GLOBALLASHUV JARAYONIDA YOSHLAR MA’NAVIYATI
Yangidan-yangi tashabbus, g‘oyalarni ilgari surish, zamonaviy ish yuritish uslublarini joriy qilishda aynan shu qatlamning nuqtayi nazari, sa’y-harakatlari alohida ahamiyat kasb etadi. Hozirda mamlakatimiz aholisining yarmidan ko‘prog‘ini yoshlar tashkil etadi. Ayni davrda ma’naviy-ma’rifiy ishlarni jadallashtirish, ta’lim-tarbiya sohasini isloh etish, yoshlarimizni zamonaviy bilimlarni puxta egallagan yuksak aql-zakovat sohibi etib voyaga yetkazish davlatimizning ustuvor vazifalaridan biridir. Biroq xalqimizning o‘ziga xos va mos milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya borasidagi azaliy an’analariga, ayniqsa, yoshlar tarbiyasiga «ommaviy madaniyat», mentalitetimizga yot g‘oya va qarashlar soya solayotgani ham hech birimizga sir emas. Ushbu jarayonda tarbiya masalasiga o‘z vaqtida jiddiy e’tibor qaratish, bu borada ma’rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniyning «Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidir» degan purma’no so‘zlarini aslo unutmasligimiz lozim.
Xo‘sh, bugun ertangi kunimiz egalarining odob-axloqi, bilim va salohiyati, ma’naviyati, bir so‘z bilan aytganda, tarbiyasidan ko‘nglimiz to‘lyaptimi?
Tan olish kerakki, bugungi globallashuv jarayoni mentalitetimizga yot g‘oyalar, internet va ijtimoiy tarmoqlardagi rang-barang ko‘ngilochar shou-tomoshalar, o‘yinlar, bir so‘z bilan aytganda, turli «mahsulot»lar yurtimizga ommaviy tarzda kirib kelayotgani bor gap. Bunda yana bir ochiq va achchiq haqiqat shuki, hozirda aksariyat yoshlarimizning bo‘sh qoldi deguncha, darrov qo‘l telefoni bilan mashg‘ul bo‘lishi odatiy holga aylanib qoldi. Qandaydir o‘yin o‘ynaydi, qo‘shiq eshitadi, film tomosha qiladi, ijtimoiy tarmoqlardagi turli-tuman ma’lumotlar bilan tanishadi. To‘g‘ri, buning yomon tomoni yo‘q.
Tan olishimiz kerak, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, ayniqsa, internet taraqqiyot darajamizni bir necha pog‘onaga ko‘tardi, uzog‘imizni yaqin, ishimizni yengil qildi. Lekin yoshlarimizning uyali telefonga asir bo‘lib borayotgani, internet va ijtimoiy tarmoqlardan, ulardagi ma’lumotlardan oqilona foydalanishlari borasida jiddiy o‘ylab ko‘rishimiz kerak bo‘lgan jihatlar talaygina. Bu, eng avvalo, ularning salomatligiga, ma’naviyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ayniqsa, oxirgi vaqtlarda internet tarmoqlarida aldov va g‘arazli maqsadlar yo‘lida tarqatilayotgan turli axborot va ma’lumotlar domiga yoshlar osongina kirib ketmoqda. Natijada oqni qoradan, yaxshini yomondan ajrata olmay, kimlarningdir qurboniga aylanayotir.
Yoshlarimiz ma’naviyatini yuksaltirish, ularda yurish-turish odobi, muloqot va kiyinish madaniyatida me’yorni saqlay bilish ko‘nikmasini hosil qilish uchun milliylik bilan zamonaviylik uyg‘unligini ta’minlashimiz shart. Bu borada ijobiy natijaga erishish uchun nafaqat pedagoglar, huquq-tartibot idoralari, yoshlar bilan ishlovchi tashkilotlar, balki keng jamoatchilik hamkorlikda ish olib borishi, xususan, tushuntirish va targ‘ibot ishlarini kuchaytirish lozim. Ayniqsa, mahallalarda, har bir oilada ijtimoiy-ma’naviy muhitni yaxshilash, ota-onaning farzand tarbiyasiga, ularning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etishga bo‘lgan e’tibori va mas’uliyatini oshirish, o‘sib kelayotgan avlod ong-u shuurida hech qanday g‘oyaviy bo‘shliqqa joy qoldirmaslikka alohida e’tibor qaratish kerak.
Shu o‘rinda bugun xalqaro miqyosda ilm-fan, axborot-texnologiyalari, madaniyat, sport va boshqa sohalarda o‘zining noyob iqtidor va salohiyatini namoyon etib, yuqori natijalarni qo‘lga kiritayotgan yoshlarimizni millat faxri, ibrat namunasi sifatida tengdoshlariga o‘rnak qilib ko‘rsatish, ularga havas bilan boqqan minglab ko‘zlarda ishtiyoq uyg‘otish ham bir muhim omildir. Ayni globallashuv davrida yoshlarning ma’naviyati ularning oldiga qo‘ygan va qo‘yayotgan maqsadlari sari puxta yo‘naltirilganiga bog‘liq. Bunda idrok ko‘nikmalarini hosil qilish, inson tug‘ilganidan to shaxs sifatida shakllangunicha davom etishini inobatga olsak, mafkuraviy immunitet nihoyatda muhim jihat.
