San'at va self-expression haqida
Tasviriy san'at birinchi kommunikatsiya vositasi, tildan ham oldin paydo bo'lgan aloqa usulidir. Insonda til va gapirish rivojlanmasidan oldin o'zaro muloqot tasviriy san'at orqali yo'lga qo'yilgan.
Lekin shaxsan o'zimga tasviriy san'atning kommunikativlik xususiyatidan ko'ra uni o'z-o'zini ifoda etishning vositasi deya izohlash ko'proq yoqadi. Quyidagi rasmga e'tibor beraylik!
Janubiy Fransiyadagi Shove-d-Ark g'ori devorida taxminan 30 ming yil muqaddam qoldirilgan qo'l izi. Kimdir "Men bu yerda bo'lganman!" deb aytishga uringan.
Bu holat self-expression, ya'ni o'zlikni ko'rsatishga intilishdir. San'at va o'zlikni anglash bir-biri bilan chambarchas bog'liq. To'g'ri, ilk ibtioiy namunalarni zamonaviy tasviriy san'at bilan taqqoslash noto'g'ri. Bu ko'pchilik tomonidan primitiv va to'la anglanmagan holatda yaratilgan deya izohlanadi. Biroq har qanday narsa sof tasavvurning natijasi bo'lsa va muallifning o'zligini namoyon qilish uchun xizmat qilsa, uni san'at asari deya e'tirof etish o'rinlidir. San'at insonga obyektivlikdan subyektivlikka o'tishga - jamoa qarashlaridan voz kechib o'zining shaxsiyatini yarata bilish va buni boshqalardan ustun qo'ya olishga imkon beradi. Bu jamoaviy mafkura mevasi emas, balki individual falsafa va ommadan uzilgan o'zlikning ko'z-ko'z qilinishidir.
"Kaftlar g'orida" (Argentina) taxminan 9 ming yil avval qadimgi odamlar qoldirgan qo'l kaftlari izi. Xuddiki qoyadan allaqachon vafot etgan odamlar qo'llarini cho'zib turgandek. Bu tosh asrining odamni to'lqinlantiruvchi yodgorliklaridan biri, lekin u nimani anglatishi bizga qorong'u.
Ikkinchi rasm yakka shaxs emas, jamoaviylikni ifoda etish, ommaning birdamligi va umumiy qarashlarni ochib beradi. Bu san'atning asosiy vazifasidan biroz yiroqda bo'lgan namuna. Ya'ni ikkinchi rasmni o'zlik va tasviriy san'at tushunchalari doirasidamas, diniy nuqtayi nazardan tahlil qilish to'g'ri bo'ladi. Bu rasm go'yoki dinning birlashtiruvchi vazifasini to'laligicha ochib beradi. Bunda shaxsiy ifodadan ko'ra jamoaviy sig'inish kuchliroqdir. Va hozirgi kundagi monoteistik dinlardan farqli ibtidoiy davrning animistik kuchlarini his qilishga imkon beradi.
(Rasmlar Yuval Noa Hararining "Sapiens" asaridan olindi)
@larasinsight
Tasviriy san'at birinchi kommunikatsiya vositasi, tildan ham oldin paydo bo'lgan aloqa usulidir. Insonda til va gapirish rivojlanmasidan oldin o'zaro muloqot tasviriy san'at orqali yo'lga qo'yilgan.
Lekin shaxsan o'zimga tasviriy san'atning kommunikativlik xususiyatidan ko'ra uni o'z-o'zini ifoda etishning vositasi deya izohlash ko'proq yoqadi. Quyidagi rasmga e'tibor beraylik!
Janubiy Fransiyadagi Shove-d-Ark g'ori devorida taxminan 30 ming yil muqaddam qoldirilgan qo'l izi. Kimdir "Men bu yerda bo'lganman!" deb aytishga uringan.
Bu holat self-expression, ya'ni o'zlikni ko'rsatishga intilishdir. San'at va o'zlikni anglash bir-biri bilan chambarchas bog'liq. To'g'ri, ilk ibtioiy namunalarni zamonaviy tasviriy san'at bilan taqqoslash noto'g'ri. Bu ko'pchilik tomonidan primitiv va to'la anglanmagan holatda yaratilgan deya izohlanadi. Biroq har qanday narsa sof tasavvurning natijasi bo'lsa va muallifning o'zligini namoyon qilish uchun xizmat qilsa, uni san'at asari deya e'tirof etish o'rinlidir. San'at insonga obyektivlikdan subyektivlikka o'tishga - jamoa qarashlaridan voz kechib o'zining shaxsiyatini yarata bilish va buni boshqalardan ustun qo'ya olishga imkon beradi. Bu jamoaviy mafkura mevasi emas, balki individual falsafa va ommadan uzilgan o'zlikning ko'z-ko'z qilinishidir.
"Kaftlar g'orida" (Argentina) taxminan 9 ming yil avval qadimgi odamlar qoldirgan qo'l kaftlari izi. Xuddiki qoyadan allaqachon vafot etgan odamlar qo'llarini cho'zib turgandek. Bu tosh asrining odamni to'lqinlantiruvchi yodgorliklaridan biri, lekin u nimani anglatishi bizga qorong'u.
Ikkinchi rasm yakka shaxs emas, jamoaviylikni ifoda etish, ommaning birdamligi va umumiy qarashlarni ochib beradi. Bu san'atning asosiy vazifasidan biroz yiroqda bo'lgan namuna. Ya'ni ikkinchi rasmni o'zlik va tasviriy san'at tushunchalari doirasidamas, diniy nuqtayi nazardan tahlil qilish to'g'ri bo'ladi. Bu rasm go'yoki dinning birlashtiruvchi vazifasini to'laligicha ochib beradi. Bunda shaxsiy ifodadan ko'ra jamoaviy sig'inish kuchliroqdir. Va hozirgi kundagi monoteistik dinlardan farqli ibtidoiy davrning animistik kuchlarini his qilishga imkon beradi.
(Rasmlar Yuval Noa Hararining "Sapiens" asaridan olindi)
@larasinsight