1/2025-mavzu
YASHIL BOYLIKLAR – SALOMATLIGIMIZ VA FAROVON HAYOTIMIZ MANBAYI
So‘nggi yillarda dunyoda tabiat «chekinmoqda». Harorat oshishi va yog‘in¬garchiliklardagi o‘zgarishlar, daraxtzorlar kamayishi, qishloq xo‘jaligi degradatsiyasi kuchaymoqda. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, millionga yaqin o‘simlik va hayvonot turlari yo‘q bo‘lish arafasida. So‘nggi 50 yilda yovvoyi tabiat dunyosi 69 foizga qisqardi, iqlim o‘zgarishi, noqonuniy ov va savdo kabi jiddiy tahdidar natijasida hayvonlarning genetik resurslari qisqarib ketdi. Natijada 100 dan ortiq tur, Markaziy Osiyoda esa 26 turdagi qushlar, 12 turdagi sut emizuvchilar, jumladan, Turon yo‘lbarsi, Osiyo qoploni va boshqa endemik turlar butunlay yo‘q bo‘lib ketdi.
Ochig‘ini aytganda, uzoq yillar davomida yurtimiz boyliklarining pala-partish o‘zlashtirilgani, yaqin vaqtlargacha qishloq xo‘jaligi sohasida «paxta yakkahokimligi» hukm surgani uchun tabiat bilan iqtisodiyot o‘rtasidagi muvozanat buzilgani sir emas. Ayniqsa, boylikning onasi bo‘lgan yer-suv resurslaridan oqibatini chuqur o‘ylamasdan, noto‘g‘ri foydalanish natijasida ekin maydonlarimiz yaroqsiz, unumsiz holga kelib qoldi. Orol dengizining qurishi, ekologik vaziyatning yomonlashuvi nafaqat qishloq xo‘jaligiga, balki milliy iqtisodiyotimizga va xalqimizning salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.
Tan olib aytish kerak, qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashning asosiy tarmoqlaridan biri sanaladi. Bugun oziq-ovqat ta’minotini barqaror yetkazib berishdagi qiyinchiliklar hamda global savdodagi to‘siqlar ham millionlab insonlar hayotida salbiy iz qoldirmoqda. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, ayni paytda dunyodagi 22 ta davlatda oziq-ovqat tanqisligi kuzatilmoqda. Mamlakatimizdagi aholining o‘sishini, shuningdek, yer maydoni kengayib qolmasligini e’tiborga olib, yer va suv resurslarining sifatiga ta’sir qiluvchi ob-havo sharoiti o‘z kuchini ko‘rsatayotgan hozirgi sharoitda «yashil» iqtisodiyotni yaratish yo‘liga o‘tish dolzarbdir. Jahon resurslari institutining prognoziga ko‘ra, 2040-yilga borib, O‘zbekiston sayyoramiz bo‘yicha suv tanqisligi eng yuqori bo‘lgan 33 ta mamlakatdan biriga aylanadi. Hosildorlikning kamayishi mamlakatimiz oziq-ovqat xavfsizligi va to‘lov balansini ta’minlash borasida jiddiy oqibatlarga olib kelishini unutmasligimiz kerak.
Prezidentimiz Koreya Respublikasida o‘tkazilgan «Yashil o‘sish va global maqsadlar uchun hamkorlik – 2030» (P4G) ikkinchi xalqaro sammitida so‘zlagan nutqida: «Bugungi kunda ona tabiatning o‘zi bizga yo‘llayotgan ogohlik qo‘ng‘irog‘iga be¬parvo bo‘lmasligimiz kerak. Afsuski, iqlim o‘zgarishlari tobora kuchayib bormoqda. Biz yashayotgan Markaziy Osiyoda so‘nggi 30 yilda o‘rtacha yillik harorat taxminan bir darajaga ko‘tarildi. Mintaqamizdagi asosiy daryolarning havzasi va biologik xilma-xillikning qisqarib borayotgani jiddiy xavotir uyg‘otmoqda. Bug‘lanish darajasini oshiradigan gazlar va atmosferaning keng miqyosda ifloslanishi muammolarni yanada chuqurlashtirmoqda. Bugungi kunda «yashil taraqqiyot» borasidagi maqsadlarga erishish uchun mamlakatlarning harakatlari yanada faol va samarali bo‘lishi kerakligiga hech kim shubha qilmayapti. Boshqa choramiz ham yo‘q», deb ta’kidlaganlarida umumiy uyimizga ko‘zga ko‘rinmas xavf-xatarning oldini olishda barchamiz mas’ul ekanligimizni nazarda tutib, Markaziy Osiyoning ajralmas qismi bo‘lgan mamlakatimizning barqaror rivojlanishiga, ekologik xavfsizligiga erishish, hozirgi va kelajak avlod uchun qulay atrof-muhitni yaratish hamda tabiiy resurslarni saqlashga yo‘naltirilgan davlat siyosatini ro‘yobga chiqarishni ta’minlash maqsadi mujassam edi.
