Газлайтинг
Газлайтинг психологик зўравонликнинг бир туридир. Бунда бир шахс бошқасини манипуляция қилиб, уни қўрқитади, ўз кучига, фикрларининг тўғрилигига ва ҳатто хотираларига шубҳа қилдиради. Бу атама Патрик Гамилтоннинг "Gaslight" пьесасидан келиб чиққан.
Актриса Ингрид Бергман ижро этган аёл эрининг манипуляцияси қурбонига айланади. Эр хонадаги буюмларни жойидан кўчиради, хотиннинг хонасидаги ёруғлик хиралашиши учун газ чироқни ёқиб қўяди. Кейин эса, хотинининг кўзига шунчаки кўринаётганини қатъий таъкидлайди. Буларнинг барчаси хотинини ақлдан озган деб ишонтириш ва Бергман қаҳрамонини жазосиз талон-тарож қилиш учун қилинади.
Газлайтингнинг асосий белгилари:
Фактларни инкор қилиш: Манипулятор жабрдийда аниқ эслайдиган нарсани айтмаган ёки қилмаганини таъкидлайди.
Вазиятни тескари қилиб кўрсатиш: Жабрдийда ўз ҳаракатлари учун айбдор қилинади.
Ҳис-туйғуларни камситиш: Манипулятор жабрдийда ҳис-туйғулари аҳамиятсиз эканлигига ишонтиради.
Хотирага бўлган ишончни йўқотиш: Жабрдийда воқеаларни чалкаштираётгани ёки ўйлаб топаётгани ҳақидаги ишонтириш.
Изоляция: Жабрдийда фақат манипуляторга қарам бўлиши учун яқинлари билан мулоқот қилишдан қайтариш.
Газлайтинг оқибатлари:
Газлайтингга қандай қарши туриш керак?
Далилларни қайд этинг: Хотирангизга ишонч ҳосил қилиш учун кундалик юритиб, воқеалар тафсилотларини ёзиб боринг.
Ҳис-туйғуларингизга ишонинг: Сизнинг ҳис-туйғуларингиз муҳим, манипуляторга уларни қадрсизлантиришига йўл қўйманг.
Бошқалар билан мулоқот қилинг: Қўллаб-қувватлаш ва холис фикр олиш учун дўстларингиз ёки яқинларингиз билан вазиятни ўртоқлашинг.
Тўғридан-тўғри саволлар беринг: Масалан, "Сен ростдан ҳам буни менинг айбим деб ўйлайсанми? Нима учун?"
Ёрдам сўранг: Психолог газлайтинг оқибатларини енгишга ва ўзига бўлган ишончни тиклашга ёрдам бериши мумкин.
@psixobloguz
Газлайтинг психологик зўравонликнинг бир туридир. Бунда бир шахс бошқасини манипуляция қилиб, уни қўрқитади, ўз кучига, фикрларининг тўғрилигига ва ҳатто хотираларига шубҳа қилдиради. Бу атама Патрик Гамилтоннинг "Gaslight" пьесасидан келиб чиққан.
Актриса Ингрид Бергман ижро этган аёл эрининг манипуляцияси қурбонига айланади. Эр хонадаги буюмларни жойидан кўчиради, хотиннинг хонасидаги ёруғлик хиралашиши учун газ чироқни ёқиб қўяди. Кейин эса, хотинининг кўзига шунчаки кўринаётганини қатъий таъкидлайди. Буларнинг барчаси хотинини ақлдан озган деб ишонтириш ва Бергман қаҳрамонини жазосиз талон-тарож қилиш учун қилинади.
Газлайтингнинг асосий белгилари:
Фактларни инкор қилиш: Манипулятор жабрдийда аниқ эслайдиган нарсани айтмаган ёки қилмаганини таъкидлайди.
— "Сен буни ўйлаб топдинг, бундай ҳеч қачон бўлмаган!"
Вазиятни тескари қилиб кўрсатиш: Жабрдийда ўз ҳаракатлари учун айбдор қилинади.
— "Мени шу ҳолатга ўзинг мажбур қилдинг!"
Ҳис-туйғуларни камситиш: Манипулятор жабрдийда ҳис-туйғулари аҳамиятсиз эканлигига ишонтиради.
— "Сен ҳаддан ташқари сезгирсан, буларнинг барчаси арзимас нарса."
Хотирага бўлган ишончни йўқотиш: Жабрдийда воқеаларни чалкаштираётгани ёки ўйлаб топаётгани ҳақидаги ишонтириш.
— "Сен яна ҳамма нарсани нотўғри тушундинг."
Изоляция: Жабрдийда фақат манипуляторга қарам бўлиши учун яқинлари билан мулоқот қилишдан қайтариш.
— "Дўстларинг сенга шунчаки ҳасад қилишяпти."
Газлайтинг оқибатлари:
- Ўзини паст баҳолаш.
- Ўзига доимий шубҳа қилиш.
- Ожизлик ҳисси.
- Ташвиш ва тушкунлик.
- Манипуляторга тўлиқ қарам бўлиб қолиш.
Газлайтингга қандай қарши туриш керак?
Далилларни қайд этинг: Хотирангизга ишонч ҳосил қилиш учун кундалик юритиб, воқеалар тафсилотларини ёзиб боринг.
Ҳис-туйғуларингизга ишонинг: Сизнинг ҳис-туйғуларингиз муҳим, манипуляторга уларни қадрсизлантиришига йўл қўйманг.
Бошқалар билан мулоқот қилинг: Қўллаб-қувватлаш ва холис фикр олиш учун дўстларингиз ёки яқинларингиз билан вазиятни ўртоқлашинг.
Тўғридан-тўғри саволлар беринг: Масалан, "Сен ростдан ҳам буни менинг айбим деб ўйлайсанми? Нима учун?"
Ёрдам сўранг: Психолог газлайтинг оқибатларини енгишга ва ўзига бўлган ишончни тиклашга ёрдам бериши мумкин.
@psixobloguz