Фан ва фалсафа

Бугун маърузам тугаганидан кейин олдимга талабалар келишувди. Уларга фан ва фалсафа муносабати ҳақида қисқача гапириб бердим. Фикрларимни кенгроқ қилиб шу ерда ҳам қолдираман:

Фан ҳаётда қандай яшаш керак деган саволга жавоб бермайди. У инсонга дунё ва ўзини тушуниш учун асос яратади. Бироқ, тўғридан-тўғри қандай яшаш кераклигини ўргатмайди. Бу вазифа кўпроқ фалсафа, дин ва турли таълимотлар зиммасига тушади.

Психология ҳам фан. Унинг асосий вазифаси — психик фактларнинг қонуниятлари ва механизмларини ўрганиш ҳамда тушунишдир. Психология фанида "Психика қандай тузилган? Мана бу вазиятларда инсон нега шундай реакция билдирмоқда?" каби саволларга жавоб изланади.

Илмий методлар асосида топилган жавоблар инсон хатти-ҳаракатларини олдиндан башорат қилиш имконини беради, лекин бу башоратлар нисбий бўлиши мумкин, чунки инсон хатти-ҳаракати кўплаб омилларга боғлиқ бўлади.

Фан ва фалсафа муносабатини яхшироқ тушуниш учун мисол:

Тиббиёт соғлиқни яхшилаш учун овқатланиш қоидаларини таклиф қилиши мумкин, лекин “Қандай ҳаёт тарзи сизга маъноли?” деган саволга жавоб бериш инсоннинг шахсий қадриятлари ва фалсафий қарашларига боғлиқ бўлади.

@psixobloguz