Биз чурқ этмай тинглаб ўтирардик.
— Манави — тайпинлик. Икки бўлак. Биттаси ўттиз, биттаси йигирма метр. Ичини оч.
Қўрқа-писа кафанликларни ёздим. Ўттиз метрлининг ичидан кичкинагина, ёнғоқдек тугунча тушди.
— Сени эсинг бор, болам. Ҳали ёшсан, хаёлинг жойида. Тайинлаб қўяй. Ювиб, тайпинликка ўраб бўлишгач, мана шу тугунчадагини устимдан сепишсин… Хўп? Эсингдан чиқмасин.
— Қўрқиб кетяпман, эна… Нима бу ўзи?
— Райҳон билан жамбилнинг уруғи.
— Нимага сепиш керак уларни? — деб сўрадик биз.
— Қўрқаман, қўрқаман дейсанлар-у, сўроврасанлар… Аммо сепиш эсларингдан чиқмасин. Хўпми? Ўлик қирқ кундан кейин сув бўлиб оқаркан-да, тупроққа сингиб кетаркан. Суяклари қоларкан, холос. Ҳудди ўша қирқим куни мундоқ деб йиғланглар, эшитиб ол:
Райҳон бўлинг, жон энам,
Жамбил бўлинг, жон энам,
Вой, илойим шу кунларда
Бино бўлинг, жон энам…
Худди ҳозир энамиздан айрилиб қоладигандек, томоғимизга нимадир тиқилди, йиғлагимиз келди.
— Шунақа десаларинг, ажовмас, райҳон бўлиб, жамбил бўлиб, ерни ёриб чиқсам…
— Қўйинг, эна, ўлманг!
— Ўлим ҳақ. Қош билан қовоқнинг ўртасида. Муҳайё!
— Ҳе.
— Қўйларингга сув бердингми?
— Ҳозир бердим-ку.
— Ишонмайман. Пақир кўтариб сувга ўтганингни кўрганим йўқ. Бор яна бир сув бер. Кун иссиқ.
Муҳайё хушламайгина йўналди.
— Яна битта нарсани айтиб қўяй. — Энам катта пиёладаги яхна чойдан ҳўпладилар. Биз хушёр тортиб, энамга тикилдик. — Бир кунимни гуллатсаларинг бўлди. Ўлганимга суюнсаларинг ҳам элни олдида йиғлаб туринглар. Опчиқиб кетгунларича «энамлаб» турсаларинг бас. Хўпми? Барингни елкамда кўтариб катта қилганман. Яна одамлар айтмасин, бу хотин бола боқмаганакан, деб. Ҳа, худо буюрса, сен бор, Замира, Ҳалима, Тожихон, Ҳайринисо, Зулфия, Шоира… Ў-ҳў. Худога шукр, тобутимнинг тепаси бўш қолмасакан.
Энам, худди ўша дамни кўз олдига келтиргандек, мунғайиб жим бўлиб қолдилар.
— Болам… — Ўзларини хиёл ўнглаб, менга қарадилар. Томирлари бўртиб чиққан озғин қўллари билан кафтимни ушладилар. — Сенга яна битта ўтинчим бор.
— Айтинг, эна, — деб унинг сўлғин, бурушиқ ёноғидан беозоргина ўпдим. — Айтинг…
— Ишонганим — сен, болам. Невараларим ичида энг каттасисан. Ҳаммаси сенга боғлиқ… — Энам шундай деб нигоҳларини дарвоза томонга тикканча жим қолдилар.
— Бор гапингиз шуми?
— Йўқ… Болаларимнинг яхши‑ёмон ном чиқариши кўпроқ сенга боғлиқ демоқчиман-да. Ахир бари каттадан…
— Эна, — дея уларнинг саратон тафти уфуриб турган юзларини силадим. — Эртага албатта борамиз. Олдин Муқаддамни кўрамиз. Кейин Муҳиддиннинг ёнига ўтамиз…
Барибир чеҳралари очилмади.