Yangidan-yangi tashabbus, g‘oyalarni ilgari surish, zamonaviy ish yuritish uslublarini joriy qilishda aynan shu qatlamning nuqtayi nazari, sa’y-harakatlari alohida ahamiyat kasb etadi. Hozirda mamlakatimiz aholisining yarmidan ko‘prog‘ini yoshlar tashkil etadi. Ayni davrda ma’naviy-ma’rifiy ishlarni jadallashtirish, ta’lim-tarbiya sohasini isloh etish, yoshlarimizni zamonaviy bilimlarni puxta egallagan yuksak aql-zakovat sohibi etib voyaga yetkazish davlatimizning ustuvor vazifalaridan biridir. Biroq xalqimizning o‘ziga xos va mos milliy qadriyatlarga asoslangan tarbiya borasidagi azaliy an’analariga, ayniqsa, yoshlar tarbiyasiga «ommaviy madaniyat», mentalitetimizga yot g‘oya va qarashlar soya solayotgani ham hech birimizga sir emas. Ushbu jarayonda tarbiya masalasiga o‘z vaqtida jiddiy e’tibor qaratish, bu borada ma’rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniyning «Tarbiya biz uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidir» degan purma’no so‘zlarini aslo unutmasligimiz lozim.
Xo‘sh, bugun ertangi kunimiz egalarining odob-axloqi, bilim va salohiyati, ma’naviyati, bir so‘z bilan aytganda, tarbiyasidan ko‘nglimiz to‘lyaptimi?
Tan olish kerakki, bugungi globallashuv jarayoni mentalitetimizga yot g‘oyalar, internet va ijtimoiy tarmoqlardagi rang-barang ko‘ngilochar shou-tomoshalar, o‘yinlar, bir so‘z bilan aytganda, turli «mahsulot»lar yurtimizga ommaviy tarzda kirib kelayotgani bor gap. Bunda yana bir ochiq va achchiq haqiqat shuki, hozirda aksariyat yoshlarimizning bo‘sh qoldi deguncha, darrov qo‘l telefoni bilan mashg‘ul bo‘lishi odatiy holga aylanib qoldi. Qandaydir o‘yin o‘ynaydi, qo‘shiq eshitadi, film tomosha qiladi, ijtimoiy tarmoqlardagi turli-tuman ma’lumotlar bilan tanishadi. To‘g‘ri, buning yomon tomoni yo‘q.
Tan olishimiz kerak, zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, ayniqsa, internet taraqqiyot darajamizni bir necha pog‘onaga ko‘tardi, uzog‘imizni yaqin, ishimizni yengil qildi. Lekin yoshlarimizning uyali telefonga asir bo‘lib borayotgani, internet va ijtimoiy tarmoqlardan, ulardagi ma’lumotlardan oqilona foydalanishlari borasida jiddiy o‘ylab ko‘rishimiz kerak bo‘lgan jihatlar talaygina. Bu, eng avvalo, ularning salomatligiga, ma’naviyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ayniqsa, oxirgi vaqtlarda internet tarmoqlarida aldov va g‘arazli maqsadlar yo‘lida tarqatilayotgan turli axborot va ma’lumotlar domiga yoshlar osongina kirib ketmoqda. Natijada oqni qoradan, yaxshini yomondan ajrata olmay, kimlarningdir qurboniga aylanayotir.
Yoshlarimiz ma’naviyatini yuksaltirish, ularda yurish-turish odobi, muloqot va kiyinish madaniyatida me’yorni saqlay bilish ko‘nikmasini hosil qilish uchun milliylik bilan zamonaviylik uyg‘unligini ta’minlashimiz shart. Bu borada ijobiy natijaga erishish uchun nafaqat pedagoglar, huquq-tartibot idoralari, yoshlar bilan ishlovchi tashkilotlar, balki keng jamoatchilik hamkorlikda ish olib borishi, xususan, tushuntirish va targ‘ibot ishlarini kuchaytirish lozim. Ayniqsa, mahallalarda, har bir oilada ijtimoiy-ma’naviy muhitni yaxshilash, ota-onaning farzand tarbiyasiga, ularning bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etishga bo‘lgan e’tibori va mas’uliyatini oshirish, o‘sib kelayotgan avlod ong-u shuurida hech qanday g‘oyaviy bo‘shliqqa joy qoldirmaslikka alohida e’tibor qaratish kerak.
Shu o‘rinda bugun xalqaro miqyosda ilm-fan, axborot-texnologiyalari, madaniyat, sport va boshqa sohalarda o‘zining noyob iqtidor va salohiyatini namoyon etib, yuqori natijalarni qo‘lga kiritayotgan yoshlarimizni millat faxri, ibrat namunasi sifatida tengdoshlariga o‘rnak qilib ko‘rsatish, ularga havas bilan boqqan minglab ko‘zlarda ishtiyoq uyg‘otish ham bir muhim omildir. Ayni globallashuv davrida yoshlarning ma’naviyati ularning oldiga qo‘ygan va qo‘yayotgan maqsadlari sari puxta yo‘naltirilganiga bog‘liq. Bunda idrok ko‘nikmalarini hosil qilish, inson tug‘ilganidan to shaxs sifatida shakllangunicha davom etishini inobatga olsak, mafkuraviy immunitet nihoyatda muhim jihat.