“Кулча ёпилмайдиган уй”
Бувимни махалладаги ёшу қарилар Бибифотима деб чақирардилар. Онасидан эрта айрилиб қолганлиги учун, “ўгай онаси” ўн уч ёшидаёк турмушга бериб юборган экан. Ҳали оқ-қорани танимай туриб, Фотима бувимиз рўзғорли бўлган эканлар. Келин бўлганларидан кегин ҳам болалик қилиб, қизлар билан ўйнаб, кўчадан бери келмас экан.
Онам тандирга нон ёпганида бувим набираларига кулча қилдирмасди. Сабабини сўрасак, айтмас, хурсиниб қўярди. Бир куни сабабини айтиб беринг дея холи жонига қўймадик. Бувим ноилож сўзлаб бердилар
“Эндигина саккиз ёшга тўлгандим, ўша даврда бузғунчилик авж палласига кўтарилган бир давр эди. Қишлоққа гох босмачи ораласа, гоҳ қизил аскарлар келиб талар, одамлар унисидан ҳам бунисидан ҳам қўрқиб қолган эди. Қизил аскар кийимидаги ўғрлар ҳам, босмачиман деб келган ўғри, мутахаммлар ҳам кирган уйни талон -тарож қилиб, қиз жувонларни зўрлаб, бир хилини олиб қочиб кетишар, одмлар ҳар тарафга қочар, қочолмаганлар томларида тонг оттириб юрар эди.
Отам рахматли савдогар бўлганлиги учун аксарият умри уйдан узокда ўтарди.
Мендан ташқари, икки ўғил укам бор эди, улар қўлида доим кулча кутариб юришарди. Онам раҳматли нон ёпганда хар гал кулча қилиб қўярди. Укаларим кулча ейишмаса, хар хаша килиб йиғлашар ва хеч гапга кўнишмасди.
Ўша машъум куни ҳам отам сафарда, биз онам ва икки укам билан ёлғиз эдик . Тун ярмидан ошганди, кўчада қий чув тўпалон бўлиб, бутун махаллани саросимага солди. Хамма “Босқинчилар!” дея қичқира бошлади. Онам мени ўйимиз томига чиқариб юбордида, ўзи икки укамни олиб, ховлимиз этагидаги ўрага яшириндилар. Кутилгандек бизни уйга хам “ов” қилгани киришди. Уйимизни ағдар - тўнтар қилиб, керакли буюмларни олишди.
“уйда нахотки, хеч ким йўқ булса?” дейишиб қўтурган итдек ҳар томон чопа бошлашди. Мен қўрқанимча томда чурқ этмай ўтирардим. Бутун танамни титроқ эгалаганди. Бирдан кичик укамни “кулча” деб йиғлай бошлагани эшитилди, Ҳарчанд урунмасин, онам укамни овута олмади. Уларни пайқаб қолган босқинчилар онамни ва укаларимни олиб чиқишдида, кўз ўнгимда қийноқларга солишди...”
Ханузгача ўша кунги фожеа кўз ўнгимдан кетмайди. Шу кулча бўлмаганидан эхтимол, мен ҳам етимлик нонини емаган бўлмасмидим? Шу-шу кўлча деса кўнглим бузилади, қулоғимга онамнинг зорланиб йиғлагани-ю, босқинчиларга ялиниб ёлворгани эшитилади. Кўз олдимда бегунох укаларимнинг чеккан азоблари гавдаланади.
Биз бувимнинг шу хикоясидан кегин, бирор марта онамизга “Кулча ёпиб беринг!” демаганмиз. Бувим ўтиб кетди. Бугун ўзимизнинг болаларимиз бор, аммо халигача бизнкида нон ёпилганда кулча ёпилмайди.
Исмоилжон Саттаров
@piskenthayoti
Бувимни махалладаги ёшу қарилар Бибифотима деб чақирардилар. Онасидан эрта айрилиб қолганлиги учун, “ўгай онаси” ўн уч ёшидаёк турмушга бериб юборган экан. Ҳали оқ-қорани танимай туриб, Фотима бувимиз рўзғорли бўлган эканлар. Келин бўлганларидан кегин ҳам болалик қилиб, қизлар билан ўйнаб, кўчадан бери келмас экан.
Онам тандирга нон ёпганида бувим набираларига кулча қилдирмасди. Сабабини сўрасак, айтмас, хурсиниб қўярди. Бир куни сабабини айтиб беринг дея холи жонига қўймадик. Бувим ноилож сўзлаб бердилар
“Эндигина саккиз ёшга тўлгандим, ўша даврда бузғунчилик авж палласига кўтарилган бир давр эди. Қишлоққа гох босмачи ораласа, гоҳ қизил аскарлар келиб талар, одамлар унисидан ҳам бунисидан ҳам қўрқиб қолган эди. Қизил аскар кийимидаги ўғрлар ҳам, босмачиман деб келган ўғри, мутахаммлар ҳам кирган уйни талон -тарож қилиб, қиз жувонларни зўрлаб, бир хилини олиб қочиб кетишар, одмлар ҳар тарафга қочар, қочолмаганлар томларида тонг оттириб юрар эди.
Отам рахматли савдогар бўлганлиги учун аксарият умри уйдан узокда ўтарди.
Мендан ташқари, икки ўғил укам бор эди, улар қўлида доим кулча кутариб юришарди. Онам раҳматли нон ёпганда хар гал кулча қилиб қўярди. Укаларим кулча ейишмаса, хар хаша килиб йиғлашар ва хеч гапга кўнишмасди.
Ўша машъум куни ҳам отам сафарда, биз онам ва икки укам билан ёлғиз эдик . Тун ярмидан ошганди, кўчада қий чув тўпалон бўлиб, бутун махаллани саросимага солди. Хамма “Босқинчилар!” дея қичқира бошлади. Онам мени ўйимиз томига чиқариб юбордида, ўзи икки укамни олиб, ховлимиз этагидаги ўрага яшириндилар. Кутилгандек бизни уйга хам “ов” қилгани киришди. Уйимизни ағдар - тўнтар қилиб, керакли буюмларни олишди.
“уйда нахотки, хеч ким йўқ булса?” дейишиб қўтурган итдек ҳар томон чопа бошлашди. Мен қўрқанимча томда чурқ этмай ўтирардим. Бутун танамни титроқ эгалаганди. Бирдан кичик укамни “кулча” деб йиғлай бошлагани эшитилди, Ҳарчанд урунмасин, онам укамни овута олмади. Уларни пайқаб қолган босқинчилар онамни ва укаларимни олиб чиқишдида, кўз ўнгимда қийноқларга солишди...”
Ханузгача ўша кунги фожеа кўз ўнгимдан кетмайди. Шу кулча бўлмаганидан эхтимол, мен ҳам етимлик нонини емаган бўлмасмидим? Шу-шу кўлча деса кўнглим бузилади, қулоғимга онамнинг зорланиб йиғлагани-ю, босқинчиларга ялиниб ёлворгани эшитилади. Кўз олдимда бегунох укаларимнинг чеккан азоблари гавдаланади.
Биз бувимнинг шу хикоясидан кегин, бирор марта онамизга “Кулча ёпиб беринг!” демаганмиз. Бувим ўтиб кетди. Бугун ўзимизнинг болаларимиз бор, аммо халигача бизнкида нон ёпилганда кулча ёпилмайди.
Исмоилжон Саттаров
@piskenthayoti