туролмади.
— Ҳмм! — деб қўйди Достон ишида давом этиб.
Аввалига финжоннинг “тарс” этиб столга қўйилгани, сўнг пошнанинг полга жаҳл билан урилгани эшитилди, бу — Малах ва Зиёда. Хўрсиниш ва “шип-шип” этган овоз Санобарнинг ҳам юзидан табассум ариганини билдирарди.
У илк бор аёлларга ҳақиқатни сўзлаб, мағлуб этди. Ҳар гал гапга нўноқлиги, ихтиёридан ташқарида бўлган ўта тортинчоқлиги сабаб, ўзини оқлашга, зўр қилиб кўрсатишга уринарди. Жувонлар эса баттар авжига олишарди. Бугун бир деганда тўғрисини айтди ва зафар қозонди. Аммо барибир дили ёришмади. Чунки уларнинг наздида Достон муҳаббатсиз, ҳиссиз инсонлигича қолди.
Бугун уни ҳақорат қилишди. Гўзал туйғуларини торозига солиб, қийматини ўлчамоқчи бўлишди. Гўё уни ҳиссиз хасга менгзашди. Оғир, вазмин одамлиги юраксизлик бўлиб туюлди. Ичига, қалбига кириб чиқишибдимики, шундай дейишса...
Ҳар доимгидек Малах бошлади. Ўзи исми - Малоҳат. Ҳамкасб қизлар “Малах” деб чақиради. Бу лақаб унга шунчалар моски...
Билсангиз, тарихий асарларда пиёда аскарларни мўр-малахга ўхшатишади. Бу Малах ҳам худди шундай. Рўпарасида ўтириб олиб, писанда гапларини мўр-малахдек ёпириб, “ҳужум”га ўтади.
Тўладан келган, кўзлари катта-катта, қаҳ-қаҳ отиб кулувчи бу жувон кўринишидан мулойим, камгап, камтариндекгина. Эрталаб ишга келган чоғида ўзини шундай кўрсатади ҳам. Кейин бирдан Малахлиги тутади. Уни пистирмадаги душман каби бироз жим кузатади-да, ҳеч гапдан ҳеч гап йўқ бир кулиб олиб, “ҳунари”ни бошлайди.
Бир сафар унинг топиш-тутиши эрмак бўлса, бир гал рўзғори, тушлик қилиши бир кунлик овунчоғи бўлса, феъл-атвори икки-уч кунлаб муҳокама қилинади. Хуллас, хонадаги тўрт ожиза не деса ҳам у мардлик қилиб сукут сақлайди.
— Достон ака, ҳеч қизларга гап отганмисиз? Умрингизда бир марта бўлса ҳам сиз гап бошлаганмисиз? — бугунги у томон отилган “малах”лари негадир ҳақоратдек туюлди.
У жавоб бериб улгурмасидан Малахнинг ёнида Санобар пайдо бўлди. Унинг жилмайишида бир дунё маъно, қоп-қоп гап мужассам. Дугонасининг ўнг томонидан серрайиб туриб олди-да, одатдагидек жилмайганча ундан кўз узмади.
Бу табассум Достонга шундай деётгандек туюлди: “Қани сўзланг! Журъат борми, ўзи сизда?”
— Вой, мени қизиқтирган саволни бердингиз, Малах опа, — баланд пошнаси билан японлардан ҳам майдароқ қадам ташлаб, “таққилаб” югуриб келди Зиёда.
— Тинч ўтирсанглар-чи? — бурчакдаги Шоҳида опанинг бу гапи “Менам қуруқ қолмай” дегандек эшитилди.
Достон жавоб бериш ўрнига жаҳлданми, аламданми қизариб кетди. Юзлари ловуллади.
— Вой, — Зиёда туғилаётганида ҳам шу сўзни айтган бўлса керак сира тилидан қўймайди. — Достон ака қизариб кетди. Менимча, ҳеч кимга гап отмаган!
Санобар ҳамон табассумли чеҳраси билан “сўзлаяпти”: “Ростдан ҳам гап отмаганмисиз?”
Вазмин одам - қарида вулқонни яшириб ётган тоғ, тубида асов тўлқинларни беркитган уммон деяверинг.
Достоннинг ҳам ичидаги вулқон ҳаракатга келгандек, тўлқин бир кўтарилгандек бўлди. Лекин ўзини босди. Рўпарасидаги ҳар куни бирга ишлайдигани, доим шу каби гаплар билан асаб толаларини чертиб яйрайдиганларига яна ён берди. Сезди, юзидаги қизиллик ҳам, йиғила бошлаган аччиғи ҳам тарқагандек гўё. Чунки кўз олдига унинг гўзал чеҳраси, кулиб турувчи кўзлари, шодон кулгиси келди. Бирдан қалби ёришиб, бор ғашлик тарқади. Ҳақорат деб ўйлагани - Малахнинг гапи ҳам ҳазилдек туюлди.
— Вой, ҳечам қизларга биринчи бўлиб гапирмаганмисиз, Достон ака? — деди Зиёда эркалик билан.
— Йўқ, — деди Достон жиддий қараб.
— Билувдим, — Шоҳида опанинг овози эшитилди бурчакдан.
— Ана бўлмасам, — ҳафсаласи пир бўлди Малахнинг ҳам. — Ҳечамми?
— Ҳечам. Фақат, кампирларга биринчи бўлиб гапирган бўлишим мумкин, — деди у янаям ўзини жиддий тутиб, компьютер экранига қараркан.
Малахнинг эндигина оғзига олиб борган чинни идишдаги чойи қалқиб кетганидан устига қуйилиб кетай деди:
— Кампирларга?
— Ҳа, кампирларга! Биринчи бўлиб салом берганман-да! Буям биринчи гапиришга киради-ку! — пинагини бузмай сўзлади Достон.
— Ўлманг! Бўлмаса, ҳар куни менга гап отаётган экансиз-да! — Шоҳида опа жим туролмади.
— Ҳмм! — деб қўйди Достон ишида давом этиб.
Аввалига финжоннинг “тарс” этиб столга қўйилгани, сўнг пошнанинг полга жаҳл билан урилгани эшитилди, бу — Малах ва Зиёда. Хўрсиниш ва “шип-шип” этган овоз Санобарнинг ҳам юзидан табассум ариганини билдирарди.
У илк бор аёлларга ҳақиқатни сўзлаб, мағлуб этди. Ҳар гал гапга нўноқлиги, ихтиёридан ташқарида бўлган ўта тортинчоқлиги сабаб, ўзини оқлашга, зўр қилиб кўрсатишга уринарди. Жувонлар эса баттар авжига олишарди. Бугун бир деганда тўғрисини айтди ва зафар қозонди. Аммо барибир дили ёришмади. Чунки уларнинг наздида Достон муҳаббатсиз, ҳиссиз инсонлигича қолди.