— Ишонмайман! — дея туйқус ўгирилдилар бизга. Бирдан кўзларидан ёш қуйила бошлади: — Сизлардан умидим шумиди? — У рўмолининг учи билан кўзларини артди. — Бу бир-бирига қадри йўқларни ташлаб қандоқ кўз юмаман, эй худо?! — Энам астойдил нола қила бошладилар.
Ҳозир уларга бир гап айтиш учун тоғдек юрак керак эди. Чурқ этмадик. Муҳайё ҳеч нарса бўлмагандек ичкарига кириб кетди.
— Мукаррам!
Ерга киргудек аҳволда ўтиргандим, номимни эшитиб, бошимни кўтардим.
— Туринглар! — Энамнинг буйруқлари қатъий эди. — Анови келтирган қанд-қурс, нон-понларингдан олиб, Қумри энангларни кўриб чиқинглар. Уям таварик бўб қолди. Бирёғи қариндош, бирёғи қўшни. Кеча баннисадан обкелишди. Кўзини апараста қипти. Кириб кўриб чиқолмадим. Кошки оёғим бўлса. Зўрға судраб уйдан шатга обчиқиб қўйишади. Донохон барака топсин. Бошқа келин бўса, худо билади, нима бўлардим.
Биз аста қўзғалдик.
— Кирақолинглар. Сўраб қўйинглар, хўпми?..
Эртасига, уйимизга қайтаётиб, яна энамнинг оғизларини пойладим. «Менга нима гаплари борикин?»
— Эна, хижолатман. Ҳалиги… гапизни айтинг.
Энам жаҳлланиб боқди.
— Шошилма, болам. Вақти‑соати келади…
Ташвиш баҳорга яқин ўз оёғи билан кириб келди:
— Энам оғир ётибдилар. Овқат ҳам емаяптилар. Одамниям танимаяптилар…
— Нима?! — Ичимда бир нима узилгандек бўлди. — Одамни танимаяпти дейсанми?
Укамнинг гаплари ёлғон бўлишини шунчалар истардим ҳозир…
https://t.me/ijod_sehri21
— Манави — тайпинлик. Икки бўлак. Биттаси ўттиз, биттаси йигирма метр. Ичини оч.
Қўрқа-писа кафанликларни ёздим. Ўттиз метрлининг ичидан кичкинагина, ёнғоқдек тугунча тушди.
— Сени эсинг бор, болам. Ҳали ёшсан, хаёлинг жойида. Тайинлаб қўяй. Ювиб, тайпинликка ўраб бўлишгач, мана шу тугунчадагини устимдан сепишсин… Хўп? Эсингдан чиқмасин.
— Қўрқиб кетяпман, эна… Нима бу ўзи?
— Райҳон билан жамбилнинг уруғи.
— Нимага сепиш керак уларни? — деб сўрадик биз.
— Қўрқаман, қўрқаман дейсанлар-у, сўроврасанлар… Аммо сепиш эсларингдан чиқмасин. Хўпми? Ўлик қирқ кундан кейин сув бўлиб оқаркан-да, тупроққа сингиб кетаркан. Суяклари қоларкан, холос. Ҳудди ўша қирқим куни мундоқ деб йиғланглар, эшитиб ол:
Райҳон бўлинг, жон энам,
Жамбил бўлинг, жон энам,
Вой, илойим шу кунларда
Бино бўлинг, жон энам…
Худди ҳозир энамиздан айрилиб қоладигандек, томоғимизга нимадир тиқилди, йиғлагимиз келди.
— Шунақа десаларинг, ажовмас, райҳон бўлиб, жамбил бўлиб, ерни ёриб чиқсам…
— Қўйинг, эна, ўлманг!
— Ўлим ҳақ. Қош билан қовоқнинг ўртасида. Муҳайё!
— Ҳе.
— Қўйларингга сув бердингми?
— Ҳозир бердим-ку.
— Ишонмайман. Пақир кўтариб сувга ўтганингни кўрганим йўқ. Бор яна бир сув бер. Кун иссиқ.
Муҳайё хушламайгина йўналди.
