51-mavzu
MA’NAVIY YUKSALISH TARAQQIYOT KAFOLATI.
Butunjahon ziyo va ma’rifat ahli o‘z asarlarida insonlarni ma’naviyat va ma’rifatga chorlab keladi. Chunki qaysiki jamiyatda bilimli, ziyoli, ma’rifatli va ma’naviyatli kishilar qancha ko‘p bo‘lsa, o‘sha yurt taraqqiyot sari dadil odim tashlayveradi.
Qadim manbalarga muro jaat qilsak, «Qutadg‘u bilig»ning nasriy bayonida shunday misolga duch kelamiz.
«Kuntug‘di Elig O‘gdul mishdan so‘radi:– Kishi onasidan dono bo‘lib tug‘iladimi yoki muayyan bir yoshga yetganidan so‘ng zakovatli bo‘ladimi?
O‘gdulmish unga javob ayt di:
– Ey Elig! Bu san’atning nomi – bilim va uquvdir. Odamzod onasidan bilimsiz tug‘iladi. Ammo u bilib, o‘rganib to‘rga chiqadi. Uquv va zehn esa kishi tabiatida bo‘ladi. Bilim – ko‘p o‘qish va o‘rganish mahsulidir. Uquv idrok kishi miyasiga jo etilgan. Boshning azizligi shundan.
Bolam tutsin desang donolik yo‘lin,
Kichiklikdan tegiz bilimga qo‘lin.
Agar bola kichiklikdan bilim o‘rgansa, uning idroki ham yaxshi bo‘ladi. Zakovati ortadi. Uquv-idrok kishi uchun kishanday gap. U yomon va yaramas ishlarga yo‘latmaydi. Uquvli tirikdir, uquvsiz – o‘lik. Kishi uyga, oddiy emas, qorong‘u uyga o‘xshaydi. Uquv-idrok esa mash’al kabi unga nur sochadi. Tugun tutgan har bir ish u tufayli yechiladi».
Ma’naviy yuksak kishi bo‘lish uchun qadim bobolarimiz aytganidek, inson, avvalo, muntazam o‘qib-o‘rgan ishi, ota-onasidan tarbiya olishi, keksalar o‘gitlarini tinglashi, yoshi kattalarning pand-nasihatlariga amal qilishi lozim. Shuningdek, buyuk mutafakkirlarimizning yaxshilik, olijanoblik, mehmondo‘stlik, poklik, himmat, shijoat, mardlik, g‘ayrat, saxovat, hayo, vafo, qanoat hamda yomonlik, munofiqlik, xiyonat, hasad, g‘iybat, tanballik, tekinxo‘rlik, xasislik kabi insoniy fazilat va qusurlari to‘g‘risidagi fikrlarini o‘qishi, anglashi va ularga amal qilishi zarur.
Ma’naviy yuksalishga faqat o‘qish-o‘rganish, bilim olish bilangina erishib bo‘lmaydi. Buning uchun inson, avvalo, ongni zaiflashtiruvchi ilmsizlikdan, jismoniy mayl va ehtiroslardan hamda o‘z tabiati, ya’ni xarakteridagi qusurlardan ham xoli bo‘lishi kerak. Qachonki, har bir inson bilganiga amal qilib, ehtiros va mayllarini jilovlasa, ruhiyatini yaxshi o‘zanga solib, o‘zgaruvchan kayfiyatini boshqarsa, jismida mavjud erinchoqlik va loqaydlik kabi salbiy illatlarni yenga olsagina maqsadiga erisha oladi.