YASHIL BOYLIKLAR – SALOMATLIGIMIZ VA FAROVON HAYOTIMIZ MANBAYI
So‘nggi yillarda dunyoda tabiat «chekinmoqda». Harorat oshishi va yog‘in¬garchiliklardagi o‘zgarishlar, daraxtzorlar kamayishi, qishloq xo‘jaligi degradatsiyasi kuchaymoqda. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, millionga yaqin o‘simlik va hayvonot turlari yo‘q bo‘lish arafasida. So‘nggi 50 yilda yovvoyi tabiat dunyosi 69 foizga qisqardi, iqlim o‘zgarishi, noqonuniy ov va savdo kabi jiddiy tahdidar natijasida hayvonlarning genetik resurslari qisqarib ketdi. Natijada 100 dan ortiq tur, Markaziy Osiyoda esa 26 turdagi qushlar, 12 turdagi sut emizuvchilar, jumladan, Turon yo‘lbarsi, Osiyo qoploni va boshqa endemik turlar butunlay yo‘q bo‘lib ketdi.
Ochig‘ini aytganda, uzoq yillar davomida yurtimiz boyliklarining pala-partish o‘zlashtirilgani, yaqin vaqtlargacha qishloq xo‘jaligi sohasida «paxta yakkahokimligi» hukm surgani uchun tabiat bilan iqtisodiyot o‘rtasidagi muvozanat buzilgani sir emas. Ayniqsa, boylikning onasi bo‘lgan yer-suv resurslaridan oqibatini chuqur o‘ylamasdan, noto‘g‘ri foydalanish natijasida ekin maydonlarimiz yaroqsiz, unumsiz holga kelib qoldi. Orol dengizining qurishi, ekologik vaziyatning yomonlashuvi nafaqat qishloq xo‘jaligiga, balki milliy iqtisodiyotimizga va xalqimizning salomatligiga salbiy ta’sir ko‘rsatdi.
Tan olib aytish kerak, qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashning asosiy tarmoqlaridan biri sanaladi. Bugun oziq-ovqat ta’minotini barqaror yetkazib berishdagi qiyinchiliklar hamda global savdodagi to‘siqlar ham millionlab insonlar hayotida salbiy iz qoldirmoqda. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, ayni paytda dunyodagi 22 ta davlatda oziq-ovqat tanqisligi kuzatilmoqda. Mamlakatimizdagi aholining o‘sishini, shuningdek, yer maydoni kengayib qolmasligini e’tiborga olib, yer va suv resurslarining sifatiga ta’sir qiluvchi ob-havo sharoiti o‘z kuchini ko‘rsatayotgan hozirgi sharoitda «yashil» iqtisodiyotni yaratish yo‘liga o‘tish dolzarbdir. Jahon resurslari institutining prognoziga ko‘ra, 2040-yilga borib, O‘zbekiston sayyoramiz bo‘yicha suv tanqisligi eng yuqori bo‘lgan 33 ta mamlakatdan biriga aylanadi. Hosildorlikning kamayishi mamlakatimiz oziq-ovqat xavfsizligi va to‘lov balansini ta’minlash borasida jiddiy oqibatlarga olib kelishini unutmasligimiz kerak.
Prezidentimiz Koreya Respublikasida o‘tkazilgan «Yashil o‘sish va global maqsadlar uchun hamkorlik – 2030» (P4G) ikkinchi xalqaro sammitida so‘zlagan nutqida: «Bugungi kunda ona tabiatning o‘zi bizga yo‘llayotgan ogohlik qo‘ng‘irog‘iga be¬parvo bo‘lmasligimiz kerak. Afsuski, iqlim o‘zgarishlari tobora kuchayib bormoqda. Biz yashayotgan Markaziy Osiyoda so‘nggi 30 yilda o‘rtacha yillik harorat taxminan bir darajaga ko‘tarildi. Mintaqamizdagi asosiy daryolarning havzasi va biologik xilma-xillikning qisqarib borayotgani jiddiy xavotir uyg‘otmoqda. Bug‘lanish darajasini oshiradigan gazlar va atmosferaning keng miqyosda ifloslanishi muammolarni yanada chuqurlashtirmoqda. Bugungi kunda «yashil taraqqiyot» borasidagi maqsadlarga erishish uchun mamlakatlarning harakatlari yanada faol va samarali bo‘lishi kerakligiga hech kim shubha qilmayapti. Boshqa choramiz ham yo‘q», deb ta’kidlaganlarida umumiy uyimizga ko‘zga ko‘rinmas xavf-xatarning oldini olishda barchamiz mas’ul ekanligimizni nazarda tutib, Markaziy Osiyoning ajralmas qismi bo‘lgan mamlakatimizning barqaror rivojlanishiga, ekologik xavfsizligiga erishish, hozirgi va kelajak avlod uchun qulay atrof-muhitni yaratish hamda tabiiy resurslarni saqlashga yo‘naltirilgan davlat siyosatini ro‘yobga chiqarishni ta’minlash maqsadi mujassam edi.