— Яна битта нарсани айтиб қўяй. — Энам катта пиёладаги яхна чойдан ҳўпладилар. Биз хушёр тортиб, энамга тикилдик. — Бир кунимни гуллатсаларинг бўлди. Ўлганимга суюнсаларинг ҳам элни олдида йиғлаб туринглар. Опчиқиб кетгунларича «энамлаб» турсаларинг бас. Хўпми? Барингни елкамда кўтариб катта қилганман. Яна одамлар айтмасин, бу хотин бола боқмаганакан, деб. Ҳа, худо буюрса, сен бор, Замира, Ҳалима, Тожихон, Ҳайринисо, Зулфия, Шоира… Ў-ҳў. Худога шукр, тобутимнинг тепаси бўш қолмасакан.
Энам, худди ўша дамни кўз олдига келтиргандек, мунғайиб жим бўлиб қолдилар.
— Болам… — Ўзларини хиёл ўнглаб, менга қарадилар. Томирлари бўртиб чиққан озғин қўллари билан кафтимни ушладилар. — Сенга яна битта ўтинчим бор.
— Айтинг, эна, — деб унинг сўлғин, бурушиқ ёноғидан беозоргина ўпдим. — Айтинг…
— Ишонганим — сен, болам. Невараларим ичида энг каттасисан. Ҳаммаси сенга боғлиқ… — Энам шундай деб нигоҳларини дарвоза томонга тикканча жим қолдилар.
— Бор гапингиз шуми?
— Йўқ… Болаларимнинг яхши‑ёмон ном чиқариши кўпроқ сенга боғлиқ демоқчиман-да. Ахир бари каттадан…
— Эна, — дея уларнинг саратон тафти уфуриб турган юзларини силадим. — Эртага албатта борамиз. Олдин Муқаддамни кўрамиз. Кейин Муҳиддиннинг ёнига ўтамиз…
Барибир чеҳралари очилмади.
— Ишонмайман! — дея туйқус ўгирилдилар бизга. Бирдан кўзларидан ёш қуйила бошлади: — Сизлардан умидим шумиди? — У рўмолининг учи билан кўзларини артди. — Бу бир-бирига қадри йўқларни ташлаб қандоқ кўз юмаман, эй худо?! — Энам астойдил нола қила бошладилар.
Ҳозир уларга бир гап айтиш учун тоғдек юрак керак эди. Чурқ этмадик. Муҳайё ҳеч нарса бўлмагандек ичкарига кириб кетди.
— Мукаррам!
Ерга киргудек аҳволда ўтиргандим, номимни эшитиб, бошимни кўтардим.
— Туринглар! — Энамнинг буйруқлари қатъий эди. — Анови келтирган қанд-қурс, нон-понларингдан олиб, Қумри энангларни кўриб чиқинглар. Уям таварик бўб қолди. Бирёғи қариндош, бирёғи қўшни. Кеча баннисадан обкелишди. Кўзини апараста қипти. Кириб кўриб чиқолмадим. Кошки оёғим бўлса. Зўрға судраб уйдан шатга обчиқиб қўйишади. Донохон барака топсин. Бошқа келин бўса, худо билади, нима бўлардим.
Биз аста қўзғалдик.
— Кирақолинглар. Сўраб қўйинглар, хўпми?..
Эртасига, уйимизга қайтаётиб, яна энамнинг оғизларини пойладим. «Менга нима гаплари борикин?»
— Эна, хижолатман. Ҳалиги… гапизни айтинг.
Энам жаҳлланиб боқди.
— Шошилма, болам. Вақти‑соати келади…
Ташвиш баҳорга яқин ўз оёғи билан кириб келди:
— Энам оғир ётибдилар. Овқат ҳам емаяптилар. Одамниям танимаяптилар…
— Нима?! — Ичимда бир нима узилгандек бўлди. — Одамни танимаяпти дейсанми?
Укамнинг гаплари ёлғон бўлишини шунчалар истардим ҳозир…
https://t.me/ijod_sehri21