Shu bilan birga, har bir inson oilada tarbiya topadi, shakllanadi. Shuning uchun oila – jamiyatning eng asosiy va tayanch bo‘g‘ini. Aynan muqaddas oila qo‘rg‘oni har bir ota-onaga, farzandga eng ulug‘ orzu-niyatlarini amalga oshirish imkonini beradi. Fikrimiz tasdig‘ini ulug‘ ma’rifatparvar bobomiz Abdurauf Fitratning «Har bir millatning saodati va izzati, albatta, shu xalqning ichki intizomi va totuvligiga bog‘liq. Qayerda oila munosabati kuchli intizomga tayansa, mamlakat va millat ham shuncha kuchli va muazzam bo‘ladi», degan so‘zlarida ko‘rishimiz mumkin. Darhaqiqat, ma’naviy yuksalish farzandlarimiz kelajagi, ularning ertaga kim bo‘lib yetishishi, eng avvalo, bugun ularga oilada qanday tarbiya berilayotganiga, ularning qalbi, ongi, shuuri nima bilan oziqlanayotganiga bevosita bog‘liq. Agar ular yoshligidan ilmga, hunarga, mehnatga, odob va madaniyatga o‘rgatilsa, ko‘ngliga ona yurtga muhabbat va sadoqat hissi, yuksak insoniy tuyg‘ular singdirilsa, ular kelajagiga mustahkam poydevor qurilgan bo‘ladi. Mabodo beparvolik bilan o‘z holiga tashlab qo‘yilsa, qalbi, ongi internet tarmog‘idagi turli zararli va bo‘lmag‘ur «virus» larga to‘lib qolsa, afsuski, ularning kelajak hayoti barbod bo‘lishi mumkin.
Prezidentimiz «Ma’lumki, bugun kibermakonda xavf-xatarlar kuchayib bormoq da. Chegaralar va qonunlarni tan olmaydigan internet tarmoqlari orqali radikal g‘oyalar ham kirib kelmoqda. Buning oqibatida aholining nisbatan zaif qatlamlari, jumladan, yoshlar turli noqonuniy guruhlar ta’siriga tushib qolayotgani afsuslanarli. Butun jamoatchilik bundan ogoh bo‘lishi, ulamolar va nuroniylar to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatishi kerak», – deya keng jamoatchilikka alohida vazifa qo‘ygani bejiz emas.
MA’NAVIY YUKSALISH TARAQQIYOT KAFOLATI.
Butunjahon ziyo va ma’rifat ahli o‘z asarlarida insonlarni ma’naviyat va ma’rifatga chorlab keladi. Chunki qaysiki jamiyatda bilimli, ziyoli, ma’rifatli va ma’naviyatli kishilar qancha ko‘p bo‘lsa, o‘sha yurt taraqqiyot sari dadil odim tashlayveradi.
Qadim manbalarga muro jaat qilsak, «Qutadg‘u bilig»ning nasriy bayonida shunday misolga duch kelamiz.
«Kuntug‘di Elig O‘gdul mishdan so‘radi:– Kishi onasidan dono bo‘lib tug‘iladimi yoki muayyan bir yoshga yetganidan so‘ng zakovatli bo‘ladimi?
O‘gdulmish unga javob ayt di:
– Ey Elig! Bu san’atning nomi – bilim va uquvdir. Odamzod onasidan bilimsiz tug‘iladi. Ammo u bilib, o‘rganib to‘rga chiqadi. Uquv va zehn esa kishi tabiatida bo‘ladi. Bilim – ko‘p o‘qish va o‘rganish mahsulidir. Uquv idrok kishi miyasiga jo etilgan. Boshning azizligi shundan.
Bolam tutsin desang donolik yo‘lin,
Kichiklikdan tegiz bilimga qo‘lin.
Agar bola kichiklikdan bilim o‘rgansa, uning idroki ham yaxshi bo‘ladi. Zakovati ortadi. Uquv-idrok kishi uchun kishanday gap. U yomon va yaramas ishlarga yo‘latmaydi. Uquvli tirikdir, uquvsiz – o‘lik. Kishi uyga, oddiy emas, qorong‘u uyga o‘xshaydi. Uquv-idrok esa mash’al kabi unga nur sochadi. Tugun tutgan har bir ish u tufayli yechiladi».
