#Maqola
Shunday kitoblar bo‘ladiki...Kitoblar bo‘ladi ongu tafakkuringni yog‘dulantirib, seni yashashga, yaratishga chog‘lab qo‘yadi.
Kitoblar bo‘ladiki, o‘qigan saring xayolot olamingni titkilab, dardlaringni yangilab yuboradi.
Yana shunday kitoblar bo‘larkanki, ongu shuuringni taftish qilib, ko‘nglingdagi mujmalliklarni yozib, fikrlaringni ochib, bir umrlik qarashlaringni o‘zgartirib yuborar ekan. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning «Olam va odam. Din va ilm» kitobi tafakkurda inqilob yasagan xuddi shunday asardan biridir.
Kitobda olam odam bilan obod, odam din bilan, din esa ilm bilan mukammal ekanligi, islom dinichalik ilmni ulug‘lagan din, tuzum yoki falsafa yo‘qligi, har bir shaxsga ilm talab etishni farz qilish faqat islomda borligi haqida batafsil tushuntirishlar berilgan.
Yetarlicha dalil va isbotlar bilan ilmiy uslubda yozilgan ushbu kitobda Shayx hazratlari aslida hozirgi ilmiy taraqqiyotning har bir sohasi avvalida musulmon olimlari turishini, bu haligacha odamlardan yashirib kelinishi, islom ilm dini ekanini faqat johillargina inkor qilishlari mumkinligi haqida fikr yuritib, «Kim Islomning ilmga munosabatini bilmoqchi bo‘lsa, din dushmanlarining bo‘htonlarini bir tarafga yig‘ishtirib qo‘ysinu Qur’oni karim va Hadisi sharifdan ilmga tegishli oyat va hadislarni o‘rgansin. Kim Islomning ilmga munosabatini bilmoqchi bo‘lsa, tarixga nazar solsin, Islomga amal qilingan paytda har bir musulmon yurtidan ko‘plab allomalar chiqqaniga guvoh bo‘lsin, ilm-fan, madaniyat mislsiz rivojlanganini bilib olsin!», deya ta’kidlaydilar.
Hozirgi zamonda musulmonlarning taraqqiyotda rivojlangan Yevropa davlatlaridan orqada qolib ketayotgani hech kimga sir emas. Kitobni o‘qigan inson nima uchun musulmonlar dunyoviy ishlarda qoloq bo‘lib qolganlari, nima uchun musulmon olamida texnika taraqqiyoti orqada qolganligi, nima uchun musulmonlarda birlik va hamjihatlik yo‘q, degan savollarga javob topadi. Kitob muallifi bu savollarga bir so‘z bilan «din mahkam tutilganda musulmonlar ilg‘or, boshqalar qoloq bo‘lgan edi, dindan uzoqlashganda musulmonlar qoloq, boshqalar ilg‘or bo‘ldi», degan javobni beradi.
Muallif mavzu Yevropa bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun masala mohiyatini ochib berishda yevropaliklarning islom dini haqidagi e’tiroflarini so‘zma-so‘z keltirish yo‘lini tutadi.
Taniqli farang faylasufi, sayohatchi, arxeolog, tabib va ijtimoiy ruhshunoslik asoschisi Gustav Lebon o‘zining «Arablar madaniyati kitobidagi alohida urg‘u berish lozim bo‘lgan markaziy fikrlardan biri quyidagicha: aynan musulmonlar Yevropa fani, falsafasi va butun madaniy sohasining ustozlari bo‘lishgan va bu jarayonda musulmonlarning madaniyati yordamida yarim yovvoyi o‘rta asrlar Yevropasi Uyg‘onish davrining madaniy asrlariga chiqib oldi. Bugungi Yevropa o‘zining rivoji bilan aynan musulmonlardan qarzdor».
Aleksandr fon Gumboldt o‘zining koinot haqidagi kitobida shunday deydi: «Kimyoviy dorishunoslikni topganlar musulmonlardir. Janubiy Yevropadagi Salerno maktabi qabul qilib, keyinchalik keng tarqalgan ilk tibbiy tavsiyalar ham arablardan kelgan. Shifo fanining asoslari bo‘lgan dorishunoslik va tib bir vaqtning o‘zida, lekin ikki xil yo‘l bilan nabotot va kimyo ilmini o‘rganishga yo‘l ochdi. Musulmonlar sabab bo‘lib, bu ilmning yangi zamoni boshlandi. Ularning nabotot olamidagi tajribalari Dioskoridning o‘simliklar ro‘yxatiga yana ikki ming o‘simlikning qo‘shilishiga va dorixonalarning yunonlar umuman bilmagan bir necha o‘t-o‘lan bilan boyishiga sabab bo‘ldi».
Kitobdan o‘rin olgan «Turmush tarzi va gigiyena», «Islomda turmush tarzi va ozodalik», «Poklikning fazilatlari haqida», «Shaxsiy ozodalik odoblari», «Atrof-muhit pokligi», «Chiroyli yashash san’ati», «Islomda inson sog‘ligiga e’tibor» va «Tib sohasidagi Islom moʻjizasi» kabi mavzular orqali Shayx Hazratlari dunyoda islomdan boshqa hech bir din, tuzum yoki falsafa poklikni va ozodalikni iymonga tegishli darajaga ko‘tarmaganini shunday asosli tarzda tushuntirib beradilarki, bu haqiqatlarni butun dunyo olimlari o‘z tillari bilan e’tirof etdilar.
©️
Salima XOLDOROVA😎
@ilm_duri
