Aql nima? Nafs nima?.pdf
#Maqola
🗂 Aql nima? Nafs nima?
Aql nima, nafs nima, deysiz.
Men ularning har biriga aniq chegara qo‘yib beraman va ravshan farqlab ajratib beraman, deb da’vo qilmayman. Chunki bunday ishlar haligacha bizning jahl zulmatimiz qo‘ynidadir. Ilm uning atrofini yoritishga qodir bo‘lmagan. Hammamiz ham: Nafsim dedi, aqlim aytdi, deymiz. Lekin siz va nafsingiz nima? Nafs nima, aql nima? Haligacha bu bizga aniq bo‘lmagan. Shu sabab men bu majhullikni kashf qilolmayman. Lekin ko‘rinib turgan ma’lum bir misolni eslataman;
Qishning sovuq kunlarida to‘shakning issig‘idan va uyqu lazzatidan bahra olib yotibsiz. Birdan soat qo‘ng‘irog‘i chalinib sizni namozga chaqiradi. Ichingizdan sizga: “Namozga tur”, deyayotgan ovozni his qilasiz. Bu ovozni eshitsangiz turasiz. Yana boshqa ovoz: “Ozgina uxla”, deyayotganini ham eshitasiz. Shunda birinchi ovoz qaytib: “Namoz uyqudan yaxshidir”, deydi. Ikkinchisi esa shosha-pisha: “Uyqu shirin, vaqt esa mo‘l. Ozgina uxla”, deydi. Bu ikki ovoz navbati bilan pichirlayveradi. Soatning chiqillashi esa “uxla, uyg‘on, uxla, uyg‘on...”, tarzida davom etaveradi. Mana shu aql, bunisi esa nafsdir. Bu misol ming marta va minglarcha ko‘rinishda takrorlanaveradi. Kishiga qachon mana shunday lazzatdan mahrum bo‘lish vaziyati yuzaga kelsa, nafsi uni lazzatda qolishga chaqiradi. Agar qalbida iymon bo‘lsa, aqli uni lazzatdan tiyilishga undaydi. Aqlning g‘olib bo‘lish miqdoriga qarab bu iymonning quvvati bilinadi.
Bu aql doim g‘olib bo‘ladi, musulmon hech qachon gunohga yaqinlashmaydi, degani emas. Islom fitrat dini, voqe’lik dini. Voqe’lik shuki, Alloh faqat toat uchun va to‘liq ibodat uchun xalqni yaratgan. Bular farishtalardir. Alloh taolo bizni farishta qilmagan. Yana bir toifa maxluqni yaratganki, uning ishi ma’siyat va kufr. Bular shaytonlardir. Bizni shaytonlardek ham qilmagan. Yana bir jonzotni yaratganki, ularga aql emas, g‘ariza bergan. Ular mukallaf ham emas, qiyomatda so‘ralmaydilar ham. Ular hayvon va yirtqichlardir. Alloh bizni yirtqich ham, hayvon ham qilmagan.
Unda biz kimmiz? Inson nima?
Batafsil ushbu maqolada o‘qing.
😎@ilm_duri
🗂 Aql nima? Nafs nima?
Aql nima, nafs nima, deysiz.
Men ularning har biriga aniq chegara qo‘yib beraman va ravshan farqlab ajratib beraman, deb da’vo qilmayman. Chunki bunday ishlar haligacha bizning jahl zulmatimiz qo‘ynidadir. Ilm uning atrofini yoritishga qodir bo‘lmagan. Hammamiz ham: Nafsim dedi, aqlim aytdi, deymiz. Lekin siz va nafsingiz nima? Nafs nima, aql nima? Haligacha bu bizga aniq bo‘lmagan. Shu sabab men bu majhullikni kashf qilolmayman. Lekin ko‘rinib turgan ma’lum bir misolni eslataman;
Qishning sovuq kunlarida to‘shakning issig‘idan va uyqu lazzatidan bahra olib yotibsiz. Birdan soat qo‘ng‘irog‘i chalinib sizni namozga chaqiradi. Ichingizdan sizga: “Namozga tur”, deyayotgan ovozni his qilasiz. Bu ovozni eshitsangiz turasiz. Yana boshqa ovoz: “Ozgina uxla”, deyayotganini ham eshitasiz. Shunda birinchi ovoz qaytib: “Namoz uyqudan yaxshidir”, deydi. Ikkinchisi esa shosha-pisha: “Uyqu shirin, vaqt esa mo‘l. Ozgina uxla”, deydi. Bu ikki ovoz navbati bilan pichirlayveradi. Soatning chiqillashi esa “uxla, uyg‘on, uxla, uyg‘on...”, tarzida davom etaveradi. Mana shu aql, bunisi esa nafsdir. Bu misol ming marta va minglarcha ko‘rinishda takrorlanaveradi. Kishiga qachon mana shunday lazzatdan mahrum bo‘lish vaziyati yuzaga kelsa, nafsi uni lazzatda qolishga chaqiradi. Agar qalbida iymon bo‘lsa, aqli uni lazzatdan tiyilishga undaydi. Aqlning g‘olib bo‘lish miqdoriga qarab bu iymonning quvvati bilinadi.
Bu aql doim g‘olib bo‘ladi, musulmon hech qachon gunohga yaqinlashmaydi, degani emas. Islom fitrat dini, voqe’lik dini. Voqe’lik shuki, Alloh faqat toat uchun va to‘liq ibodat uchun xalqni yaratgan. Bular farishtalardir. Alloh taolo bizni farishta qilmagan. Yana bir toifa maxluqni yaratganki, uning ishi ma’siyat va kufr. Bular shaytonlardir. Bizni shaytonlardek ham qilmagan. Yana bir jonzotni yaratganki, ularga aql emas, g‘ariza bergan. Ular mukallaf ham emas, qiyomatda so‘ralmaydilar ham. Ular hayvon va yirtqichlardir. Alloh bizni yirtqich ham, hayvon ham qilmagan.
Unda biz kimmiz? Inson nima?
Batafsil ushbu maqolada o‘qing.
😎@ilm_duri