Ma’naviy yuksak kishi bo‘lish uchun qadim bobolarimiz aytganidek, inson, avvalo, muntazam o‘qib-o‘rgan ishi, ota-onasidan tarbiya olishi, keksalar o‘gitlarini tinglashi, yoshi kattalarning pand-nasihatlariga amal qilishi lozim. Shuningdek, buyuk mutafakkirlarimizning yaxshilik, olijanoblik, mehmondo‘stlik, poklik, himmat, shijoat, mardlik, g‘ayrat, saxovat, hayo, vafo, qanoat hamda yomonlik, munofiqlik, xiyonat, hasad, g‘iybat, tanballik, tekinxo‘rlik, xasislik kabi insoniy fazilat va qusurlari to‘g‘risidagi fikrlarini o‘qishi, anglashi va ularga amal qilishi zarur.
Ma’naviy yuksalishga faqat o‘qish-o‘rganish, bilim olish bilangina erishib bo‘lmaydi. Buning uchun inson, avvalo, ongni zaiflashtiruvchi ilmsizlikdan, jismoniy mayl va ehtiroslardan hamda o‘z tabiati, ya’ni xarakteridagi qusurlardan ham xoli bo‘lishi kerak. Qachonki, har bir inson bilganiga amal qilib, ehtiros va mayllarini jilovlasa, ruhiyatini yaxshi o‘zanga solib, o‘zgaruvchan kayfiyatini boshqarsa, jismida mavjud erinchoqlik va loqaydlik kabi salbiy illatlarni yenga olsagina maqsadiga erisha oladi.
Shu bilan birga, har bir inson oilada tarbiya topadi, shakllanadi. Shuning uchun oila – jamiyatning eng asosiy va tayanch bo‘g‘ini. Aynan muqaddas oila qo‘rg‘oni har bir ota-onaga, farzandga eng ulug‘ orzu-niyatlarini amalga oshirish imkonini beradi. Fikrimiz tasdig‘ini ulug‘ ma’rifatparvar bobomiz Abdurauf Fitratning «Har bir millatning saodati va izzati, albatta, shu xalqning ichki intizomi va totuvligiga bog‘liq. Qayerda oila munosabati kuchli intizomga tayansa, mamlakat va millat ham shuncha kuchli va muazzam bo‘ladi», degan so‘zlarida ko‘rishimiz mumkin. Darhaqiqat, ma’naviy yuksalish farzandlarimiz kelajagi, ularning ertaga kim bo‘lib yetishishi, eng avvalo, bugun ularga oilada qanday tarbiya berilayotganiga, ularning qalbi, ongi, shuuri nima bilan oziqlanayotganiga bevosita bog‘liq. Agar ular yoshligidan ilmga, hunarga, mehnatga, odob va madaniyatga o‘rgatilsa, ko‘ngliga ona yurtga muhabbat va sadoqat hissi, yuksak insoniy tuyg‘ular singdirilsa, ular kelajagiga mustahkam poydevor qurilgan bo‘ladi. Mabodo beparvolik bilan o‘z holiga tashlab qo‘yilsa, qalbi, ongi internet tarmog‘idagi turli zararli va bo‘lmag‘ur «virus» larga to‘lib qolsa, afsuski, ularning kelajak hayoti barbod bo‘lishi mumkin.
Prezidentimiz «Ma’lumki, bugun kibermakonda xavf-xatarlar kuchayib bormoq da. Chegaralar va qonunlarni tan olmaydigan internet tarmoqlari orqali radikal g‘oyalar ham kirib kelmoqda. Buning oqibatida aholining nisbatan zaif qatlamlari, jumladan, yoshlar turli noqonuniy guruhlar ta’siriga tushib qolayotgani afsuslanarli. Butun jamoatchilik bundan ogoh bo‘lishi, ulamolar va nuroniylar to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatishi kerak», – deya keng jamoatchilikka alohida vazifa qo‘ygani bejiz emas.